Túrmede jatqan 163 adam qorlyq kórgenin aıtyp ombýdsmenge shaǵymdanǵan
Adam quqyqtary jónindegi ulttyq ortalyqtyń málimetterine sáıkes, 2021 jylǵy qarasha aıyndaǵy jaǵdaı boıynsha QR-daǵy Adam quqyqtary jónindegi Ýákil Elvıra Ázimovanyń atyna barlyǵy 1614 ótinish kelip túsken.
Kóbinese azamattardyń tıisti shaǵymdary prokýratýra men polıtsııadaǵy laýazymdy tulǵalarynyń is-áreketteri nemese áreketsizdigi (298 ótinish), sondaı-aq sot aktilerine shaǵymdaný (215 ótinish) máselelerine qatysty boldy.
Ótinishterdiń ózge de keń taralǵan túrleriniń ishinde mynadaı sanattardy atap ótýge bolady: «qylmystyq-atqarý júıesiniń jalpy máseleleri», «Qylmystyq-protsestik zańnamanyń jalpy máseleleri», «turǵyn úı berý», «densaýlyq saqtaý, qoǵamdyq densaýlyq saqtaý máseleleri», «azamattyń konstıtýtsııalyq quqyqtary men bostandyqtary», «eńbek qatynastary» jáne t. b.
163 ótinish Qazaqstannyń túzeý mekemelerindegi adam quqyqtaryn buzý, onyń ishinde medıtsınalyq qyzmet kórsetý, qyzmet babyn teris paıdalaný, kommýnaldyq-turmystyq jaǵdaılardy buzý jáne azaptaýdy qoldaný máselelerine qatysty boldy.
Jabyq úlgidegi mekemelerdegi azaptaý, qatygez qarym-qatynas jáne azamattardyń quqyqtaryn ózge de buzý problemasy quqyq qorǵaýshylardyń da, quqyq qorǵaý organdarynyń da kózqarasy turǵysynan ózekti máselelerdiń biri bolyp qala beretinin atap ótemiz.
Jańartylǵan derekterge sáıkes, aǵymdaǵy jyldyń 11 aıynda QR QK 146-baby («azaptaý») boıynsha is júrgizýde 655 qylmystyq is bolǵan.
Qylmystyq isteri tarmaqtar boıynsha qysqartylǵan quqyq buzýshylyqtar sany 1), 2), 5), 6), 7), 8) QR QІJK 35-babynyń 1-bóligi joǵaryda kórsetilgen 655-tiń 495-in qurady.
Jalpy, bıylǵy jyly «zaptaý» baby boıynsha QR ІІM-niń 7 qyzmetkeri sottaldy (onyń ishinde 1-i QR ІІM QAJK qyzmetkeri).
Óz mandatyna sáıkes, Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy Adam quqyqtary jónindegi Ýákil penıtentsıarlyq júıe mekemelerinde jáne qoǵamnan ýaqytsha oqshaýlaýdy qamtamasyz etetin ózge de arnaýly mekemelerde adam quqyqtarynyń buzylý jaǵdaılaryn anyqtaýǵa baǵyttalǵan azaptaýlarǵa jáne qatygez qarym-qatynasqa qarsy ulttyq aldyn alý tetiginiń (UAT) qyzmetin úılestiredi. UAT qyzmeti QR Úkimetiniń, BUU Damý baǵdarlamasynyń jáne basqa da halyqaralyq uıymdardyń qoldaýymen júzege asyrylady.
Qazaqstanda UAT ınstıtýty 7 jyl boıy jumys istep keledi jáne damyp keledi. UAT qatysýshylarynyń quramyna Adam quqyqtary jónindegi Ýákilden basqa, azamattardyń quqyqtaryn, zańdy múddelerin qorǵaý jónindegi qyzmetti júzege asyratyn qoǵamdyq baqylaý komıssııalarynyń jáne qoǵamdyq birlestikterdiń qazaqstandyq azamattar arasynda irikteletin músheleri, zańgerler, áleýmettik qyzmetkerler, dárigerler kiredi.
UAT jumysyna tartylǵan sarapshylardyń mindeti – mekemelerdiń ákimshiligi úshin turaqty, kenetten bolatyn jáne olardaǵy adamdardyń quqyqtary men bostandyqtarynyń saqtalýyn monıtorıng júrgizý maqsatynda adamdardy qoǵamnan oqshaýlaý oryndaryna jasyryn barý.
UAT qatysýshylary jyl saıyn 500-ge jýyq mekemege monıtorıng júrgizedi. Jalpy, qazirgi ýaqytta UAT-men qamtylatyn mekemelerdiń sany búkil el boıynsha 3000-nan asady.
Mundaı mekemelerdiń qataryna túrmelerden basqa tergeý ızolıatorlary, polıtsııa bólimsheleri, narkologııalyq dıspanserler, jetim balalarǵa arnalǵan Densaýlyq saqtaý uıymdary, 1, 2 toptaǵy qarttar men múgedekterge arnalǵan arnaýly áleýmettik qyzmetter kórsetý ortalyqtary jáne t.b. kiredi.
Tıisti monıtorıng nátıjesinde ókiletti organǵa kelip túsken kóptegen ótinishter anyqtalyp, qabyldandy. Monıtorıng barysynda anyqtalǵan barlyq ótinishter men shaǵymdardyń qorytyndylary boıynsha tekserýler júrgiziledi, ýákiletti organdardyń atyna hattar daıyndalyp jatyr.
Jabyq úlgidegi mekemelerde ustalǵan adamdardyń shaǵymdary men ótinishteri BUU-nyń Azaptaýlarǵa jáne basqa da qatygez, adamgershilikke jatpaıtyn nemese ar-namysty qorlaıtyn is-áreketter men jazalaý túrlerine qarsy konventsııasynyń oryn alyp otyrǵan buzýshylyqtary týraly sıgnal beredi, ony saqtaýǵa qatysýshy memleket bizdiń el bolyp tabylady.
UAT qatysýshylarynyń 2019-2020 jyldardaǵy jınaqtalǵan baıandamasynyń derekterine sáıkes 1012 monıtorıngtik, onyń ishinde 479 merzimdi, 459 aralyq jáne 74 arnaıy sapar boldy.
Koronavırýs pandemııasy jaǵdaıynda kóptegen memleketter jabyq mekemelerdegi adamdarǵa barýǵa shekteýler qoıdy, osyǵan baılanysty zorlyq-zombylyqtyń qosymsha qaýipteri paıda boldy.
Aıta keteıik, Qazaqstanda tótenshe jaǵdaı kezinde UAT qatysýshylary óz jumysyn toqtatqan joq. Karantın kezeńinde ǵana 159 aldyn ala barýlar júzege asyryldy, UAT qatysýshylarynyń jabyq mekemelerdegi adamdarmen 43 beıne qońyraý (onlaın-suhbat) telefon arqyly 58 konsýltatsııa berildi.
Osylaısha, barlyq el aýmaǵynda ótken jyly aldyn ala barýlar sany 517-ge deıin ósti, bul 2019 jylǵy kórsetkishterden 22 barýlarǵa artyq.
Jańartylǵan málimetterge sáıkes, 2021 jylǵy qarasha aıyndaǵy jaǵdaı boıynsha UAT qatysýshylary jabyq úlgidegi mekemelerge 507 ret bardy.
2021 jyly aldyn ala bolý qorytyndylary boıynsha UAT qatysýshylary bergen usynymdardyń jalpy sany 3667 qurady.
Memlekettik organdar boıynsha usynystar QAJK, ІІM, BǴM, Densaýlyq saqtaý mınıstrligi, Eńbek mınıstrligi, Qorǵanys mınıstrligi jáne QR UQK-ǵa jiberildi.
Usynymdar adamdardy ustaý (turý) jaǵdaılaryna da, olarǵa medıtsınalyq qyzmet kórsetýge, tamaqtanýǵa, bilim alýǵa, qajetti zattaı rızyqpen jáne bos ýaqytyn qamtamasyz etýge de qatysty.
Alaıda, barlyq usynymdar ýákiletti memlekettik organdardyń qoldaýyna ıe bola bermeıdi. Mysaly, QR ІІM-niń 1201 usynymynyń 240-y oryndaldy, 926 usynym oryndalý satysynda, al 35 usynym osy vedomstvoda qabyldanbaǵan.
QR Densaýlyq saqtaý mınıstrligi UAT qatysýshylarynyń 623 usynysynyń 122-in oryndady, 492 usynym oryndaý satysynda tur, al 9 usynym qabyldanǵan joq.
Aıta keteıik, 10 jeltoqsanda álemdik qaýymdastyq adam quqyqtary kúnin atap ótedi - dál osy kúni 1948 jyly BUU Bas Assambleıasynyń adam quqyqtarynyń jalpyǵa birdeı Deklaratsııasy qabyldandy.
