Túrkistandyqtar qumnyń kóshýin tejeıtin sekseýil aǵashyn ósirip jatyr
TÚRKІSTAN. KAZINFORM - Óńirdegi Sozaq, Otyrar, Shardara aýdandary men Arys qalasynyń aýmaǵynda sekseýil alqaby jyldan jylǵa ulǵaıyp keledi.
Jalpy sekseýil aǵashy qumdy óńirde kóp ósedi. Tabıǵaty shóldi, jeri qumdy keletin aımaqtarǵa tez jersinedi. Aǵashtyń bıiktigi 10 metrge, al eni 40-50 sm deıin jetedi. Tabıǵat qorǵaý salasy mamandarynyń aıtýynsha sekseýil - eń aldymen qumnyń kóshýin toqtatady. Sebebi, 2-3 metr tereńdikke boılaǵan tamyrynyń ózi-aq, dala qumynyń jyljýyna tosqaýyl bolady.
«Elimizdiń aýmaǵynda sekseýildiń úsh túri kezdesedi. Bizdiń óńirde sonyń ekeýi bar. Aq jáne qara sekseýil. Al, Zaısan sekseýili Balqash aımaǵynda ósedi. Búginde Sozaq, Shardara, Otyrar aýdandary men Arys qalasynyń aýmaǵynda sekseýil alqaby jyldan jylǵa kóbeıip keledi. Jalpy, Sekseýil – qasıetti aǵash. Onyń tabıǵatqa tıgizer paıdasy zor. Qum kóshkinin sekseýil toqtady. Qazirgi tańda shóldi aımaqta qum kóshkini basylǵan» - deıdi Túrkistan oblysynyń tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń bólim basshysy Hamıtbek Jorabaev.
Óńirde ótken jyly 6750 gektar alqapqa 33750 keli sekseýil tuqymy sebilip, 7 500 000 túp ósirilgen. Bıyl 9500 gektar jerge sekseýil tuqymyn sebý úshin jer aıdaý jumystary júrgizilip jatyr. Kúz aılarynda 9500 gektar aýmaqqa 47500 kg sekseýil tuqymy sebilip 10 mln. 545 myń túp sekseýil aǵashy ósiriletin bolady.
«El egemendigin alǵan jyldary halyqqa kómir alý qıynǵa soqty. Sol kezde kópshilik sekseýildi otyn retinde paıdalandy. Sebebi, qyzýy kúshti, ári kóp ýaqytqa saqtalady. Sodan sekseýil alqaptary qatty zardap shege bastady. Tipti, úlken qalalarǵa alyp baryp satýshylarda shyqty. Arada birneshe ýaqyt ótkende memlekettik deńgeıde sekseýil aǵashtaryn alýǵa zańmen tyıym salyndy. Árbir janar maı quıý beketteriniń aldynda sekseýil satylatyn. Olar da toqtady» - deıdi Hamıtbek Jorabaev.
«Sozaq orman jáne janýarlar álemin qorǵaý jónindegi memlekettik mekemesi» kommýnaldyq memlekettik mekemesi dırektorynyń orynbasary Samat Qultasulynyń aıtýynsha, búgingi tańda Sozaq aýdanynda sekseýil ormanynyń alqaby ulǵaıǵan. Máselen, 2022 jyly Sozaq ormanshylary 4 650 gektar jerge 23 250 keli sekseýil dánin seýip, qumdy aımaqty jasyl jelekke aınaldyryp otyr.
«Sozaq orman jáne janýarlar álemin qorǵaý jónindegi memlekettik mekemesine qarasty orman qory jeri 1 mıllıonnan asa gektar jerdi quraıdy. Aldaǵy ýaqytta alqaptyń ormanmen kómkerilgen jer kólemi 735571 gektarǵa jetpek. Ormandy jerlerde júzgen, jyńǵyl, sorań, terisken sııaqty aǵash-butalardyń basqa da túrleri bar. Al óte kóp taraǵan aǵash túri – qara sekseýil, ol ormanmen kómkerilgen jerdiń 70 paıyzǵa jýyǵyn alyp jatyr» - deıdi ol.
Sekseýildi ruqsatsyz kesý – qylmys. Ótken jyly bul baǵytta orman kúzeti qyzmetkerleriniń kúshimen 3 fokti tirkelgen.
«Otyrar aýdanynda 1, Shardara aýdanynda 2 oqıǵa oryn aldy. Barlyq ister aýdandyq sottarda qaraldy. Zańsyz kesilgen sekseýil súregi (otyny) memleket esebine tárkilendi. Ár zań buzýshyǵa 70 AEK esebinde aıyppul salyndy», - dedi Túrkistan oblysynyń tabıǵı resýrstar jáne tabıǵat paıdalanýdy retteý basqarmasynyń bólim basshysy Hamıtbek Jorabaev.
Eske salsaq, buǵan deıin Aral teńiziniń qurǵaǵan aýmaǵyna 4,4 mln-nan astam sekseýil kóshetteri egiletinin jazǵan edik.