Túrkistanda qoǵamdyq kólik júıesi tsıfrlyq tehnologııalar negizinde jańǵyrtylyp jatyr
TÚRKІSTAN. KAZINFORM — Túrkistan qalasy aýmaǵynda 200 jýyq avtobýs jolaýshylar tasymalyn júzege asyryp keledi.
— Tsıfrlandyrý — memleket tıimdiligin arttyrýdyń sheshýshi quraly. Bizdiń maqsat — búkil el boıynsha halyqtyń ómir sapasyn arttyratyn zamanaýı tehnologııalardy engizý, — degen bolatyn Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan halqyna joldaǵan Joldaýlarynda.
Prezıdent atap ótkendeı, zamanaýı ınfraqurylym men tsıfrlyq sheshimder tek memlekettik qyzmetterde ǵana emes, kúndelikti turmysta da azamattardyń ýaqytyn únemdep, ómirin jeńildetýi tıis. Osyǵan oraı, Túrkistan qalasynda da tsıfrlyq transformatsııa úderisi qarqyn alyp keledi. Onyń naqty kórinisteriniń biri — qoǵamdyq kólik júıesin jańǵyrtý jáne avtomattandyrý bolyp otyr.
Búginde oblys ortalyǵy mártebesine ıe Túrkistan qalasy turǵyndary men qonaqtaryna sapaly ári qoljetimdi kólik qyzmetin usyný baǵytynda júıeli jumystar júrgizilip keledi. Qalada qoǵamdyq kólikterdi jańartý, marshrýttyq jelini ońtaılandyrý, jolaýshy aǵynyn retteý jáne elektrondy tólem júıesin engizý arqyly aıtarlyqtaı ózgerister oryn alyp jatyr.
Saladaǵy ózgerister tek jańa avtobýstardy engizýmen ǵana shektelmeıdi. Qazirgi tańda bul baǵytta aqparattyq tehnologııalar keńinen qoldanylyp, avtomattandyrylǵan basqarý, elektrondy tólem júıesi, jolaýshylar aǵynyn taldaý, «aqyldy» aıaldamalar men bolashaqta engiziletin jasandy ıntellektke negizdelgen tetikter qamtylyp jatyr.
Búginde Túrkistan qalasy aýmaǵynda 22 baǵyt boıynsha 194 avtobýs jolaýshylar tasymalyn júzege asyryp keledi. Bul marshrýttarda 683 aıaldama ornalasqan. Qoǵamdyq kólik quraldarynyń basym bóligi — zamanaýı úlgidegi, keń ári jaıly, kondıtsıonerlik júıemen jabdyqtalǵan jańa avtobýstar. Olardyń qozǵalysy GPS júıesi arqyly naqty ýaqyt rejıminde baqylanyp, tasymaldy tıimdi úılestirýge jol ashady.
2024 jyldyń 18 mamyrynan bastap qalada qoǵamdyq kólikterge «alempay» elektrondy tólem júıesi tolyq engizildi. Bul joba turǵyndar tarapynan oń qabyldanyp otyr. Qazir jolaýshylar jol aqysyn tórt túrli tásilmen tóleı alady: kólik kartasy, QR-kod skanerleý, banktik kartalar jáne SMS-habarlama arqyly.
Elektrondy tólem júıesiniń engizilýi eseptilikti arttyryp, tasymaldaýshylar arasyndaǵy kóleńkeli tabys kózderin joıýǵa múmkindik berdi. Sonymen qatar, derekterdi naqty jınaý arqyly jolaýshy aǵynyn taldaý, marshrýttardy ońtaılandyrý jáne avtoparkti tıimdi basqarý jumystary júıelendi. Búgingi kúni jol júrý quny: elektrondy tólemmen — 70 teńge, al qolma-qol esep aıyrysqanda — 100 teńge.
Qoǵamdyq kólikterdi jańǵyrtý barysynda «Aqyldy qala» tujyrymdamasy negizinde birqatar ınnovatsııalyq sheshim engiziledi. Qalanyń ortalyq kóshelerinde tsıfrlyq tablolarmen, Wi-Fi, USB qýattaý porttarymen jáne beınebaqylaý júıelerimen jabdyqtalǵan «aqyldy» aıaldamalar ornatylyp jatyr. Mundaı aıaldamalar jolaýshylarǵa kelesi avtobýstyń kelý ýaqyty, marshrýttar boıynsha aqparat jáne qaýipsizdik jaıly málimetterdi naqty kórsetedi.
Sondaı-aq, túrkistandyqtar arnaıy mobıldi qosymsha arqyly avtobýstardyń naqty qozǵalysyn onlaın rejımde qadaǵalap, baǵytyn aldyn ala josparlaı alady. Bul — ýaqytty únemdeýge, kólik kútý ýaqytyn qysqartýǵa jáne sapardy tıimdi uıymdastyrýǵa septigin tıgizip otyr.
Áleýmettik ádilettilik máselesi de nazardan tys qalmaǵan. Qazirgi tańda Uly Otan soǵysynyń ardagerleri, «Altyn alqa», «Kúmis alqa», «Batyr ana», «Ana dańqy» ordenderiniń ıegerleri jáne І toptaǵy múmkindigi shekteýli azamattar qoǵamdyq kólikte tegin júrý quqyǵyna ıe. Al mektep oqýshylaryna 50 paıyz jeńildik qarastyrylǵan. Bul jeńildikter arnaıy elektrondy kartalar arqyly rásimdeledi.
Jolaýshylardyń qaýipsizdigi de basty nazarda. Barlyq avtobýs pen aıaldamalar beınebaqylaý júıesimen jabdyqtalyp, quqyqbuzýshylyqtyń aldyn alý jáne jolaýshylardyń múlkin saqtaý maqsatynda qaýipsizdik deńgeıi arttyrylýda.
Búgingi tańda Túrkistan qalasynyń qoǵamdyq kólik júıesi tek kólik tasymaly salasy emes, tutas qalanyń tsıfrly jáne ıntellektýaldy damý baǵytynyń aıqyn kórinisine aınaldy. Aldaǵy ýaqytta ekologııalyq taza — elektrli avtobýstardy engizý, dıspetcherlik basqarý júıesin tolyq avtomattandyrý, sondaı-aq erekshe qajettiligi bar azamattarǵa arnalǵan beıimdelgen kólik baǵyttaryn engizý josparda bar.
Túrkistan qalasy ákimdigi men tıisti sala mamandary qoǵamdyq kólik salasyn jetildirý arqyly turǵyndar men qala qonaqtaryna qolaıly, yńǵaıly ári qaýipsiz ortany qalyptastyrýǵa kúsh salyp keledi. Tsıfrlyq ınnovatsııaǵa negizdelgen kólik júıesi — Túrkistannyń turaqty damýyna baǵyttalǵan senimdi qadam.
Eske sala keteıik, budan buryn «Aqyldy qala» kontseptsııasy retinde Túrkistannyń jańa damý kezeńi bastalǵanyn jazǵan bolatynbyz.