Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesiniń Baký deklaratsııasy jarııalandy
Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesi memleket basshylarynyń Tótenshe sammıti (budan ári – Túrki keńesi) 2020 jylǵy 10 sáýirde «COVID-19 pandemııasyna qarsy kúreste yntymaqtastyq pen tilektestik» taqyrybynda beınekonferentsııa arqyly ótti.
Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Prezıdenti Ilham Álıevtiń bastamasy jáne tóraǵalyǵymen ótken osy otyrysqa Qazaqstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Qasym-Jomart Toqaev, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Prezıdenti Sooronbaı Jeenbekov, Túrkııa Respýblıkasynyń Prezıdenti Redjep Erdoǵan, Ózbekstan Respýblıkasynyń Prezıdenti Shavkat Mırzıeev, Túrikmenstan Prezıdenti Gýrbangýly Berdimuhamedov, Majarstannyń Premer-Mınıstri Vıktor Orban jáne Túrki keńesiniń Bas hatshysy Baǵdad Ámireev qatysty.
Sonymen qatar, beınekonferentsııaǵa Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń Bas dırektory doktor Tedros Adhanom Gebreıesýs qosyldy.
Túrki keńesine múshe-memleketterdiń basshylary,
«COVID-19» (budan ári – pandemııa) indetine baılanysty tónip turǵan aýyr jahandyq qaýipke alańdaýshylyq bildire otyryp,
pandemııanyń múshe-memleketter men olardyń halyqtaryna túrli joldar arqyly ósip kele jatqan áserin jáne onyń keleńsiz saldarymen, sonyń ishinde BUU-nyń Turaqty damý maqsattaryn iske asyrý aıasynda kúresý qajettiligin moıyndaı otyryp,
pandemııamen kúreste kemsitýshiliksiz negizinde ekijaqty jáne kópjaqty yntymaqtastyqtyń qajettiligin ataı otyryp,
Birikken Ulttar Uıymynyń pandemııaǵa qarsy kúrestegi mańyzdy rólin atap, BUU-nyń basym múshe-memleketteri, onyń ishinde Túrki keńesi memleketteriniń teń-avtorlyǵymen ázirlengen jáne Birikken Ulttar Uıymy Bas Assambleıasy 2020 jylǵy 2 sáýirde qabyldaǵan «COVID-19» vırýsymen kúrestegi jahandyq tilektestik» atty qarardy quptaı otyryp,
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymy men basqa da halyqaralyq uıymdardyń pandemııaǵa qarsy kúres jónindegi talaptary men usynymdaryn oryndaýǵa ózderiniń adaldyǵyn bildire otyryp,
Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymyna múshe keıbir memleketterdiń halyqaralyq qoǵamdastyqtyń pandemııaǵa qarsy baǵyttalǵan kúsh-jigerine járdemdesý maqsatynda kórsetken erikti qarjylyq kómekterin qoldaı otyryp,
erik-jigerge súıene Túrki keńesi sheńberinde pandemııaǵa jáne onyń keleńsiz saldaryna qarsy kúreste yntymaqtastyqty júzege asyrýǵa jáne keńeıtýge óz daıyndyǵyn kórsetip, túrkitildes halyqtar arasyndaǵy nıettestikti odan ári nyǵaıtatynyn nazarǵa ala otyryp,
halyqaralyq qatynastardaǵy egemendik, aýmaqtyq tutastyq jáne halyqaralyq deńgeıde tanylǵan memleketter shekaralarynyń myzǵymastyǵy, sondaı-aq halyqaralyq quqyqtyń normalary men qaǵıdattaryn basshylyqqa alý mindettemesin qaıta rastaı otyryp,
kelesini málimdeıdi:
pandemııaǵa qarsy kúreste Túrki keńesi sheńberinde yntymaqtastyqty keńeıtýge daıyndyǵyn bildiredi,
halyqaralyq qoǵamdastyqpen yntymaqtastyqqa daıyn bolýǵa jáne pandemııanyń taralýyn qysqartý men ony joıý boıynsha birlesken shuǵyl sharalardy qabyldaý maqsatynda barlyq memleketterdi jahandyq tilektestik pen keńeıtilgen yntymaqtastyqqa shaqyrady,
barlyq memleketter ortaq ıgilik úshin tilektestikti tanytýǵa, tájirıbe almasýdy kótermeleýge jáne osy jahandyq apatpen kúreste óziniń ǵylymı, ınnovatsııalyq, tehnologııalyq jáne medıtsınalyq áleýetterin tolyq jumyldyra otyryp, óz kúsh-jigerlerin biriktirýge tıis ekenine kámil senedi,
mıllıondaǵan adamnyń ómirin qutqarý, sondaı-aq bolashaq urpaqtardyń áleýmettik, ekonomıkalyq, moraldyq jáne psıhologııalyq jaǵdaılaryn saqtaý barlyq memleketterden shynaıy jáne ashyq túrde jahandyq tilektestik pen qajetti is-qımyldardy birlesip oryndaýyn talap etetinin atap ótedi,
pandemııanyń jahandyq aýyr saldaryn jeńýge baǵyttalǵan Birikken Ulttar Uıymynyń sheńberindegi barlyq is-áreketter men tetikterdi qoldaıdy,
2019 jyly Bakýde ótken 7-shi Sammıt barysynda Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy N.Nazarbaev jarııa etken «Túrki keleshegi - 2040» bastamasynyń sheńberinde medıtsına salasyna, onyń ishinde sanıtarlyq-epıdemıologııalyq qyzmetterine jáne medıtsına ǵylymyna qatysty máselelerdi damytýǵa asa mán berý kerektigin atap ótedi,
pandemııaǵa qatysty mańyzdy taqyryptar boıynsha ozyq tájirıbe almasý, bir-birine kómek kórsetý maqsatynda múshe memleketterdiń densaýlyq saqtaý mınıstrlikteriniń ózara tyǵyz is-qımyldaryn qamtıtyn tıisti ulttyq daǵdarys ortalyqtary arasynda konsýltatsııalar men yntymaqtastyq tetigin qurýǵa kelisedi,
pandemııaǵa qarsy kúreste aldyńǵy qatarda jumystaryn atqaryp jatqan dárigerler men basqa da medıtsına qyzmetkerleriniń jankeshti eńbekterin joǵary baǵalaıdy,
tájirıbe, epıdemıologııalyq jáne klınıkalyq derektermen almasýdyń jáne emdeý ádisteri men vaktsınalardy ázirleý boıynsha kúsh-jigerdi biriktirýdiń mańyzdylyǵyn atap kórsetedi,
pandemııaǵa qarsy kúrestiń tıimdiligin arttyrýdaǵy jáne osy baǵyttaǵy halyqaralyq kúsh-jigerdi jandandyrýdaǵy Dúnıejúzilik densaýlyq saqtaý uıymynyń rólin qoldaıdy,
múshe-memleketterdiń ulttyq deńgeıde qabyldaǵan dáıekti jáne sheshýshi sharalaryn, onyń ishinde áleýmettik-ekonomıkalyq saladaǵy qadamdaryn joǵary baǵalaıdy jáne osy salada tájirıbe almasý qajettigin atap kórsetedi,
pandemııa kezinde múshe-memleketter arasyndaǵy saýda, ekonomıkalyq jáne kólik qatynastarynyń turaqtylyǵyn, onyń ishinde júk kólikteriniń shekaradan ótýin jeńildetý jáne osy salada týyndaıtyn máseleler týraly aqparat almasý úshin qajetti sharalardy qabyldaýdyń mańyzdylyǵyn qaıta rastaıdy,
pandemııanyń múshe-memleketterdiń ekonomıkasyna keltiretin teris saldaryn azaıtý úshin kelisilgen jáne úılestirilgen is-áreketterdiń qajettiligin atap ótedi,
qoǵamdyq jáne áleýmettik ómirdi qamtamasyz etýdegi ósip kele jatqan tsıfrlyq tehnologııalardyń mańyzdy rólin, sondaı-aq osy saladaǵy keń yntymaqtastyqtyń qajettiligin moıyndaıdy,
pandemııaǵa baılanysty saparlarǵa shek qoıý saldarynan múshe-memleketterdiń aýmaǵynda qalyp qoıǵan azamattarǵa qandaı da bir sanktsııasyz vızalyq rejımdi jeńildetýdi qosa alǵanda qoldaý men kómek kórsetýdiń mańyzdylyǵyn atap ótedi,
pandemııaǵa qarsy kúres týraly halyqtyń habardarlyǵyn arttyrýdaǵy, sondaı-aq jalǵan aqparat taratýǵa qarsy is-qımyldaǵy buqaralyq aqparat quraldarynyń mańyzdy róli men jaýapkershiligin atap aıtady,
pandemııa jáne onyń saldaryna qarsy kúreste úkimet pen halyq bolyp belsendi atsalysýy men yntymaqtastyǵynyń mańyzdylyǵyn atap ótedi,
pandemııadan týyndaǵan buryn-sońdy bolmaǵan daǵdarystan turaqty jahandyq tilektestik pen yntymaqtastyq arqasynda ótý múmkin ekenine senim bildiredi.
Memleket basshylary Ázerbaıjan Respýblıkasynyń Prezıdenti I.Álıevke Túrki keńesiniń Tótenshe sammıtiniń tabysty qorytyndylary úshin zor alǵysyn bildiredi.
Túrki keńesiniń Bas Hatshysyna osy Deklaratsııada kózdelgen ózara
is-qımyldar men birlesken kúsh-jigerdi úılestirý tapsyryldy.
2020 jylǵy 10 sáýirde vıdeokonferentsııa arqyly ázerbaıjan, qazaq, qyrǵyz, túrik jáne ózbek tilderinde qabyldandy.
