Túrkistan oblysyn shegirtke basyp, keıbir aýyldardyń jaǵdaıy óte qıyn
Saryaǵash aýdanynyń turǵyndary shegirtkemen kúresti kúsheıtpese, tórt-túligimiz azyqsyz qalady dep ýaıymdaıdy. Aýdan ortalyǵynan shalǵaı jatqan Álimtaý aýylynda qazir zııankester asfalt jolǵa deıin shyǵyp ketken.
«Osyndaı shalǵaı aýylda malmen jan baǵyp otyrmyz. Al, shegirtke jerge shyqqan azǵantaı shópti jep jatyr. Bıyl zııankesterdi dárileý kesh júrgizildi me bilmeımin, biraq jándikter óte kóp»,- deıdi Álimtaý aýylynyń turǵyny Batyrhan Mutanov.
Aýyldyń irgesinde mal jaıyp júrgen turǵyndar shegirtkeniń az ǵana ýaqyttyń ishinde jaıylymnyń biraz bóligin jaıpap ketkenin aıtady. Malshylar mal jaıatyn jer tappaı qalamyz ba dep alańdaıdy.
«Ótken jyly shóp shyqpaı, qýańshylyq bolǵan edi. Bıyl shóp jaqsy bolyp edi, ony da shegirtke jep jatyr. Tátti shóptiń bárin jep qoıǵan. Kileń mal jemeıtin shópter qaldy. Ne isterimizdi bilmeı otyrmyz endi»,- deıdi Álimtaý aýynyń turǵyny Baýyrjan Jamanqulov.
Álimtaýlyqtar zııandy shegirtkeniń endi egistik alqaptarǵa ótip jatqanyn aıtyp dabyl qaǵýda. Shegirtke malǵa azyq bolar arpany da, bıdaıdy da qoımaı jatyr deıdi. Aýyldyń aınalasyn dárilegenimen, zııankester azaımaı otyr. Al onymen ózdiginen kúresýge dıqandar dármensiz.
«Anaý turǵan 500 gektar arpany bitirdi. Endi bıdaı egilgen jerge qaraı ótip bara jatyr. Ony toqtatpasa bıdaı da joq bıyl»,- deıdi Álimtaý aýylynyń turǵyny Sapar Raıymbekuly.
Aýdandyq aýmaqtyq ınspektsııa basshylyǵynyń málimetinshe, ótken aıdan beri shegirtkelerdi arnaıy kóliktermen qatar ushaqpen ýlaý jumystary júrgizilýde. Alaıda aýa raıynyń jaýyn-shashyndy bolýy men jeldiń jıi soǵýy dárileý jumystaryn birshama keshiktirip otyr.
«Aýa raıy bıyl qolaısyz. Jańbyrly bolǵanymen, kún sýyq. Ári jel sekýndyna 25 metr jyldamdyqpen soǵyp jatyr. Mundaı jel men jańbyrda dári shashý tıimsiz. Sondyqtan biz mundaı kezde jumysty toqtatamyz. Jumysty keshke bastap, ýaqytpen sanaspaı júrgizip jatyrmyz»,- deıdi Túrkistan oblystyq aýmaqtyq ınspektsııasynyń basshysy Ibragım Begasylov.
Qazir Álimtaý aýylynda zııankesterge qarsy 11 tehnıkamen dári sebilýde. Bir ushaq ta jumyldyrylǵan. Jalpy bıyl Arys pen Saryaǵash aýdanynda 67 myń gektar aýmaqty ýlaý josparlanǵan bolsa, búginde ol jumystardyń 70 paıyzǵa jýyǵy atqarylǵan.
Al, óńirdiń Arys, Shardara, Otyrar sııaqty alty aýdanynda shirkeı qaptap ketti. Ásirese, Kóksaraı sý qoımasy men Syrdarııanyń jaǵasyndaǵy eldi meken turǵyndary jándikke talanyp jatyrmyz dep dabyl qaǵýda. Kún ysysa zııankester kóbeıip, jurt tipti dalaǵa shyǵýdan qalmaq. Qanatty jándikter tipti jańa týǵan tólderdi shaǵyp, malshylar maldy kúndiz óriske shyǵarýdy da qoıypty. Sáýir aıynan beri shirkeıge talanǵan Kóksaraı aýylynyń turǵyndary osylaı dep otyr. Kún uzaqqa betin tumshalanyp júrýge májbúr bolǵan halyq egiske de, mal jaıýǵa da shyǵa almaı qalǵan.
«Balalar dy úıde otyr. Kúnine bes mınýt qana shyǵady, áıtpese shirkeı jep qoıady. Onymen qosylyp úıge kiredi ǵoı olar»,- deıdi Kóksaraı aýylynyń turǵyny Móldir Qasymbek.
Qazir shirkeıge talanǵan bazbir turǵyndar bala-shaǵalarymen aýrýhanalardy jaǵalap júr. Solardyń biri Gúljan Zulpyharova nemerelerimen birge jaradan kóz ashpaı qalǵanyn aıtady. Sebebi shirkeı shaqqan jerler jara bolyp, jazylmaı qalypty. Endi qaıda qashatynymyzdy da, qalaı emdeletinimizdi de bilmeı otyrmyz deıdi.
«Shirkeı úıimizge deıin kirip ketti. Eresektermen qosa balalardy da shaǵyp, jara bolyp jatyr»,- deıdi Kósaraı aýylynyń turǵyny Gúljan Zulpyharova.
Kóksaraılyqtar osydan endi shilińgir shildege deıin qıyn bolatynyn aıtady. Olar ótken jyly shirkeıge qarsy dárileý jumystary júrgizilmeý saldarynan bıyl eki ese kóbeıip ketti dep sanaıdy. Al bıyl bul jumystar bir aıǵa kesh bastaldy degendi alǵa tartady.
«Shirkeı jańadan týylǵan kezde kózin joıý kerek edi. Bıyl da keshigip jatyr»,- deıdi Kóksaraı aýylynyń turǵyny Haırolla Aımurzaev.
Jaýaptylar bolsa zııankesterge qarsy kúres bir aı emes, bir aptaǵa ǵana kesheýildegenin aıtady. Búginde óńirdiń alty aýdanynda dári sebý sharalary júrgizilip jatyr. Eń kóp zardap shekken Otyrar aýdanynda bastapqyda segiz aýyldyq okrýgti zalalsyzdandyrý josparlansa, shirkeıdiń kóbeıýine baılanysty barlyq eldi mekende dezınsektsııa jumystary júrgiziletin bolǵan.
«Otyrar aýdanynda aldyn ala belgilengen 8 eldi mekende zalalsyzdandyrý jumystary júrgizildi. Oǵan qosymsha taǵy bes aýyldyq okrýg belgilenip, onda sáýir aıynyń aıaǵyna deıin zalalsyzdandyrý júrgiziledi. Endi shirkeıge áseri mindetti túrde bolady. Sebebi, ol oshaqtary zalalsyzdandyrylyp jatyr»,- deıdi Otyrar aýdandyq TÚKSh bóliminiń basshysy Nursultan Jarasov.
Qazirgi tańda óńirde shirkeıdi dárileý jumystaryna 644 mln teńge qarjy qaralyp otyr. Sondaı-aq, arnaıy ǵylymı top qurylyp, jándikterdiń kóbeıý oshaqtaryn anyqtaý jumystary júrgizilýde. Degenmen aýyl turǵyndary sońǵy on jylda kózi joıylmaǵan shirkeıden birjolata qutylamyz degenge senbeıdi. Óıtkeni Kóksaraı sý rettegishi salynǵannan keıin paıda bolǵan jándiktermen túbegeıli kúresý kerek dep otyr.
