Túrik jazýshysy: Qazaqstan Týyndaǵy ár nyshan «Biz túrkilermiz» dep jar salyp tur
ASTANA. KAZINFORM — Túrkııalyq jazýshy Ahmet Saglam «Qazaqstan Týynyń mıfıologııalyq qyrlary: tarıhı kodtar» atty kitap jazyp shyǵardy. Kazinform tilshisi túrki tildes elderdiń týlaryn zerttep bastaǵan jazýshynyń tańdaýy birinshi nege Qazaqstan jalaýyna túskenin surady.
— Túrki týlaryn zertteýge arnalǵan aýqymdy jobańyzdy nege dál Qazaqstan Týynan bastadyńyz?
— Árıne, meniń túpki maqsatym — túrki áleminiń barlyq týlaryn ǵylymı turǵydan tanystyryp shyǵý. «Qyrǵyz etnıkalyq biregeıligi» atty magıstrlik dıssertatsııamdy jazyp júrgen kezde Keńes bıligine deıingi túrki ulystaryn zerttegen edim. Sol kezde Qazaqstan týyna eriksiz nazarym aýǵan. Qazaqstan týy meniń jeke reıtıngimde erekshe oryn alady. Bul — túrki tutastyǵyn, biregeıligin barynsha tolyq beıneleıtin, eń sátti sımvol. Sondyqtan tańdaýym birinshi kók týǵa túsken edi. Mıfologııaǵa degen qyzyǵýshylyǵymnyń arqasynda Qazaqstan týynyń kórneki elementteri túrki tutastyǵyn beıneleıtinin baıqadym. Túbi túrki ulttar men ulystardyń dúnıetanymyn tanystyrýǵa jaramdy eń sátti mysal — Qazaqstan týy.
— Qazaqstan týyndaǵy eń negizgi ári kóz jaýyn alatyn nyshan ne dep oılaısyz?
— Qazaqstan týyndaǵy búkil tańbalar, nyshandar, keskinder mańyzdy. Bul túrki mádenıetinen tamyr alyp jatyr. Mysaly, «Kúndi» alaıyq. Qazaq nemese qyrǵyz bolsyn, túrik nemese ázerbaıjan bolsyn, barsha túrkiler úshin Kún molshylyq pen ana bastaýynyń sımvoly. Túrkiler búkil tirshiligin tabıǵatqa táýeldi etip baılaǵan kóshpeli halyq boldy. Kún bolmasa, malǵa azyq joq. Al tórt túliktiń eti men súti túrkiniń negizgi tamaǵy bolǵan. Sondyqtan túrkiler úshin kún — ómirdiń qaınar kózi, qasıetti sımvol.
Qyran qus pen kók aspan — búkil túrki halqyna ortaq rámizder. Al týdyń shetindegi oıý-órnek qazaq halqynyń asa talantty, shyǵarmashyl ult ekenin bildiredi.
— Qazaqstan týynyń basqa týlardan negizgi aıyrmashylyǵy nede?
— Qazaqstan týyndaǵy nyshandar «Biz túrkimiz!» dep jar salyp tur. Qazaq týyndaǵy barlyq keskin ejelden túrkiler úshin kıeli nyshan bolǵan. Tipti o basta avtorlar kún men qyrandy týǵa beınelegen kezde túrkilik aýqymda oılanbaǵan kúnniń ózinde qazir túrki kodynan habar beretin sımvol deńgeıine kóterilip otyr. Mysaly, Túrki memleketteri uıymynyń týynda da Kún bar. Bul jaı sáıkestik emes. Biz osy nyshandardyń tarıhı mánin tereń túsinip, keler urpaqqa qasterli qalpynda tabystaı alýymyz kerek.
— Qoryta kelgende, sizdiń kitabyńyzdaǵy derekter qanshalyqty obektıvti? Ǵylymı derektermen úndese me?
— Bul kitaptaǵy búkil aqparat tek ǵylymı zertteýlerge negizdelgen. Aıaq jaǵyna ózim paıdalanǵan derekkózderdiń tizimin arnaıy bólimge egjeı-tegjeıli jazdym. Oqyǵan adam Qazaqstan Týy búkil túrki halyqtarynyń tarıhı kodtaryn toptastyrǵan uly týyndy ekenine sol siltemeler arqyly kóz jetkizedi. Bul — bir qııaldan týǵan pafos emes, fakti men naqty derekkózderge negizdelgen ǵylymı jumys.
Buǵan deıin Qazaqstan álemdik tólqujat reıtıngisinde 67 orynda turǵanyn jazǵan edik.