Túrki áleminde jan-jaqty qarym-qatynas nyǵaıtylady – Senat
ASTANA. KAZINFORM — Búgin Senattyń jalpy otyrysynda «Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesin qurý týraly Nahchyvan kelisimine ózgerister engizý týraly hattamany ratıfıkatsııalaý týraly» Zańy maquldandy.
Atalǵan hattamaǵa 2022 jylǵy 11 qarashada Samarqanda ótken sammıtte Ázerbaıjan, Qazaqstan, Qyrǵyzstan, Túrkııa jáne Ózbekstan memleketteriniń basshylary qol qoıǵan.
— Hattama 2009 jyly jasalǵan Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesin qurý týraly Nahchyvan kelisimine ózgerister engizýdi kózdeıdi. ıAǵnı, Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesin Túrki memleketteri uıymyna aınaldyrýdy maqsat etken. Hattamamen negizgi Kelisimge 10 ózgeris engizý qarastyrylǵan. Atap aıtqanda, Hattamanyń 1-baby negizgi Kelisimniń ataýyn «Túrki memleketteri uıymyn qurý týraly Nahchyvan kelisimi» dep ózgertýdi, al 2-baby «Túrki memleketteri uıymy» dep atalatyn tolyqqandy halyqaralyq uıymdy qurýdy kózdeıdi, — dedi senator Alısher Satvaldıev.
Onyń aıtýynsha, Túrki yntymaqtastyǵy ınstıtýttarynyń resmı mártebelerin aıqyndaý maqsatynda Hattamanyń 5-baby túrki ıntegratsııasy aıasynda uıymdardy eki sanatqa bólýdi qarastyrady:
1. Sabaqtas organdar retinde TÚRKSOI men TúrkPA aıqyndaldy.
2. Úlestes uıymdar retinde Túrki akademııasy men Túrki mádenıeti jáne murasy qory kórsetildi.
Sonymen qatar, Uıymdaǵy memleketter basshylarynyń jyl saıyn beıresmı otyrystaryn ótkizý, Uıym qurylymdary ázirlegen qujattardy qabyldaý rásimi, tóraǵalyq tártibi baǵytyndaǵy ózgerister qamtyldy.
— Hattamanyń 10-babynda Túrki memleketteri uıymy janynda memleketterge, halyqaralyq uıymdarǵa jáne basqa da qurylymdarǵa baıqaýshy mártebesin berý normasy kózdelgen. Búgingi tańda Hattamany Ázerbaıjan jáne Túrkııa ratıfıkatsııalady. Bul Kelisim túrki álemindegi qatynastar evolıýtsııasynyń nátıjesi jáne Nahchyvan kelisimi aıasynda taraptar arasyndaǵy jan-jaqty yntymaqtastyqty odan ári tereńdetý erki sanalady. Oǵan qosylý Qazaqstan Respýblıkasynyń strategııalyq jáne tujyrymdamalyq qujattarynyń basym baǵyttaryna sáıkes keletinin atap ótken jón. Elimizdiń syrtqy saıasatynyń 2020-2030 jyldarǵa arnalǵan tujyrymdamasynda kózdelgen basymdyqtar qatarynda Azııa óńirindegi halyqaralyq uıymdarmen, onyń ishinde Túrkitildes memleketterdiń yntymaqtastyq keńesiniń qyzmetine belsendi qatysý aıqyndalǵan. Búgingi tańda Qazaqstan túrki áleminiń Atajurty retinde uıymǵa múshe barlyq elmen jan-jaqty qarym-qatynasty damytýǵa aıryqsha mán berip otyr, — dedi depýtat.
Túrki yntymaqtastyǵyna uıytqy bolǵan uıymdardyń tarıhyn zerdelesek, olardyń kópshiligine Qazaqstan bastamashy bolǵanyn kóremiz. TÚRKSOI, TúrkPA jáne Túrki akademııasy — sonyń aıqyn dáleli. Bul uıymdar baýyrlas elderdiń mádenı-rýhanı jaqyndasýyna ólsheýsiz úles qosyp otyr. Hattama Qazaqstan Respýblıkasynyń halyqaralyq sharttaryna jáne ózge de halyqaralyq-quqyqtyq aktilerge qaıshy kelmeıdi, al ony qabyldaý teris áleýmettik, qarjy-ekonomıkalyq jáne ekologııalyq saldarǵa ákep soqpaıdy.
Eske salsaq, Parlament Májilisi Nahchyvan kelisimine ózgerister engizetin zańdy 2024 jyly jeltoqsan aıynda qabyldady.
Budan buryn Aqtaý qalasy túrki áleminiń 2025 jyly mádenı astanasy atanǵanyn jazǵan edik.