Turǵyn úı kimderge beriletinin naqty anyqtap berdik - Májilis depýtaty S. Nurǵısaev
Osy zań jobasy boıynsha qurylǵan jumys tobyna QR Parlamenti Májilisiniń depýtaty, «Nur Otan» partııasy fraktsııasynyń múshesi Serikbaı Nurǵısaev jetekshilik etedi. Depýtat QazAqparat tilshisine bergen suhbatynda zań jobasynyń maqsaty jáne qoldanystaǵy kodekster men zańdarǵa engiziletin tolyqtyrýlar týraly jan-jaqty aıtyp berdi.
- Serikbaı Órikbaıuly, ózińiz jetekshilik jasaıtyn jumys tobynda qaralyp jatqan zań jobasynyń mańyzy týraly tolyǵyraq aıtyp berseńiz? - Osy sessııa barysynda «Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine turǵyn úı qatynastary máseleleri boıynsha ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Zańynyń jobasy boıynsha qurylǵan jumys tobyna jetekshilik jasaý mindeti maǵan júkteldi. Atalǵan zań jobasy QR Parlamentiniń Májilisine 2013 jylǵy 7 qarashada Úkimettiń qaýlysymen engizildi. Zań jobasynyń negizgi maqsaty turǵyn úı zańnamasyn jetildirý bolyp tabylady. Turǵyn úı - bizdiń qoǵamdaǵy ózekti máseleniń biri. Birinshiden, turǵyn úıdiń jetispeýshiligi baıqalsa, ekinshiden, turǵyn úıdi salý problemalary týyndap otyr. ıAǵnı, úıdi qalaı salamyz, qurylysty kimder júrgizedi jáne ol qaı jerge salynady? Al turǵyn úı paıdalanýǵa berilgen soń, onyń ishki-syrtqy jumystaryn júrgizýdi qalaı basqaramyz? Bizde azamattarymyz páterlerin óz menshigine jekeshelendirip alǵanmen, áli kúnge deıin olardyń sana-sezimi «Páter ózimdiki, qalǵany meniki emes, oǵan memleket jaýap beredi» degen uǵymnan aryla almaı keledi. Qazir páter ıeleri kooperatıvteriniń de jumystary durys júrmeı jatqany da sondyqtan. Soǵan baılanysty qazir zań júzinde turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq salasyndaǵy ákimshilik quqyq buzýshylyqtardyń quramyn naqtylaý, kondomınıým obektisin basqarý organdarynyń jáne turǵyn úı menshik ıeleriniń kondomınıým obektisiniń ortaq múlkin kútip-ustaý jónindegi jaýapkershiligin arttyrý maqsaty kózdelip otyr. Sol sııaqty turǵyn úıdiń ishi men syrtynda jalpy múlikter bar. Atap aıtqanda, shatyr, kireberis, baspaldaqtar, lıftiler, jertóle, sý qubyrlary, kárizder júıesi, sondaı-aq aýla, balalar oıyn alańy - sonyń barlyǵy kimniń jaýapkershiliginde bolady? Sonymen qatar bireý astyndaǵy úıge sý jiberip alsa, úıdiń qabattary arasyndaǵy bólikterge kim jaýap beredi? Osyǵan baılanysty daýlar da, tartystar da bolyp jatady. Ony sheshýge kim aralasýy tıis? Sonyń bári zań júzinde sheshimin tabýy úshin qoldanystaǵy zańdarǵa tolyqtyrýlar engizilip jatyr. - Zań buzýshylardy tártipke shaqyrý nemese isti sotqa berý úshin qandaı normalar engizildi? Mundaı zańdy áreket jasaýǵa kimderdiń quzyreti bar? - Ákimshilik isterdi qaraý, sondaı-aq nusqamalar men ózge zań talaptaryn oryndamaý týraly hattamalardy jasaý máseleleri boıynsha, sondaı-aq zań buzǵandarǵa aıyppul salý, oǵan kónbese, sotqa shaǵymdanýǵa múmkindik beretin quzyret jergilikti atqarýshy organdardyń turǵyn úı ınspektsııalaryna bekitiledi. Sondaı-aq turǵyn úıdi ustap turýǵa qajetti aqshany qolma-qol almaı, bankke aýdarý arqyly qor jınaý máselesi rettelýde. Zań aıasynda sheshilip jatqan taǵy bir másele - páterdi bólý. Osy oraıda, memlekettiń qarajatyna salynǵan úılerdiń bárin bir jerden, ıaǵnı, jergilikti ákimshilikterden bólý maqsaty kózdelip otyr. Sonymen qatar jekeshelendirýge qatysty da ózgerister engizilýde. Aıtalyq, ákimder bir aýdannan ekinshi aýdanǵa aýysady, prokýrorlar, sýdıalar, áskerı laýazym ıeleri, qarjy polıtsııalary da qyzmet aýystyrady. Olar barǵan jerlerinde qyzmettik úı alady, keter kezinde jekeshelendirip, satyp ketedi. Endi olaı bolmaıdy. Jańa ózgeristerge oraı ár azamat Qazaqstanda bir-aq jerde, bir-aq ret páterin ǵana jekeshelendire alady! Onyń otbasy músheleri eger úlesi 50 paıyzdan tómen bolsa, keıin kezekke turyp, basqa úı alýyna quqyǵy bar. - Óte oryndy sheshim bolǵan eken. Áıtpese, bireýler ómir boıy úı ala almaıdy, al qaladan qalaǵa, bir qyzmetten ekinshisine tamyr-tanystyq arqyly aýysyp júrgenderdiń ár jerde kottedj úıleri, páterleri bar ekeni jasyryn emes. - Sonymen birge, engizilip jatqan túzetýlerdiń ishinde qaryzyn tóleı almaǵan jaǵdaıda, sottyń sheshimin oryndap, májbúrlep shyǵarýǵa qatysty bap bar. Qoldanystaǵy zańǵa sáıkes sottyń sheshimi shyqqannan keıin úıde bir aıǵa deıin merzimde turý múmkindigi bolǵan. Al endi depýtattardyń bastamasymen atalǵan normany talqylaý barysynda jumys toby osy merzimdi uzartý jáne qystyń kózi qyraýda, jylytý maýsymy kezeńinde halyqtyń áleýmettik jaǵynan álsiz toptaryn shyǵarýǵa tyıym salý týraly sheshim qabyldady. ıAǵnı, bir aı emes, biz bes-alty aıǵa deıin múmkindik berip otyrmyz. Atalǵan usynysty zań jobasyn ázirleýshi tarap ta tolyqtaı qoldady. «Turǵyn úı qatynastary týraly» Zańǵa «bıýdjettik uıymdardyń qyzmetkerleri» degen uǵymdy zańdastyrdyq. Óıtkeni qazirgi ýaqytta «bıýdjettik mekeme», bıýdjettik uıymdardyń qyzmetkerlerine jatqyzylǵan adamdar toby Qazaqstan Respýblıkasynyń qandaı da bir zańnamalyq aktisinde anyqtalmaǵan. Kezekte turǵandardyń tizimin jyl saıyn túgendeý kezinde jergilikti atqarýshy organdar rastaıtyn qujattardy usynýdy talap etedi, bul óz kezeginde azamattardyń kórsetilgen sanattary úshin múmkin emes. «Bıýdjettik uıymdardyń qyzmetkerleri» uǵymy memlekettik turǵyn úı qorynan turǵyn úı berýge úmitker bolýǵa quqyǵy bar adamdar tobyn anyqtaý maqsatynda engizilip otyr. Sóıtip, bıýdjettik mekeme - bıýdjetten qarjylandyrylatyn memlekettik kásiporyn dep ashyq jazyp, turǵyn úı kimderge beriletinin naqty anyqtap berdik. Sol sekildi kóp balaly otbasylar memlekettik turǵyn úı qorynan turǵyn úı alǵanǵa deıin olardyń kezegin saqtaý máselesi zań júzinde oń ózgeristerge ushyrap otyr. Aıtalyq, buryn kóp balaly otbasylardy balalary 18 jasqa tolǵan soń, olardy páter kezeginen alyp tastaıtyn. Sóıtip, kóp balaly otbasylar úısiz qalyp qoıa beretin-di. Bizdiń engizip otyrǵan ózgerisimiz balalary 18 jasqa tolsa da, tizimnen alýǵa bolmaıdy. Al balalary jeke otbasyn qurǵanda ǵana, esepke alynbaıdy. ıAǵnı, balalary 18 jasqa tolǵan soń, kóp balaly ata-analardy páter kezeginen alyp tastaýdy biz zańmen toqtattyq. - Taǵy qandaı oń ózgerister engizildi? - Májilistiń Halyqaralyq ister, qorǵanys jáne qaýipsizdik komıteti usynǵan túzetý qoldaý tapty. Onda beıbit ýaqytta áskerı qyzmetin atqarý barysynda qaza tapqan adamnyń páterine qatysty norma kózdelgen. «Uly Otan soǵysynyń qatysýshylary men múgedekterine jáne solarǵa teńestirilgen adamdarǵa beriletin jeńildikter men olardy áleýmettik qorǵaý týraly» Zańnyń normalarymen kollızııalardy joıý maqsatynda beıbit ýaqytta áskerı qyzmet mindetterin atqarý kezinde qaıtys bolǵan áskerı qyzmetshiniń otbasy músheleri memlekettik turǵyn úı qorynan menshikke aqysyz turǵyn úı alý quqyǵy beriletin boldy. ıAǵnı, ondaı adamnyń otbasy músheleri páterdi jekeshelendirýge ruqsat alyp otyr. Jáne bir másele, ótken jyly qabyldanǵan zańǵa sáıkes jetim balalarǵa birinshi kezekte turǵyn úı alý múmkindigin aıqyndap bergen bolatynbyz. Biraq qazir bizde ol sanatqa jatatyn balalardyń sany birneshe myńnan asyp ketti. Salynyp jatqan úıler tolyǵymen solarǵa berilmekshi. Al jyldar boıy úı kezeginde turǵan azamattar keıinge shegerilýde. Aıtalyq, 2014 jyldyń 1 toqsanyndaǵy málimetter boıynsha, turǵyn úıge muqtaj adamdardyń esebinde 267 623 adam tur. Onyń ishinde turǵyn úıge muqtaj jetim balalar jáne ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalar sany - 38 550 adam. Sondyqtan jańa zań jobasynda jetim balalarǵa jáne ata-anasynyń qamqorlyǵynsyz qalǵan balalarǵa páterler bólý kezinde paıdalanýǵa beriletin turǵyn úıdiń 20 %-y mólsherde kvota bekitý kózdelip otyr. - Qoldaý tappaǵan, biraq ózekti dep tanylǵan qandaı túzetýler boldy? - Osy zań jobasy aıasynda birqatar ózekti máselelerdi shesheıik dep depýtattardyń berip otyrǵan tolyqtyrýlary óte kóp. Biraq birazy Úkimet tarapynan qoldaý tappady. Sonyń ishinde saıajaıdaǵy úılerdi turǵyn úı qataryna teńestirý týraly usynys boldy. Osy túzetý qoldaýǵa ıe bolǵan joq. Óıtkeni saıajaılar ózenderdiń boıynda, taýdyń bókterinde ornalasady. Ýaqytsha jemis-jıdek, kókónis alý úshin qarastyrylǵan jer ýchaskesi. Sondyqtan olardy turǵyn úı dep qaraýǵa bolmaıdy. Mysaly, turǵyn úı salýǵa bólingen jer úshin memlekettiń ózine alatyn mindetemeleri bar. Ol jerdi sý basyp ketpeýi kerek, jer qyrtysy men topyraq quramy tekseriledi, opyrylyp ketpeýi tıis. Ári turǵyn úı salynatyn aýmaqtyń standartqa saı kóshesi, ınfraqurylymdary bolýy qajet. Ystyq jáne salqyn sý qubyrlary jetkizilýi tıis, paıdalanylǵan las sýlardy aǵyzyp jiberetin kárizderi bolýy kerek. Sodan keıin ol jerge balabaqsha men mektep, emhana men aýrýhana, mádenıet úıi men sport kesheni salynýy kerek. Biraq bul jerde problema bar. Ony sheshý kerek. Aldaǵy ýaqytta saıajaılarda turyp jatqan azamattardyń máselesin osy ne basqa zań aıasynda sheshý qajet degen usynystar aıtyldy. Áriptesterim, ásirese, saıajaılardy memlekettiń qajettiligine alǵan kezde, azamattarǵa tólenetin ótemaqyny durys baǵalaý qajettigine toqtaldy. Zań jobasyn talqylaýda depýtattar óte belsendilik tanytty. Shynyn aıtý kerek, bul Májilis qabyrǵasynda qyzý talqylanyp jatqan zań jobasynyń biri ekeni anyq. QR Óńirlik damý mınıstri Bolat Jámishev zań jobasy boıynsha baıandama jasap, depýtattardyń suraqtaryna jaýap berdi. Jalpy, zań jobasymen jumys isteý barysynda 229 usynys kelip tústi. Depýtattyń ár usynysynyń negizinde dáleldemeler bar, naqty tsıfrlar men adamdardyń taǵdyry bar. Biraq bárin bir zańnyń sheńberinde sheshý múmkin emes. Depýtattardyń túzetýleri jumys tobynyń otyrystarynda, Komıtettiń keńeıtilgen otyrysynda múddeli mınıstrlikter, vedomstvolar men qoǵamdyq uıymdar ókilderiniń qatysýymen talqylandy. Endi zań jobasyn ekinshi oqylymǵa daıyndaý ústindemiz.
- Raqmet áńgimeńizge.