Turaqtylyq pen kelisimniń qazaqstandyq modeli – Prezıdenttik ortalyq QHA 30 jyldyǵyna kórme uıymdastyrdy
ASTANA. KAZINFORM – QR Prezıdenttik ortalyǵynda «Qazaqstan halqy Assambleıasy: birlik pen tatýlyqtyń 30 jyly» atty mereıtoılyq kórme ashyldy.
Kórmeniń basty erekshiligi – QR Prezıdenttik ortalyǵynyń arhıv, kitaphana jáne mýzeı qorlarynan qoıylǵan 100-ge jýyq eksponat boldy. Osy arqyly QHA qalyptasý jáne damý tarıhyn kórsetip, halyqtyq dıplomatııany damytýdaǵy, etnokonfessııalyq qatynastardy nyǵaıtýdaǵy, rólin kórsetý kózdelgen.
− Búginde Assambleıa etnosaralyq jáne konfessııaaralyq kelisimniń qazaqstandyq modeline aınaldy, ony «Alýan túrliliktegi birlik» formýlasymen bildirýge bolady. Osylaısha Qazaqstanda turatyn barlyq etnostyń mádenıetin, tilderin, dástúrlerin damytý úshin keń múmkindikter jasalǵan. Al olardyń sany 130-dan asady. Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev 2023 jylǵy 27 sáýirdegi QHA XXXII sessııasynda sóılegen sózinde «Qazaqstan – birtutas ult, elimizdiń árbir etnosy dostyqty, úılesim pen kelisimdi nyǵaıtýǵa óziniń ólsheýsiz úlesin qosyp otyrǵan komanda dep aıtýǵa bolady» dep atap ótti. Búgingi kórme aıasynda biz QHA dańqty jylnamasyn jáne jalpy elimizdiń tarıhyn etnosaralyq qatynastar prızmasy arqyly kórsetýge tyrystyq, – dedi QR Prezıdenttik ortalyǵynyń dırektory Baqytjan Temirbolat kórmeniń ashylý saltanatynda.
Qazaqstan halqy Assambleıasy búginde etnosaralyq kelisim men turaqtylyqtyń myzǵymas kepiline aınaldy. Jyl basynan beri elimizdiń barlyq óńirinde Assambleıanyń 30 jyldyǵyna arnalǵan is-sharalar uıymdastyrylyp keledi, ondaǵy árbir bastama eldegi birlik pen tatýlyqty odan ári nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan.
− Osy jyldary Assambleıanyń bastamalary elimizde beıbitshilik pen ózara túsinistik ornap, árbir etnostyń mádenıeti men salt-dástúrin saqtap, jalpyulttyq múdde jolynda órkendeýine múmkindik jasady. Búginde Qazaqstan halqy Assambleıasy – álemdik qaýymdastyq tarapynan moıyndalǵan etnosaralyq tatýlyq pen birliktiń biregeı úlgisi. Halyqaralyq arenada «qazaqstandyq model» turaqtylyq pen kelisimniń sátti tájirıbesi retinde joǵary baǵalanady.
Bul – birlik pen dostyqty baǵalaı biletin halqymyzdyń ortaq jetistigi. Biz osy qundylyqtardy kózdiń qarashyǵyndaı saqtap, bolashaq urpaqqa amanat etýimiz kerek. Bizdiń basty baılyǵymyz – halqymyzdyń tatýlyǵy men el ishindegi turaqtylyq, − dedi QHA tóraǵasynyń orynbasary, QR Prezıdenti Ákimshiligi QHA hatshylyǵynyń meńgerýshisi Marat Ázilhanov.
Egemendik alǵan jyldary Qazaqstandaǵy beıbitshilik pen kelisimdi nyǵaıtý Táýelsizdikti saqtaýdyń basty negizderiniń birine aınaldy, oń etnosaralyq dıalog pen tatýlyqty saqtaýǵa yqpal etetin qurylym qajet boldy. Osylaısha 1995 jylǵy 1 naýryzda Qazaqstan halyqtary Assambleıasy quryldy jáne kórmede 1992 jyly Almatyda ótken Qazaqstan halqy forýmynda, 1995 jylǵy QHA alǵashqy sessııasynda túsirilgen fotosýretter qoıyldy.
Sonymen birge, kórmede dıplomatııalyq ókildikter men etnomádenı birlestikterdiń syı-sııapattary, «Halyqaralyq Ulttyq kelisim», «Qazaqstan halqy Assambleıasyna 25 jyl» medaldary, QHA qurý týraly Jarlyq, QHA týraly zańnyń úlgileri qoıylǵan.
QR Prezıdenttik ortalyǵy dırektorynyń orynbasary Botagóz Qaıypova 1995 jyly bul sheshimniń qabyldanýynyń ózi Qazaqstannyń – kópultty, kópkonfessııaly halyqtyń jasampazdyqqa baǵyttalǵan ıdeıasynyń belgisi bolǵanyn atap ótti.
− Kezinde Kofı Annan Assambleıaǵa «Qazaqstanda bir memlekettiń negizinde BUU úlgisi qalyptasty» dep baǵa bergen edi. Sondyqtan bul tájirıbeni, bul datany Táýelsizdigimizdegi erekshe oqıǵa dep ataýǵa bolady. Qazaq halqy ǵasyrlar boıy óz Táýelsizdigin ańsady jáne tarıhı turǵyda qanshama taǵdyrlardyń, túrli ult ókilderiniń ortaq Otany bolyp qalyptasty. Muny maqtan tutyp, jastarymyzǵa jetkizip aıtyp otyrýymyz kerek. Sondyqtan QHA – tek qana ultttar men konfessııalardyń suhbattasý alańy emes, túrlilik pen biregeılikti qalyptastyratyn alań, − dedi Botagóz Qaıypova.
Aıta keteıik, 2007 jyly Qazaqstan halyqtary Assambleıasy Qazaqstan halqy Assambleıasy bolyp ózgertildi. Sol jyly konstıtýtsııalyq reforma nátıjesinde Assambleıaǵa konstıtýtsııalyq mártebe berildi, ol Parlament Májilisine 9 depýtatty saılaý quqyǵyna ıe boldy. Memleket basshysy Assambleıa usynǵan Parlament Senatynyń 5 depýtatyn taǵaıyndaıdy. Bul QHA-nyń saıası-basqarýshylyq rólin edáýir arttyrdy.
El aýmaǵynda myńnan astam etnomádenı birlestikter, Analar keńesi jáne Aqsaqaldar keńesi jumys isteıdi. Odan bólek, Prezıdent tapsyrmasymen qurylǵan «Assambleıa jastary» birlestigi men Medıatsııa keńesi belsendi jumys isteıdi. Óńirlerde ashylǵan Dostyq úıleri de etnomádenı birlestikterdiń ǵana emes, jergilikti qaýymdastyqtyń, úkimettik emes uıymdar men jastardyń ortasyna aınaldy. Elimizdiń barlyq óńirinde QHA Jýrnalıster klýby jáne etnıkalyq BAQ jumys isteıdi.
Mádenıet jáne aqparat mınıstrliginiń málimdeýinshe, Assambleıanyń 30 jyldyǵyn merekeleý aıasynda elimizde jáne shetelde túrli formattaǵy 150-den astam is-shara uıymdastyrý jáne keminde 1,5 mln adamdy qamtý josparlanyp otyr.
Kórme 2025 jyldyń 25 naýryzyna deıin jalǵasady.