Tuńǵysh Prezıdent tulǵasy
Jalpy, qalalardyń da adamdar sııaqty óz taǵdyry bolady. Al, el astanasyn tek memleket basshylary ǵana qurmaıdy, astana da el basshylyǵyn qalyptastyrady. Óıtkeni, syrt kóz meıman astanasyna qarap elin tanıdy. Osydan da, astana kelbeti – ult kelbeti deımiz. Burynǵy astanamyz Almaty – bizdiń táýelsizdigimizdiń altyn besigi bolsa, qazirgi Nur–Sultan qalasy memlekettigimizdiń altyn dińgegine aınaldy. Qazir biz Esildiń jaǵasynda damýymyzdyń beınesindeı bolǵan eńseli Elorda qondyrdyq. Saryarqanyń saıyn dalasyna sáýleti men dáýleti kelisken Astana saldyq. Sóıtip úmitimizdi úkilep, bolashaqty betke aldyq.
Osy tusta 80 jyldyq mereıtoılyq jasqa tolǵan Tuńǵysh Prezıdenti – Elbasy Nursultan Nazarbaevtyń ózi jazǵan myna bir jyr joldary ótkenge taǵzym, kelesheke salaýattaı kórinedi.
Otan – Ana!
Ot berdiń júregime,
Rıza bolyp qaraımyn gúl - óńińe.
Babalarym somdaǵan baǵzy beıneń
Táýelsiz bop túrlendi. Túledi de!
Mende qandaı arman bar,
Asyl Ana, Jaraı alsam, halqymnyń tiregine?!
Bul Nursultan Nazarbaevtyń qazirgi jastarǵa bergen batasy men aıtqan aqylyndaı. Baqytty ómir týǵan jerde, ony basqa jerden izdemeńder degen.
Qazirgi Qazaqstannyń negizin salǵan Elbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaevtyń tulǵasy men biregeı bolmysyna otandyq ǵalymdar da, sheteldik zertteýshiler de áý bastan zor qyzyǵýshylyq tanytyp, aıryqsha kóńil aýdaryp kele jatqany málim. Osy oraıda, Tuńǵysh Prezıdent tulǵasynyń tutas aýqymy men tereńdigine onyń Memleket basshysy retinde qalyptasýyna yqpal etken túrli faktorlardy ózara baılanysta qarastyryp, elimizdiń ıgiligi jolyndaǵy jasampaz qyzmetiniń barysynda jarqyraı kóringen kóshbasshylyq qasıetterine laıyqty taldaý júrgizý arqyly ǵana tolyqqandy baǵa berýge bolatynyn aıryqsha atap ótkimiz keledi.
Qazaqstan Respýblıkasynyń PrezıdentiQasym-Jomart ToqaevElbasy Nursultan Ábishuly Nazarbaev týraly «Egemen Qazaqstan» gazetinde jarııalanǵan «Tarıhı tulǵa taǵylymy» atty maqalasynda bylaı degen edi: «Nursultan Nazarbaevtyń bar ǵumyry táýelsizdiktiń eleń-alańynan bastap búginge deıin Qazaq memleketin nyǵaıtý isimen bite qaınasyp keledi. Sheteldikter ony zamanaýı Qazaqstannyń negizin qalaýshy jáne kóshbasshysy retinde jaqsy biledi, syılaıdy. Tuńǵysh Prezıdentimizdiń memleket qaıratkeri retindegi qarym-qabileti talassyz moıyndalǵan. Men Elbasymyz ben sheteldikter arasyndaǵy kóptegen halyqaralyq kezdesýler men kelissózderdiń kýási bolǵandyqtan, osyny zor jaýapkershilikpen aıtýǵa haqym bar dep oılaımyn. Ol – shyn máninde jahan jurtyna keń tanymal, halyqaralyq qaýymdastyqta aıryqsha bedeldi, álemdik deńgeıdegi saıasat sardary. Elbasy bul bıikke qajyrly eńbegimen, parasat-paıymymen, mańdaı terimen jetti.Endeshe, biz óskeleń urpaqty barsha jurt maqtan tutatyn tarıhı tulǵanyń taǵylymy arqyly tárbıeleýimiz kerek», - delingen.
Búrkit Aıaǵan,
Tarıh ǵylymdarynyń doktory, professor:
HH ǵasyrdaǵy 80-jyldardyń aıaǵynda – 90-jyldardyń basynda qoǵamda bolyp jatqan saıası úderister tańqalarlyq qarqyn aldy. Qaıta qurý tolqyny týa bitken talant, ıntellekt, túısik, jigerli minez, úlken tabandylyq sııaqty qasıetterdi boıyna sińirgen Nursultan Nazarbaevty aldyńǵy shepke ıtermeledi. Sharl de Goll sózimen aıtqanda, Nursultan Nazarbaev «is-áreket ıesi» bolyp tabylady. 1990 jyldardaǵy oqıǵalaryn taldaý kórsetkendeı, KSRO ydyraýy kezeńinde eki baǵyt aıqyn kórindi. Keıbir respýblıkalardyń kóshbasshylary keńes qoǵamynyń dogmalary basym «konservatıvti» joldy tańdady - bir partııaly júıeni saqtaý, tolyqqandy naryqtyń bolmaýy jáne t.b. N.Á. Nazarbaev kóppartııalyqtyń damýy, jeke tulǵanyń quqyqtaryn qurmetteý, naryqtyń damýy arqyly júretin reformalar jolyn tańdady. Bul sharalar respýblıkaǵa ekonomıkada aýqymdy jáne tereń ózgerister júrgizýge jáne rynokty halyq tutynatyn ónimdermen jáne basqa da taýarlarmen tolyqtyrý sııaqty mańyzdy mindetterdi sheshýge múmkindik berdi.
KOKP-nyń monopolııalyq bıligi qıratyldy, Qazaqstanda shynaıy parlamentarızm paıda boldy. Táýelsiz buqaralyq aqparat quraldary bostandyqqa ıe boldy. Bilim jáne mádenıet salasynda túbegeıli ózgerister júrip jatty. Adamdar balamaly bilim berý ortalyqtarynda: jeke mektepterde, joǵary oqý oryndarynda oqýǵa múmkindik aldy, jeke medıtsınalyq ortalyqtar jumys isteı bastady. 1993 jyly Qazaqstan Prezıdentiniń «Bolashaq» halyqaralyq stıpendııasy taǵaıyndalyp, myńdaǵan jas qazaqstandyqtar álemniń tańdaýly ýnıversıtetterinde bilim alýǵa múmkindik aldy.
Qýǵyn-súrginge ushyrap, zańsyz jazalanǵan saıası qaıratkerler men mádenıet ókilderi aqtaldy. Kórnekti qaıratkerlerdiń esimderi qalalar men kóshelerge berildi. Qazaqstan qoǵamynyń áleýmettik-ekonomıkalyq damýy boıynsha memlekettik baǵdarlamalar qabyldandy:
«Bıznestiń jol kartasy 2020» atty bıznesti qoldaý men damytýdyń biryńǵaı baǵdarlamasy;
Jumyspen qamtý 2020 jol kartasy;
Óńirlerdi damytýdyń 2020 jylǵa deıingi baǵdarlamasy;
2015-2019 jyldarǵa arnalǵan «Nurly jol» ınfraqurylymdyq memlekettik baǵdarlamasy;
«Nurly jer» turǵyn úı qurylysy memlekettik baǵdarlamasy;
2015-2019 jyldarǵa arnalǵan Qazaqstan Respýblıkasynyń ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq damýynyń memlekettik baǵdarlamasy;
«Aqparattyq Qazaqstan – 2020» memlekettik baǵdarlamasy;
Dinı ekstremızm men terrorızmge qarsy kúres jónindegi memlekettik baǵdarlama;
Qazaqstan Respýblıkasynda tilderdi damytý men qoldanýdyń memlekettik baǵdarlamasy.
2017 jyly qazaq tiliniń latyn grafıkasyna kóshý týraly sheshim qabyldandy.
Ámirhan Rahymjanov,
Qazaqstan Respýblıkasynyń Tuńǵysh Prezıdenti-Elbasy
kitaphanasynyń dırektory, saıası ǵylymdar doktory, professor:
Altynshy shilde kúni qazaqstandyqtar memlekettik mereke – Astana kúnin atap ótedi. Elordamyz Nur-Sultan qalasynyń resmı jylnamasy 1998 jyly bastalǵanymen, Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń sol kezeńdegi ekonomıkalyq daǵdarysqa qaramaı astanany aýystyrý ıdeıasyn usynýyn 1990-jyldardan bastap postkeńestik keńistik pen elimizde bolǵan saıası oqıǵalardan bólip jarýǵa bolmaıdy der edik. Sondaı-aq, Almatydan Saryarqanyń Qaraótkeline uly kóshtiń basy 1997 jyldyń jeltoqsanynda qonǵanymen, el astanasyn aýystyrý týraly oıdyń Elbasymyzdyń kókeıinde egemendik alǵan kezden bastap týyndaǵanyn onyń «Táýelsizdik dáýiri» kitabyndaǵy «... Memleket júregi onyń astanasynda soǵady. Bul – buljymaıtyn aqıqat. Jas memleketke mindetti túrde jańa, zamanaýı astana qajet ekenin táýelsizdiktiń birinshi kúninen-aq oıladym. Osy oıymnyń durystyǵyna nyq senimdi edim. 1992 jyldyń ózinde-aq Aqmolaǵa jumys saparymen kelgende, astanany osynda aýystyrý týraly oıǵa keldim», - degen sózderinen bilýge bolady.
Sonaý 1997 jyldyń jeltoqsanynda Elbasy bastaǵan uly kóshtiń Alataýdyń baýraıynan Saryarqanyń Qaraótkeline qonýy táýelsizdigimizdi qorǵaý ǵana emes, Máńgilik eldiń berik qaǵylǵan alǵashqy qazyǵy bolǵandyǵynyń dáleli - osy jyldary júzege asyrylǵan saıası jáne áleýmettik-ekonomıkalyq reformalardyń nátıjesinde qol jetken Qazaqstannyń jetistikteri. Osy arada, táýelsizdik jyldary Tuńǵysh Prezıdenttiń jasampaz ıdeıalarynyń qoldaýshysy da, júzege asyrýshysy da bolǵan Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń myna sózderin keltirgimiz keledi: «... Jańa astanany salý sheshimin Nursultan Nazarbaev jas memleketimizdiń irgesin qalaýdyń kúrdeli kezeńinde jarııalaǵanyn umytýǵa bolmaıdy. Qazaqstan ol shaqta eski men jańanyń arasyndaǵy almaǵaıyp sátte, asa qıyn áleýmenttik-ekonomıkalyq jáne syrtqy saıası jaǵdaıda órkenıetti naryqqa, aǵartýshylyq demokratııaǵa bet burǵan edi. Sondyqtan da N.Nazarbaevqa, tipti keıbir úzeńgiles serikteriniń ózi sene bermegen osynaý órshil jobanyń bastamashysy bolyp, ony júzege asyrý jaýapkershiligin óz ıyǵyna artýyna týra keldi. Eliniń strategııalyq múddelerin keń aýqymda kóre biletin, qaıtpas qaıratty naǵyz kóshbasshy ǵana ózge oryndaýshylardan erekshelenedi».
Álemdik ǵylymı ortada qalyptasqan pikirlerdi saralasaq, astanalardy aýystyrý – memleketterdiń saıası jáne áleýmettik ómirine tereń de kópqyrly yqpal etetin adamzat tarıhyndaǵy asa iri megaınjenerlik jobalar. Aldyńǵy qatarly saıasattanýshy, ekonomıst, fýtýrolog ǵalymdardan bastap sheteldik memleket basshylary tarapynan buryńǵy Keńes odaǵy memleketteriniń ishinde daralanyp, astanany aýystyrýdy tabysty júzege asyrǵan Qazaqstan tájirıbesi, Elbasy qabyldaǵan strategııalyq sheshimder qazirdiń ózinde qyzyǵýshylyq týǵyzyp, zerdelenýde ekendigin atap ótkimiz keledi.
1997 jyldyń 10 jeltoqsany, sársenbiniń sátinde Prezıdent, Parlament pen Úkimet jańa astanada jumystaryna kiristi. Sol kúni Aqmolada Elbasynyń tóraǵalyq etýimen Parlament palatasy men Úkimettiń birlesken otyrysy ótip, astanany kóshirý óz máresine jetken saıası oqıǵa ekeni aıtyldy. Tuńǵysh Prezıdent Qazaqstan halqyna arnaǵan úndeýinde: «Búgin biz, Qazaqstan Respýblıkasynyń joǵarǵy bılik organdary, Aqmola qalasynyń 1997 jylǵy jeltoqsannyń 10-ynan bastap memleketimizdiń astanasy ekeni jóninde saltanatty túrde málimdeımiz. Budan bylaı jáne ǵasyrdan-ǵasyrǵa osynda – ulan-baıtaq eldiń kindiginde halyq taǵdyry úshin ómirlik mańyzy bar sheshimder qabyldanatyn bolady. Otanymyzdyń júregi endi osy jerde soǵady. Osy jerden Qazaqstan úshinshi myńjyldyqtyń tabaldyryǵynda óziniń tarıhı taǵdyryn aıqyndaıtyn bolady», – degen edi.Kóp uzamaı-aq jańa astanaǵa zaman talabyna saı jańasha oılaıtyn, uıymdasyp, tez, janyn salyp jumys isteı alatyn bilikti mamandar jedeldetip kele bastady.
Osy arada, Nursultan Nazarbaevty óziniń saıası ustazy tutatyn Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaevtyń «Jańa elordamyzdyń boı kóterýine Tuńǵysh Prezıdentimizdiń sińirgen eńbegi erekshe. Astananyń qurylysy Elbasynyń tarıhı erligi sanalady. Bas qalamyz Təýelsiz elimizdiń shynaıy betbeınesine, halqymyzdyń maqtanyshyna aınaldy. Elorda jańa memlekettiń ıdeologııasy retinde kıeli uǵymǵa ıe boldy. Astanamyz, shyn məninde, ótkenniń qundylyqtaryn dəripteı otyryp, kúlli əlemge Qazaqstannyń jańa beınesin pash etti», - degen sózin keltirgimiz keledi.
Osydan túıer oı, zamanynan ozyp týǵan Qazaqstannyń Tuńǵysh Prezıdenti Nursultan Nazarbaevtyń progressıvti oılaý qabiletiniń joǵarylyǵynan týǵan astanany aýystyrý jasampazdyq ıdeıasy - talaı ádiletsizdikti kórgen qazaq degen ulttyń óz memleketiniń astanasyn eshkimge jaltaqtamaı tańdaı alatyndyǵyn dáleldep qana qoımaı, Qazaqstandy jańa táýelsiz, beıbit memleket retinde álemge tanytýda zor ról atqardy. Bolashaqta da ultaralyq tatýlyq pen dinaralyq kelisimniń, beıbitshilik pen bereke-birliktiń qalasy Nur-Sultan jarqyraı jaınap, Otanymyzdyń júregi, Táýelsizdigimizdiń tiregi retinde jasaı bereri sózsiz.
