Tsıfrlyq tehnologııalar otandyq eńbek naryǵyna qalaı áser etip otyr
PAVLODAR. KAZINFORM — Otandyq eńbek naryǵynda jumys kúshine suranys pen usynys arasyndaǵy sáıkessizdik áli de saqtalyp otyr. Tsıfrlyq tehnologııanyń dendep enýi kadrlardy daıarlaý salasyna jańa tujyrymdar qajet ekenin ańǵartqandaı.
Mamandarǵa suranystyń qurylymy ózgeris ústinde
Biz bul máseleni Ertis-Baıan óńiriniń mysalynda taldap kórdik. Jergilikti sarapshylardyń aıtýynsha, jumys berýshilerdiń suranysy qazirgi ýaqytta tsıfrlyq jáne tehnıkalyq daǵdylary bar mamandarǵa qatysty.
Al oqýdy jańa támamdaǵan azamattarda tsıfrlyq saýat jetispeıdi. Jasandy ıntellekti (JI) kúndelikti jumysta adam eńbegin birtindep aýystyra, tolyqtyra bastady. Osynyń saldarynan ónerkásip, logıstıka, býhgalterııa, call-ortalyqtar, ákimshilik qoldaý salalarynda jumys oryndary qysqarý ústinde.
Kerisinshe JI, derekterdi taldaý, kıberqaýipsizdik, tsıfrlyq marketıng, qyzmet kórsetý júıelerin engizý salalarynda jańa mamandyqtar qurylýda.
— Suranystar nátıjesinde eńbek naryǵynyń qurylymy ózgerýde, tsıfrlyq jáne analıtıkalyq daǵdylary bar mamandarǵa suranys artyp keledi. JI kompanııalary óndiristi, taýarly-materıaldyq qundylyqtardy basqarýdy, suranysty boljaýdy jáne tutynýshylarǵa qyzmet kórsetýdi ońtaılandyrady. Bul aımaqtyń básekege qabilettiligin arttyrady. Ásirese jergilikti kásiporyndar ınnovatsııalardy belsendi túrde engizýi kerek. Jańa bilim berý baǵdarlamalaryna qajettilik bar — derekterdi óńdeý, mashınalyq oqytý, robototehnıka jáne t. b. Óńirlik joǵary oqý oryndary men kolledjder oqý josparlaryn eńbek naryǵynyń suranystaryna beıimdeı bastaýy tıis, — deıdi Pavlodar oblysynyń jumyspen qamtýdy úılestirý jáne áleýmettik baǵdarlamalar basqarmasynyń basshysy Samal Qadyrova.
Kıberqaýipsizdik, Big Data qyzmetkerlerine suranys artqan
Resmı derekterge súıensek, Pavlodar oblysyndaǵy eńbek naryǵynda jaǵdaı turaqty. Jumyssyzdyq deńgeıi — 4,9%. Jyl basynan óńir boıynsha 28 041 adam jumysqa ornalastyrylǵan.
Ónerkásip salasynda mamandarǵa suranys joǵary, tehnıkalyq jáne kásiptik bilimi bar bilikti kadrlarǵa qajettilik — 11270 oryn. Elektrondy eńbek bırjasy portalynda barlyǵy 1211 bos jumys orny málimdelgen.
Al bilikti kadrlardyń tapshylyǵy — 10 059 maman. 2030 jylǵa deıin joǵary, tehnıkalyq jáne kásiptik bilimi bar bilikti kadrlarǵa qajettilik — 64,5 myńǵa deıin jetedi dep kútilip otyr. Tek keler jyldyń ózinde atalǵan salalar boıynsha 11 myńnan astam maman qajet bolady.
Bulardyń arasynda bilim berý, densaýlyq saqtaý, qurylys, aýyl sharýashylyǵy, kólik jáne qoımalaý, ekonomıka jáne býhgalterlik esep, mádenıet jáne sport, taý-ken, aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar mamandyqtary bar.
— Pavlodar oblysy Qazaqstannyń jetekshi ındýstrııalyq óńirleriniń qataryna kiredi (metallýrgııa, munaı-hımııa, energetıka salalary). Sońǵy jyldary ekonomıkany jańǵyrtý boıynsha jańa kásiporyndar men jobalar iske qosylyp jatyr. Hımııa óndiristerin salý, Pavlodarda ındýstrııalyq aımaqty damytý jańa jumys oryndaryn ashyp, ınjenerlerge, tehnologtarǵa, mehanıkterge, tehnıkterge suranysty arttyra tústi. Qazirgi zamanǵy kásiporyndar jasandy ıntellekti negizinde avtomattandyrylǵan jelilerdi, robottehnıkany, basqarý júıelerin belsendi túrde engizýde. Bul kúrdeli jabdyqqa qyzmet kórsetýdi jáne konfıgýratsııalaýdy, tsıfrlyq júıelermen jumys isteýdi, mashınalardy baǵdarlamalaýdy biletin qyzmetkerlerdi qajet etedi, — dep tolyqtyrdy Samal Qadyrova.
Statıstıkalyq derekter IT-mamandarǵa, atap aıtqanda veb-ázirleýshi, mobıldi qosymshalardy jasaýshy, kıberqaýipsizdik, Big Data qyzmetkerlerine suranystyń arta túskenin de baıqatady.
Avtomatıka ınjenerlerine, IT mamandaryna, tsıfrlyq júıe operatorlaryna suranys júıeli túrde artqanymen, qajetti daıyndyǵy bar adamdar jetispeı otyr.
Aýyldaǵy sharýashylyqtar da jańa talaptar qoıa bastaǵan
Jas maman Aleksandr Shapovalov ta alǵan bilimin jýyqta zamanǵa saı jetildirýge májbúr bolǵanyn aıtady. Ýspen aýdanyndaǵy «Kırov» JShS-de eńbek etip júrgenine úsh jyldaı ýaqyt bolypty.
Aıtýynsha, seriktestikte elektrık bolyp jumys isteıdi. Pavlodar aqparattyq tehnologııalar kolledjin támamdaǵan soń tańdaýy birden aýylǵa túsken.
— Sharýashylyǵymyz sút baǵytyna beıimdelgen, mal fermalary, sýarmaly jerler bar. Astyq qambalary ornalasqan. Solardaǵy elektr jabdyqtaryn babynda ustap, elektr jelilerin qalpyna keltirip otyramyz. Ózim sııaqty taǵy birneshe elektrık bar. Basshylarymyz barlyǵymyzdyń áleýmettik jaǵdaıymyzben sanasady, demalystarymyzdy tıimdi ótkizýge kóńil bóledi. Alatyn jalaqymyz da laıyqty. Tek bizge qoıylyp otyrǵan talap — tsıfrlyq jańa tehnologııalarǵa den qoıý. Sharýashylyqtaǵy avtomattandyrylǵan jelilerdi odan ári jetildirý josparda tur, — deıdi Aleksandr.
«Jańa qala» JShS-niń zootehnıgi Svetlana Bısmıldınova sharýashylyqta selektsııamen aınalysatyn maman jetispeýshiligi óte kúrdeli máselege aınalyp otyrǵanyn jetkizdi. Agronom, mal dárigeri, tehnık-uryqtandyrýshylar kerek.
— Uryqtandyrýshy maman joq dese de bolady. Sondyqtan bilim berý uıymdary osy túıtkilge kóńil aýdaryp, tehnık-uryqtandyrýshylardy daıyndaýǵa kóp kóńil bólse eken. Biraq olarǵa qoıylatyn talap — tsıfrlyq tehnologııalardy meńgerýi shart, — degen tilegin jetkizdi maman.
Kásip ıgerý úshin jyldap oqýdyń qajeti bar ma?
Jumysshy mamandyqtaryn ıgerý keleshekte jyldap bilim alýdy qajet etpeıdi. Sebebi mamandyq mashyqtaryn ıgerý júıesi kez kelgen óndiris ornynda qalyptasyp, sol jerden arnaıy kýálik berilýi múmkin.
Mundaı alǵysharttar qazirdiń ózinde Pavlodar óńirinde qalyptasa bastady. Sonyń biri — Aqsý qalasyndaǵy ferroqorytpa zaýytynda ashylǵan halyqaralyq standarttarǵa saı kásibı biliktilikti taný ortalyǵy.
Ol — taý-ken salasynda elimiz boıynsha alǵashqy júzege asyp otyrǵan kásiptik joba.
— Qyzmetkerlerdiń jetkilikti deńgeıde eńbek daǵdylaryn ıgerip, sala boıynsha tájirıbe ıgergenin dáleldeý, ıaǵnı rastaý keıde biraz ýaqyt alyp jatatyny da shyn. Keıbiri bilimin jetildirý úshin jyldap kolledjerde oqyp, dıplom alyp shyǵady. Ekinshi turǵydan, óndiriste jumys istep júrgen keıbir qyzmetkerler óz mamandyǵynyń qyr-syryn tájirıbelik turǵydan meılinshe meńgergenin aldyn ala anyqtaý da kúrdeli protsess. Taý-ken salasynyń mamandary munda oqyp, bilimin jetildirip nemese naqty is júzinde tájirıbede meńgergen biliktiligin resmı túrde rastaı alady. Sáıkesinshe oǵan bilimin rastaıtyn kýálik beriledi. Ol TMD elderi boıynsha jaramdy, — deıdi ortalyq ókili Anastasııa Krých.
Ertis-Baıan óńiri elimizde «Jańa mamandyqtar atlasyn» júzege asyryp jatqan alǵashqy oblystardyń biri ekenin de atap ótken abzal. Jergilikti kásiporyndardyń tehnologııalyq deńgeıi de ártúrli.
Dástúrli óndiris tásilderinen bastap, «Indýstrııa 4.0» qaǵıdattaryna (tsıfrlandyrý, avtomattandyrý, ESG-ekologııalyq, áleýmettik jáne korporatıvtik basqarý) tolyq kóshken zamanaýı óndiristerge deıin bar.
Mundaı ekonomıkalyq jaǵdaı bilim berý baǵdarlamalarynyń mazmunyn da jańartýdy qajet etedi.
Al oblystyq bilim berý basqarmasynyń málimetinshe, ınjenerlik-tehnıkalyq, jumysshy mamandyqtaryna, densaýlyq saqtaý, bilim berý, qyzmet kórsetý jáne tamaq ónerkásibi, aýyl sharýashylyǵy mamandaryna joǵary suranys áli de qalyptasyp otyr.
Memlekettik tapsyrys kólemine 2025-2026 oqý jylyna arnalǵan 650 nysanaly kadrlar daıarlaý orny engen.
Atap aıtqanda, ınjenerlik, óńdeý jáne qurylys salalary boıynsha — 3045, qyzmet kórsetý — 700, bıznes, basqarý jáne quqyq — 615, aqparattyq-kommýnıkatsııalyq tehnologııalar mamandyǵy boıynsha — 515 adamdy memlekettik bilim berý tapsyrysy sheńberinde oqytý josparlanǵan. Al ekonomıster men zańgerlerge suranys kúrt tómendegen.
— Jumysshy jáne ınjenerlik mamandyqtarǵa óndiris oryndarynyń kóbeıýi áser etse, pedagogterge suranystyń artýy ýrbanızatsııalyq faktorlar sebep bolyp otyr. Aýyldyq jerlerde muǵalimder tapshylyǵy bar. Bul máseleni sheshý úshin, «Serpin» jobasy (jumys kúshi artyq óńirlerden jas mamandardy tartý) belsendi túrde iske asyrylýda. Alaıda áli de bolsa kadrlardyń aýysýy jáne jetispeýshiligi saqtalyp otyr. Densaýlyq salasyndaǵy mamandardyń jetispeýshiligi de kóbine aýyldyq jerlerge tán, — dep túsindirdi jaǵdaıdy bilim berý basqarmasy basshysynyń orynbasary Gúlmıra Bashırova.
Atap óterligi, bıyl kásiporyndardyń bilikti jumysshylarǵa degen turaqty suranysyn qanaǵattandyrý maqsatynda ІT jáne tsıfrlyq mamandyqtar, avtomobıl qurastyrý, polımerlik óndiris tehnologııasy, elevator, un tartý, jarma jáne qurama jem óndirisi, jylý elektr stansalarynyń jylý energetıkalyq qondyrǵylary boıynsha jańa mamandyqtar ashylǵan.
Álemdik sarapshylar aldaǵy jyldary iri kompanııalar mamandyqtar tizimine emes, adam daǵdylaryna mán beretinin aıtady.
Tehnologııa qaryshtap damyǵan saıyn kompanııalardyń bilim berý baǵdarlamalary jyldam eskirip qalýda. Osyǵan oraı eńbek uıymdaryndaǵy qyzmetkerler bilimin qaıta shyńdaýyna týra keledi.
Eske sala keteıik, jumysshy mamandyqtar jylyna oraı 5 myńnan astam kolledj qyzmetkeri biliktiligin arttyrǵan edi.