Tramptyń tarıfteri Azııa men Eýropa naryǵynyń quldyraýyna sebep boldy
ASTANA. KAZINFORM – Azııa-Tynyq muhıty aımaǵynyń qor naryqtary dúısenbi tańerteń AQSh prezıdenti ótken aptada jarııalaǵan tarıfterge baılanysty kúrt tómendedi, dep habarlaıdy VVS.
Birneshe saǵattan keıin eýropalyq ındekster de osyndaı reaktsııa kórsetti. Donald Tramp bul jaǵdaıdyń ózin alańdatpaıtynyn bildirip, naryqtardaǵy quldyraýdy «qajetti dárini qabyldaǵandaǵy» reaktsııamen salystyrdy.
Dúısenbi kúni Azııadaǵy negizgi bırja ındeksteri AQSh prezıdenti ótken aptada jarııalaǵan jańa kedendik baj salyǵyna alǵashqylardyń biri bolyp jaýap berdi. Saýda bastalǵan boıda Shanhaıdan Tokıoǵa, Sıdneıden Gonkongqa deıin barlyq ındeks kúrt quldyrady.
Kúnniń ortasyna qaraı japondyq Nikkei 225 ındeksi 6%-ǵa, avstralııalyq ASX 200 — 4%-ǵa, al ońtústikkoreıalyq Kospi — 4,7%-ǵa tómendedi. Shanhaıdyń Shanghai Composite ındeksi 6%-dan astam qulady, al Gonkongtyń Hang Seng jáne Taıvannyń TAIEX ındeksteri shamamen 10%-ǵa túsip ketti.
MSCI Asia Pacific ındeksi (13 eldiń iri jáne orta kapıtalızatsııaly kompanııalaryn qamtıdy) 2008 jyldan bergi eń iri quldyraýdy kórsetti — mınýs 7,1%. Nikkei 225 ındeksy «aıý naryǵyna» kirdi — ıaǵnı burynǵy maksımýmynan 20% jáne odan kópke tómendedi.
— Bul naǵyz qarjylyq qyrǵyn, — dedi bir sarapshy BBC-ge.
Qytaı, Gonkong jáne Taıvan bırjalary juma kúni merekege baılanysty jumys istemegendikten, olar jahandyq naryqtaǵy quldyraýǵa tek dúısenbide jaýap berip, onyń áseri qattyraq boldy.
Birneshe saǵattan keıin ashylǵan Eýropa bırjalary da uqsas reaktsııa kórsetti: Ulybrıtanııanyń FTSE 100 — shamamen 6%, Germanııanyń Dax — 10%-ǵa jýyq tómendedi. Eýropalyq ındekster jumada bastalǵan quldyraýdy jalǵastyrdy.
— Jahandyq naryqtardaǵy quldyraý jalǵasýy múmkin, óıtkeni AQSh ındeksteriniń fıýchersteri mınýsta saýdalanyp jatyr, bul Ýoll-strıtte taǵy bir aýyr keshtiń bolatynyn kórsetedi, — deıdi FTSE Russell bóliminiń basshysy Djýlııa Lı.
Azııa men AQSh-qa soqqy
Azııa álemge satylatyn taýarlardyń basym bóligin óndiretindikten, AQSh-tyń jańa tarıfteri bul aımaqqa tikeleı áser etedi. Bul jahandyq saýda soǵysynyń AQSh-ta retsessııany týyndatýy múmkin degen alańdaýshylyqty arttyrady.
Goldman Sachs AQSh-ta aldaǵy 12 aıda retsessııa bolý yqtımaldyǵyn 10 paıyzdyq tarmaqqa arttyryp, 45%-ǵa jetkizdi. JPMorgan bolsa, AQSh pen álemdegi retsessııa yqtımaldyǵyn 60% dep baǵalap otyr.
Reuters málimetinshe, JPMorgan buǵan deıin AQSh ekonomıkasynyń 1,3% ósedi dep boljaǵan, endi olar 0,3%-ǵa tómendeıdi dep kútedi.
Jeksenbide Air Force One bortynda jýrnalısterge bergen suhbatynda Tramp naryqtaǵy quldyraýǵa alańdamaıtynyn aıtty.
— Men eshteńeniń qulaǵanyn qalamaımyn. Biraq keıde bir nárseni túzetý úshin «dári ishý» kerek, — dedi ol.
Tramp Eýropa men Azııa elderiniń basshylarymen sóıleskenin, olardyń tarıfterdi tómendetýdi suraǵysy keletinin aıtty.
— Olar kelissózder júrgizgisi keledi. Biraq bizge jyl saıyn kóp aqsha tólemese, kelissóz bolmaıdy, — dedi ol.
Ekonomıkalyq baıaýlaý Azııa eksportyna soqqy bolyp tııýi múmkin, sebebi AQSh — bul aımaq úshin basty naryqtardyń biri.
— Azııa AQSh tarıfteriniń aýyr saldaryn sezinedi. Kelissózderge múmkindik bolǵanymen, joǵary tarıfter dáýiri endi shyndap bastaldy, — deıdi Vanguard kompanııasynyń bas ekonomısi Tsıan Van.
«Bul qysqa jáne uzaq merzimdi perspektıvada jahandyq jáne azııalyq ekonomıkalarǵa, ásirese shaǵyn ashyq ekonomıkalarǵa teris áser etedi» dep boljaıdy ol.
Vetnam men Bangladesh sekildi keıbir elder AQSh-qa eksportyna qatty táýeldi. Tramp ótken aptada Vetnamǵa — 46%, Bangladeshke — 37% tarıf engizetinin habarlady.
Nike jáne Lululemon sekildi iri brendter Vetnamda ónim shyǵarady. Al Bangladesh jyl saıyn AQSh-qa 8,4 mıllıard dollardyń kıimin eksporttaıdy.
— Azııa bul turaqsyzdyqtan erekshe zardap shegýi múmkin, sebebi olar AQSh-qa basqa aımaqtarǵa qaraǵanda kóbirek eksporttaıdy, — deıdi AQSh Saýda mınıstrliginiń burynǵy orynbasary Frenk Lavın.
Jumanyń jańǵyryǵy
Búkilálemdik naryqtaǵy dúrbeleń juma kúni Qytaı AQSh ónimderine 34% kedendik salyq engizgen soń kúsheıdi.
AQSh-tyń úsh iri ındeksi 5%-dan astam tómendedi: S& P 500 — 6%-ǵa jýyq tómendep, COVID-19 pandemııasy kezinen bergi eń nashar kórsetkishti kórsetti.
FTSE 100 jumada 5%-ǵa qulap, sońǵy bes jyldaǵy eń iri tómendeý boldy. Germanııa men Frantsııa bırjalarynda da osyndaı quldyraý baıqaldy.
Tramp búkil elderge 10% ımporttyq baj salyǵyn engizip, Qytaı, Eýroodaq, Vetnam sııaqty negizgi saýda seriktesterine joǵary tarıfter belgiledi. Bul — jahandyq naryq kapıtalızatsııasynyń trıllıondaryn joıǵan oqıǵa boldy.
Buǵan deıin Japon premer-mınıstri tez arada AQSh-qa baryp, tarıfterdi talqylaýdy kózdep otyrǵany habarlandy.