Tramp nege Aýǵanstandaǵy Bagram bazasyn AQSh qaramaǵyna qaıtarýǵa qushtar

ASTANA. KAZINFORM — AQSh prezıdenti Donald Tramptyń Bagram áýe bazasyn AQSh qaramaǵyna qaıtarǵysy keletinin qaıtalap málimdeýi álem nazaryn Aýǵanstanǵa aýdardy. Bul AQSh-tyń áskerı kontıngenti Aýǵanstanǵa qaıta oralady degen sóz be? Kazinform sarapshysy osy suraqqa jaýap izdep kórdi.

Афганистан снова оказался в центре внимания мирового сообщества после того, как Дональд Трамп несколько раз заявлял, что хочет получить авиабазу Баграм. Почему Трамп поднял этот вопрос именно сейчас, и зачем она нужна США, разбирался международный обозреватель агентства Kazinform.
Коллаж: Kazinform/ Canva/ Wikipedia/ instagram.com/whitehouse

Tramp bul málimdemeni 18 qyrkúıekte Ulybrıtanııa premer-mınıstri Kır Starmermen kezdesýinde aıtty. 20 qyrkúıekte áleýmettik jeli arqyly «Aýǵanstan Bagramdaǵy áýe bazasyn ony salǵandar Amerıka Qurama Shtattaryna bermese, jaman jaǵdaı bolatynyn eskertti.

Tálipter bul talaptan bas tartty. Olar Doha kelisimi boıynsha AQSh Aýǵanstannyń ishki isterine aralaspaýǵa mindetteme alǵanyn eske saldy. Aýǵanstannyń Qorǵanys mınıstri Muhammed ıAkýb Mýdjahıd AQSh bazany óz baqylaýyna kúshpen almaq bolsa, taǵy 20 jyl soǵys júrgizýge daıyn ekenderin jetkizdi. Bas shtab bastyǵy Karı Fasıhýddın Fıtrat aýǵan jeriniń «bir dıýımin» de eshkimge berilmeıtinin qadap aıtty.

Bılik basyndaǵy 3 jyl: Talıban Ýsama ben-Laden kezinen beri qalaı ózgerdi
Foto: Rahmat Gul

Tramp tálipterdiń ustanymyn bile turyp nege osyndaı daýly málimdeme jasady? 2021 jyldyń tamyzynda aýǵan jerin tastap shyqqan AQSh endi nege bul elge nazar aýdara qaldy? Tramptyń málimdemesi tym qatqyl shyqqanymen, AQSh Aýǵanstanmen qaıta soǵyspaıtyny túsinikti.

Tálipter Bagramdaǵy bazany AQSh baqylaýyna berýge kóngenniń ózinde nysandy qamtamasyz etý úshin kúrdeli ınfraqurylymdy kútip ustaý shyǵyndary, ishinde qaýipsizdik máselesin sheshý kerek bolady. AQSh-tyń basqa áskerı nysandarynan barynsha alys jatqan Aýǵanstandaǵy jalǵyz baza Vashıngtonǵa eshqandaı basymdyq ta bermeıdi.

samolety ssha
Foto: AQSh Qorǵanys mınıstrligi (Pentagon)

Vırdjınııadaǵy amerıkalyq áskerı elıtamen kezdesken kezde D.Tramp AQSh áskeriniń AQSh-tan údere qaıtýyn orys-ýkraın qaqtyǵysynyń bastalýymen baılanystyrdy. Onyń paıymdaýynsha, sol kezdegi AQSh bıliginiń shalaǵaı sheshimi Pýtındi Ýkraınaǵa qarsy ozbyr áreketke ıtermelegen. Degenmen AQSh Aýǵanstannan ketý arqyly úlken shyǵyndardan qutyldy. AQSh áskerıleri bul elde jyl saıyn 8-10 mlrd dollar jumsaǵany týraly derekter bar.

Uly Amerıka týraly urandatqysh Trampqa Aýǵanstanda áskerı baza ustaý sımvoldyq turǵydan mańyzdy. Basqalaı aıtsaq, AQSh Aýǵanstan aýmaǵyna qaıta ásker kirgizýge qulyqty emes. Onyń qajeti de shamaly. Tipti qajet dep tapqan kúnniń ózinde ilik bolar sebep te joq. Jýyqta ǵana Talıban ókili Abdýl Matın Kanı Aýǵanstan aýmaǵynda DAISh qyzmeti tolyǵymen toqtatylǵanyn málimdedi. Al 2001 jyly AQSh-tyń aýǵan jerine kirýine aımaqtaǵy terrorshy uıymdar men tálipter arasyndaǵy ym-jymy bir yntymaq jeleý bolǵan edi. Osydan bolsa kerek, tálipter D.Tramptyń Bagramdaǵy baza týraly málimdemesinen keıin DAISh týraly qarymta málimdeme jasady. Muny «saqtyqta qorlyq joq» degen ustanym retinde qaraýǵa bolady.

Jalpy, 2021 jyly AQSh-ty Aýǵanstannan evakýatsııalaýdyń jaǵymsyz áserine nazar aýdarmasańyz, Doha protsesiniń naqty nátıjeleri bar. Belgili bir dárejede jaǵdaı «Talıbannyń» bılikke kelýinen barlyq jaǵymsyz úmittermen turaqtandy dep aıtýǵa bolady.

kanal kýshtepa v Afganıstane
Foto: ariananews.af

Talıban Aýǵanstan bıligin qaıta qolyna alǵannan beri óńirlik deńgeıdegi ıntegratsııaǵa qatty kóńil bóle bastady. Ámýdarııadan Koshtepa arnasyna sý burý jobasy, Qazaqstan men Ózbekstan arqyly temir jol logıstıkasyna ınvestıtsııa salý ıdeıasy, Túrikmenstannan transaýǵan gaz qubyryn tartý, Tájikstannan elektr energııasyn jetkizý jobalary tálipterdiń dinı dogmamen shektelip qalmaı ınfraqurylymǵa barynsha kóńil bólip jatqanyn kórsetti. Qytaıdyń Aýǵanstanmen aradaǵy saýda-sattyǵy 2024 jyly 19% ósip, 1,6 mlrd dollarǵa jetkeni jáne bar.

Tramptyń kózi túsip otyrǵan Bagram áýe bazasy Qytaıdan alys jatqan joq. Onyń málimeti boıynsha bul baza «Qytaıdyń ıadrolyq qarý óndiretin bazasynan bir saǵattyq jerde tur». Áńgime Qytaıdyń ıadrolyq synaqtar alańyna aınalǵan Shyńjań-Uıǵyr avtonomııalyq aýdanyndaǵy Lobnor polıgony týraly bolyp otyr.

Osyny eskergen keıbir sarapshy Tramptyń bul málimdemesin tálipterge emes, Qytaıǵa qysym jasaý áreketi retinde baǵalap otyr.

Qytaı Aýǵanstanda tynyshtyq bolǵanyna múddeli ekenin ashyq kórsetip otyr. Onyń ústine Shanhaı Yntymaqtastyq Uıymyna kiretin elderdiń kóbi Aýǵanstanmen shektesip jatyr.

Osy aımaqtaǵy eki iri oıynshynyń biri Qytaı bolsa, ekinshisi – Reseı. Beıjiń 2023 jyly birinshi bolyp Aýǵanstanǵa jańa elshisin taǵaıyndady. Al Reseı 2025 jyly Talıban bıligin birinshi bolyp moıyndady.

Osynyń bárine qarap Bagram tóńiregindegi talasty amerıka-qytaı básekesiniń bir qyry retinde baǵalaýǵa bolady. Ol báseke Aýǵanstan aýmaǵynda taǵy bir soǵys órtiniń órshýine ákele qoımas. Óıtkeni bul básekelestik saýdamen kóbirek baılanysty. Al saıasatsyz saýda bolmaıtyny belgili.

Сейчас читают