Tramp Erdoǵandy Ýkraına-Reseı kelissózine araǵaıyn ete ala ma
ASTANA. KAZINFORM — 5 mamyrda AQSh prezıdenti Donald Tramp Túrkııa Prezıdenti Rejep Taıyp Erdoǵanmen telefon arqyly sóılesip, áleýmettik jelidegi paraqshasynda Ýkraınada beıbitshilik ornatý protsesinde birlesip jumys isteýdi asyǵa kútetinin jazdy.
Keıingi kezde AQSh taraby Ýkraınadan góri Reseıge qarata kóp syn aıta bastady. Mysaly, 7 mamyrda AQSh vıtse-prezıdenti Djeı Dı Vens Reseı beıbit kelissózderde «kóp talap etip júr» dep málimdedi. Osyǵan baılanysty resmı Vashıngton Túrkııany araǵaıyndyqqa tartpaqshy degen nusqalar aıtyla bastady.
Alaıda Tramp pen Erdoǵan áńgimesiniń basty taqyryby Ýkraına emes, Taıaý Shyǵystyń tóńiregindegi máseleler bolýy da múmkin. Mysaly, AQSh-qa Túrkııanyń Sırııa men Iraktaǵy ustanymyn bilý mańyzdy. Túrkııa úshin Gaza sektoryndaǵy jaǵdaı asa mańyzdy.
Sondyqtan eki aradaǵy áńgime jalǵyz Ýkraınamen shektelmegeni anyq. Biraq álem nazaryn AQSh prezıdentiniń aradaǵy áńgimeniń Ýkraınamen baılanysty jaǵyn tilge tıek etkeni aýdartyp otyr.
Erdoǵan úshin Tramppen tildesýdiń ishki mańyzy da bar. Ystambul meri Ekrem Imamoglý qamaýǵa alynǵannan keıin Túrkııa basshysynyń el ishindegi abyroıy biraz shaıqaldy dep esepteıtin sarapshylar bar. Osyndaı kezeńde Erdoǵanǵa syrtqy saıasatta tıimdi áreket ete alatynyn taǵy bir márte pash etip, túrkııalyqtardyń kóz aldynda bedelin bekemdeı túsý mańyzdy. Muny biletin AQSh basshysy da túrkııalyq áriptesine Ýkraına-Reseı kelissózine aralasýyn suraýy múmkin.
Tramp kelissóz kezinde Vladımır Pýtınge yqpal etýdiń túrli amalyn qarastyryp jatyr dep baǵamdaý qısynǵa sııady. Óıtkeni Reseı bastapqy talaptarynan bas tartqysy kelmeıdi. Máskeý Pýtın Tramppen kózbe-kóz sóılesip, kelissózdiń túıinin qoısa dep oılaıdy.
Al Tramp qansha jerden áreketin boljap bilmeıtin saıasatker retinde sıpattalyp júrgenimen kelissózdiń negizgi sharttaryn Pýtınmen kezdesýge deıin naqtylap alǵandy qalaıdy. Al ol úshin Reseıdi Eýropa men Ýkraınanyń da kóńilin kónshitetindeı sharttarǵa kóndirý qajet.
Máskeýge birneshe ret barǵan arnaıy ókil Stıv Ýıtkofftyń qolynan bul kelmegen bolýy yqtımal. Kúsh-jigeri jetkiliksiz bolýy múmkin. Basqasha aıtsaq Vashıngton men Máskeýdi baılanystyratyn telefon «aqaýmen» jumys istep tur. Bir jaǵynan AQSh sanktsııa saıasatyn qaıta qatańdata alatynyn baıqatyp qoıady. Parlamenttegi 100 senatordyń 70-i Reseı munaıyn satyp alatyn elderge qarsy sanktsııalar josparyn qoldap daýys berýge daıyn.
Erdoǵandy Pýtınmen kelissóz júrgizýge ábden mashyqtanǵan saıasatker dep esepteıtinder barshylyq. Mundaı paıym ıeleri eki aradaǵy astyq eksportynyń kelisimin, Sırııa máselesindegi básekelestikti jıi mysalǵa keltiredi. Onyń ústine eki basshy da bir ortalyqqa baǵynǵan bılik ıesi bolyp esepteledi. AQSh prezıdentiniń el basqarý tásili de osyǵan uqsas bolǵanymen eldegi ınstıtýtsıonaldyq júıe, Senattyń yqpaly pármendi ekenin jáne ras.
Sondyqtan Pýtınmen araǵaıyndyqta Ýıtkoftan góri Erdoǵan tıimdi bolýy múmkin degen joramaldyń qısyny bar. Jalǵyz kedergi Ankaranyń Qyrymdy Reseıdiń bir bólshegi dep moıyndamaıtynynda.
Qalaı degenmen de Tramp Reseımen araǵa kelissózge úshinshi taraptan adam salǵysy kelse, Erdoǵannan utymdy nusqa joq deýge de bolady. Máskeý Túrkııa áskerin qaqtyǵystan bosaǵan alańda bitimgershi kontıngent retinde paıdalaný usynysyn da Eýroodaq kontıngentinen qaraǵanda ońaı qabyldaýy múmkin. Óıtkeni Túrkııa da NATO-nyń mańyzdyń oıynshysy bolǵanymen, Eýropalyq odaqtyń múshesi emes. Sondyqtan NATO aıasynda emes, ózi jetekshilik etetin koalıtsııa arqyly da bitimgerlikti qamtamasyz ete alady.
Biraq Túrkııa ondaı qadamǵa barý úshin Ankaraǵa tıimdi sharttar bolý kerek. Túrkııanyń aınalasyndaǵy múddesi san qyrly ekenin eskersek, ol sharttar birneshe tarmaq pen baǵytty qamtýy múmkin. Árıne, áli 4 jylǵa jýyq Aq Úı qojaıyny bolatyn Tramptyń keregine jaraý qaı eldiń basshysy bolsa da kóptegen múmkindikke jolyn ashýy múmkin. Bul joly Erdoǵan oǵan kómektesse, keleside bul Erdoǵanǵa qol ushyn soza alady.