«Toı — qazaqtyń qazynasy»: Fotograftardyń basty tabys kózi qandaı
ASTANA. KAZINFORM — Búgin — Búkilálemdik fotograftar kúni. Fotograf bolý úshin ne isteý kerek? Bul tabysty kásip pe? Jibek Joly arnasynyń «Búgin LIVE» stýdııasyna qonaq bolǵan fotograf Ardager Sátbaev jaýap berdi.
— Biz óner adamymyz. Sondyqtan ár iske shyǵarmashylyq kózqaraspen qaraımyz. Qazirgi tańda fotografııanyń ózi birneshe janrǵa bólindi. Men portret janrynda jumys isteımin. Bul jaı ǵana sýretke túsirip, shyǵara salý emes. Qazirgi zamanda halyqqa unaý úshin aldymen olarǵa emotsııa bere bilýiń kerek. Adamdardy tańǵaldyrý úshin foto arqyly belgili bir áser syılaý qajet. Sol úshin ár sýretti túsirmes buryn kóp izdenemin. Túsirgen sýretim belgili bir oıdy jetkizýi tıis, — deıdi stýdııa qonaǵy.
Fotograf óziniń bul salaǵa qalaı kelgenin baıandap berdi.
— Meniń mamandyǵym — dybys rejısseri. «QazMedia» ortalyǵynda áli kúnge osy salada qyzmet etemin. Bir kezderi derekti fılm túsirip júrdik. Sol ýaqytta Mark III degen fotoapparat keń taralǵan edi. Ánshiler tipti klıpterin osy kameramen túsiretin. Men de sol fotoapparatty satyp alyp, úıde uzaq ýaqyt sórege qoıyp qoıdym. Foto túsirýge qyzyǵýshylyǵym burynnan bar. Bir kúni jaı turǵan tehnıkany nege paıdalanbasqa degen oı keldi. Aldymen áriptesterimdi, týǵan-týystarymdy túsire bastadym. Alǵashqy tapsyrystar da sol áriptesterimnen keldi, — deıdi ol.
Ardager Sátbaev bastapqyda bul kásipti tabys kózine aınaldyramyn degen oı bolmaǵanyn aıtady.
— Bastapqyda bul isti aqsha tabý kózi retinde múlde qarastyrǵan joqpyn. Birde áriptesim bir jobany túsirip berýimdi surady. «Qajet bolsa, tegin túsirip berem» dedim. Biraq olar alǵys retinde maǵan aqsha usyndy. Sol kezde alǵash ret «Nege bul isten tabys tappasqa?» degen oı keldi. Sebebi fotoapparat óte qymbat tehnıka. Onyń árbir fleshkasy, qýattaǵyshy, obektıvi — bári mıllıondaǵan aqsha turady. Jyl saıyn jańartyp otyrý úshin qarjy qajet, — deıdi fotograf.
Búginde keıipkerimizdiń týyndysy halyqaralyq baıqaýdan jeńimpaz atanyp úlgergen.
— Jýyrda bir sýretim halyqaralyq baıqaýǵa qatysty. Bul — portret janryndaǵy fotograftar arasynda ótkiziletin baıqaý. AQSh-ta onlaın formatta boldy. Álemniń túkpir-túkpirinen qatysýshylar jınaldy. Qazaqstannyń atynan alǵash bolyp men qatystym. Toptamanyń ishinde meniń sýretim birinshi oryn aldy. Bul úshin biz qyzdy parafındermen sýretke túsirdik. Oǵan bir apta daıyndaldyq, — deıdi Ardager Sátbaev.
Stýdııa qonaǵy fotografııa salasyndaǵy ózge de tájirıbesi týraly da aıtyp berdi.
— Kópshilik fotograftyń stýdııasy bolýy kerek dep oılaıdy. Biraq bul — qate túsinik. Stýdııa ustaý — múlde bólek jumys. Ony kún saıyn tazalap, jaryǵy men qurylǵylaryn rettep otyrý kerek. Bir jyldaı stýdııany ustap kórdim. Biraq ol maǵan fotoǵa qaraǵanda, sharýamen kóbirek aınalysýdy talap etti. Stýdııany kúnige tazalap, zaqymdanǵan tustaryn boıap otyrýyń kerek. Sodan keıin stýdııany japtym da, qaıta shyǵarmashylyqqa oraldym, — deıdi ol.
Ardager Sátbaev fotoapparaty bar adamnyń bári fotograf bola almaıtynyn jetkizdi.
— Fotoapparaty bar adam — jaı ǵana onyń ıesi. Al onymen sýret túsire alatyn adam — naǵyz fotograf. Qazir sýretke túsiretin smartfondar kóp. Soǵan qaramastan, fotoapparattyń óz tereńdigi, dıafragmasy, ekspozıtsııasy men sapasy bar. Kópshlik buny túsine bermeıdi. Sýretti óńdeýde, kadr shyǵarý barysynda fotoapparattyń orny erekshe, — deıdi keıipkerimiz.
Maman Qazaqstandaǵy fotograftardyń negizgi tabys kózi toı ekenin de jasyrmady.
— Qazaqstanda fotograftarǵa suranys negizinen toı salasynda. Óıtkeni onda qarjy mol. Al biz sekildi shyǵarmashylyq baǵytta jumys isteıtinder kóbinese syrttan tapsyrys izdep ketemiz. Mysaly, Reseıden keletin jobalar bar. Degenmen, toı — qazaqtyń qazynasy. Qaı jaqta júrseń de, toı — turaqty tabys kózi, — deıdi fotograf.
Keıipkerimiz foto túsirýdegi negizgi elementterge de toqtaldy.
— Sýretke túsirý kezinde árbir elementtiń ózindik róli bar. Jaryq — atmosferany, fotoapparat — sapany, al lokatsııa — sýrettiń mazmunyn ashady. Bul rette fotograftyń róli rejısserge uqsaıdy. Barlyǵyn úılestirip, qajetti emotsııany, durys rakýrsty, sátti kadrdy tabý — basty mindet, — deıdi stýdııa qonaǵy.
Shyǵarmashylyq toqyraý jıi bolatynyn aıtqan fotograf keıde qara jumysshy bolyp ketkisi keletinin jasyrmaıdy.
— Keıde «fotograf bolýdy qoısam ba?» degen oılar da keledi. Sebebi shyǵarmashylyq adamda toqyraý bolady. Tipti keıde qara jumys istegiń keletin kezder de kezdesedi. Biraq bul salaǵa kelgen adamnyń ketýi qıyn. Sebebi ketkenderdiń kóbi báribir qaıta oralady, — dep túıindedi Ardager Sátbaev.
Eske sala keteıik, birneshe kún buryn jańaózendik fotograf qaraqutandardyń uıa salǵanyn taspalaǵanyn jazǵan edik.