Tólge baılanysty halqymyzdyń yrymdary

ASTANA. KAZINFORM  - Halqymyzdyń turmys-tirshiligimen, salt-dástúri bite qaınasyp jatqany bárimizge aıan.

«Qutty qonaq kelse, qoı egiz tabady» deıtin halqymyzdyń tóldeý mezgilinde de ózindik ustanymdary men yrym-tyıymdary bolǵan. Keıbir derekterde alǵashqy týǵan malǵa tól basy dep zor qurmetpen qarap, ony eshkimge satpaıtyn, syıǵa bermeıtin bolǵan. Mundaı maldy kóbinese óz qyzyǵyna, toıyna, qurban aıt kúnderinde soıyp, yrym etedi.

«Qaraqat» sharýa qojalyǵynyń baqtashysy Múbarak Ámalıat ózi biletin yrymdar týraly aıtyp berdi.

- Býaz maldy tólder aldynda, óristen qaıtqanda, óriske aıdarda qýalap qatty aıdamaıdy. Mundaı jaǵdaıda óz merziminen buryn tóldeýi múmkin. Muny «ish tastaý» deıdi. Mal týyp jatqan ýaqytta qoraǵa bóten adamdardy kirgizbeıdi. Til-kóz bolady dep yrymdaıdy. Alǵashqy tól týǵanda toq ishek asady. Oǵan sıyrdyń ýyzyn da qosatyn. Bul – bir jaǵynan maldyń aman tóldeı bastaǵany úshin jasalǵan mereke bolsa, endi bir jaǵynan mal tóldi, jer maıly bolsyn degen yrym. Sondaı-aq, iri qara mal egiz týsa – jaman yrymǵa balaǵan. Bireýin ózi alyp, ekinshisin kórshiniń balalaryn jarystyryp, kim ozsa sol balaǵa beretin bolǵan, - deıdi baqtashy.

«Qoı jaıyp, kóten jeý» – qazaq ómirinde áli kúnge deıin bar dástúr. Buǵan az-kem toqtala ketelik. Qazaq otbasy soǵym soıǵan kezde qoıdyń toq ishegine quıryq maıdy aınaldyra molynan jiberedi. Qys boıy arsada kepken maıly ishekti ózge qospa múshelermen birge qoradaǵy malynyń qutyna balaǵan saýlyǵy nemese bıesi, ózge de analyǵy tóldegende, sol kúni mal baqqan qoıshyǵa arnap asady.

Bul – adal eńbek ıesi malshyǵa jasalǵan qurmet, yntalandyrý, ári tirshiliktiń kózi bolǵan mal dáýletiniń quty arylmaýyn tilegen ǵuryptyq josyn. Mal tóldegende onyń alǵashqy súti qoıý ári maıly da nárli bolady. Ýyz degen - osy. Maldyń kúıi jaqsy bolsa jańa týǵan tóli taýysa almaıdy. Ony saýyp búıenge salyp, asqan etpen birge qaınatyp qatyrady. Osy ýyz qosyp asylǵan etti «kóten asý» dep ataıdy.

Qoıshyǵa asylatyn bul kádeli asty keı óńirlerde jylqynyń kóten ishegine maı tyǵyp ta jasaıdy. Elimizdiń soltústik ólkesinde «kóten asý» – kórshi-kólemdi shaqyryp, kezekpen beriletin arnaıy tileý shaı retinde kórinis tapqan.

 

Bıylǵy tóldeý naýqany qalaı ótip jatqany týraly jazǵan bolatynbyz.