Tól meıramdar uıymshyldyǵymyzǵa tutqa bop tur - sheteldegi qazaqstandyqtardy ne biriktiredi
ASTANA. KAZINFORM – 1 mamyr – birlik kúni. Tar maǵynasynda alsaq, Qazaqstanda ómir súrip jatqan halyqtyń, ózge etnos dıasporalarynyń ózara tatýlyǵyn pash etetin data. Al keń maǵynasynda alsaq, ózin qazaq halqynyń bir bólshegi dep esepteıtin mıllıondaǵan taǵdyrdyń, san túrli rý men etnostyń múddelestik kúni, tutastyq merekesi.
Búgingi materıalda túrli sebeppen shekaranyń syrtynda júrgen otandastarymyzdyń ult birligine qosyp jatqan úlesi týraly málimet usynamyz.
Shekara syrtynda qansha qazaq bar?
Áýeli sheteldegi ısi qazaqtyń sany týraly birer sóz. «Otandastar qory» kommertsııalyq emes aktsıonerlik qoǵamynyń bizge bergen málimeti boıynsha, Qazaqstan aýmaǵynan tys jerde ómir súrip júrgen qazaqtardyń sany 5 mıllıonǵa jetýi múmkin. Resmı sanatqa belgili málimetterge súıensek, shettegi qazaqtardyń jalpy sany 3 mıllıonnan asatyny anyq.
«Otandastar» qoryndaǵylar osynshama qazaq álemniń 40-tan astam elinde ǵumyr keship jatqanyn aıtady. Qordyń taldaý jáne strategııalyq damý departamenti bergen aqparat boıynsha, búginde Qytaıda – 1,6 mıllıon, Reseıde – 591 myń, Ózbekstanda – 821 myń qazaq bar. Aıta ketý kerek, olardyń bári ózderiniń tarıhı mekeninde otyrǵan, ejelden qazaq jeri sanalǵan, keıingi 2-3 ǵasyrdaǵy geosaıası ózgeristerdiń saldarynan shekara syrtynda qalyp ketken qandastar. Sonymen qatar, Mońǵolııada – 121 myń, Qyrǵyzstanda – 35 myń, Túrkııada – 30 myń, AQSh-ta – 17 myń, Iranda – 10 myń jáne Túrikmenstanda – 9 myńǵa jýyq qazaq dıasporasy turady.
«Ótken ǵasyrdyń 50-jyldarynda Altaı qazaqtary Túrkııaǵa qonys aýdaryp, 60-70 jyldary Eýropa elderine turaqtady. Solardan taraǵan urpaqtyń 17 myńy Germanııada, 2 myńy Frantsııada, 1000-y Ulybrıtanııada, 300-i Aýstrııada, 300-i Shvetsııada, 90-y Belgııada, 70-i Danııada, 30-y Norvegııada turyp jatyr», - delingen qordyń málimetinde.
Taǵy da sol «Otandastar» qorynyń málimeti boıynsha, álemniń ár túkpirinde 250 myńǵa jýyq Qazaqstan azamaty ómir súredi. Olardyń bir bóligi syrtta bilim alý úshin júrse, taǵy bir bóligi resmı qyzmet babymen, qalǵan bóligi eki qolǵa bir kúrek izdep júr.
«Sheteldegi qazaqstandyqtardyń (oqý, eńbek jáne t.b. sebepter) naqty sany týraly resmı derekter joq. Alaıda bizde bar málimetke sáıkes, Reseıde – 60 myń, Túrkııa – 40 myń, Germanııa – 50 myń, AQSh – 50-60 myń, Ońtústik Koreıada – 10 myń, Polshada – 10 myń, Ulybrıtanııada – 4 myń, Kanadada – 3.5 myń jáne Shvetsııada – 1200 qazaqstandyq oqý, eńbek jáne basqa da sebeptermen turyp jatyr», - delingen málimette.
Qordyń sanatynda sheteldegi qazaqstandyqtar bas qosatyn 200-den astam birlestik pen uıym bar kórinedi. Onyń ishinde Reseıde 100-ge jýyq, Ózbekstanda 20-ǵa jýyq, Eýropada 40-tan astam, Azııa elderinde 30-ǵa jýyq jáne AQSh pen Kanadada 10-nan astam birlestik jumys isteıdi.
Al Syrtqy ister mınıstrliginiń deregi boıynsha, Qazaqstannyń ózge memleketterindegi konsýldyqtarynda 64 013 el azamaty tirkelgen, ıaǵnı «Otandastar» qory aıtqan 250 myńnan astam adamnyń 64 myńy ǵana konsýldyq esepke turýdy qunttaǵan degen sóz.
Áleýmettik jeliniń ıgiligi
Áleýmettik jelini sholyp otyryp, Qazaqstan azamattarynyń Amerıka, Afrıka, Azııa, Eýropa, Aýstralııa qurlyqtarynyń bárinde, tipti muhıt araldarynda da turyp jatqanyna kóz jetkizdik. Sol jelidegi akkaýnttar arqyly baılanysqa shyǵyp, ózara uıymshyldyqtary, birligi týraly bir aýyz pikir bildirýin ótinip kórdik. Afrıkadaǵy otandastarymyzdyń basqasynan bári ún qatty. Báriniń biraýyzdan aıtatyny – «Tól meıramdar barda, syrttaǵy qazaqstandyqtardyń basy birikpeı qalmaıdy».
Álemniń ár túkpirindegi otandastarymyzben áńgimede sheteldegi Qazaqstan azamattarynyń sany týraly resmı derek pen naqty jaǵdaıdyń arasynda aıyrmashylyq bar ekenin de ańǵardyq.
Mysaly, Ońtústik Koreıada Boston tis emhanasy syrtqy áriptestik bóliminiń Ortalyq Azııa boıynsha úılestirýshisi bolyp jumys isteıtin Shynar Imanqul esimdi otandasymyz ondaǵy qazaqstandyqtardyń sany 40 myńnan asatynyn aıtady. Al resmı derekterde bul eldegi qazaqstandyqtardyń sany 10 myń men 32 myńnyń arasynda ekeni aıtylyp júr. Olaı bolatyn jóni de bar. Óıtkeni eńbek quny bizdegiden áldeqaıda joǵary sanalatyn Koreıada zańdy túrde jumys istep júrgender de, vızasyz rejım arqyly kirip, sol jaqta qalyp qoıǵan otandastarymyz da kóp.
«Otandastarymyz álemniń ár túkpirinde júrgenimen, Koreıadaǵy qazaqtardikindeı uıymshyldyq joq dep oılaımyz. Mundaǵy árbir qazaqtyń uıaly telefondaǵy jelisinde osyndaǵy qaýymdastyqtardyń jumysyna arnalǵan 5-6 chat bar. Ol chattarda osy elge kelgen otandastarymyzdy ortaǵa qosyp, jumys, úı máselesin erterek sheshýge kómektesemiz. Tek qara jumysqa tartyp qana qoımaı ózi unatqan salada kásibin ashýǵa barynsha qoldaý jasaımyz. Koreıada elimizdiń meıramdaryn joǵary deńgeıde atap ótemiz. Mysaly, bıyl «Armandas-aı» ortasynyń uıymdastyrýymen Naýryz meıramyn taza aýada, tabıǵat aıasynda toıladyq. Túrli kezdesýler, netvorkıng keshter de jıi-jıi bolyp turady», - deıdi Shynar.
Al Dáýren Ábdikerim deıtin otandasymyz uıymshyldyqtyń arqasynda qazaq mentalıteti «Tańǵy jupar elinde» de nasıhattalyp jatyr dep esepteıdi.
«Uıymshyldyqtyń arqasynda óz mentalıtetimizdi bul jaqta da naqyshtap júrgen jaıymyz bar. Qazaq ánin, bıin kórsetip, kontsertter uıymdastyramyz. Qysqartyp aıtqanda, bul jaqtyń mádenı ómirine beretinimiz de, ózimizge sıntezdep alatynymyz da kóp. Bizdiń uıymshyldyǵymyz - ásirese Koreıaǵa jańadan kelip jatatyn qazaqstandyqtarǵa úlken qoldaý. Tipti keıbireýiniń ótinishi boıynsha áýejaıdan da kútip alamyz. Páter jaldap, jumys tabýyna da kómektesemiz. Qysqasy, Koreıa jerine aıaq basqannan ortaǵa úırengenshe súıemeldep otyramyz. Óıtkeni alǵash kelgende bul jaqtyń tártibine, klımatyna, ortasyna beıimdelý qıyn bolady. Til máselesi taǵy bar. Aramyzda 5-6 jyldan beri júrgender bar. Solar tildi jaqsy bilgendikten kómegine jıi júginemiz. Ondaı kómektiń azyn-aýlaq aqysy tólenedi, ol jaǵyn da aıtý kerek. Internet arqyly eldegi jaǵdaıdy sát saıyn baqylap otyramyz. Tipti tasqyn kezinde aramyzdaǵy blogerlerdiń bastamasy boıynsha Koreıadaǵy qazaqstandyqtardyń atynan kómegimizdi jiberdik. Osynyń bári ózara birliktiń arqasynda bolyp jatyr», - deıdi Dáýren.
AQSh-ta ómir súrip júrgen otandasymyz Juldyzaı Ismaılovanyń sózinshe, Amerıka elinde qazaqstandyqtardyń naqty sanyn da dóp basyp aıtý qıyn. Óıtkeni zańdy júrgender de, zańsyz júrgender de barshylyq.
«Orta eseppen 100 myńdaı qazaq bar dep estidik. AQSh qazaqtarynyń birligi degende ózara baılanysyp turatyn WhatsApp pen Telegramdaǵy ortaq chattar eske túsedi. Munda qonys aýdarǵan adam birinshi sol chattarǵa qosylady. Sol jerde bir-birimizge qoldan kelgenshe kómektesemiz. Bank kartasyn ashý, júrgizýshi kýáligin rásimdeý sııaqty kúndelikti tirshilikke qajet sharýanyń bárinde jol kórsetip, jón siltep otyramyz. Táýelsizdik kúni, Naýryz meıramy búkil shtattarda toılanady dep aıta alamyn. Mundaǵy 50 shtattyń bárinde qazaq dıasporalary men qazaqstandyqtardyń qaýymdastyqtary bar. Naýryzdan bastap, aıt merekeleriniń bárin umyt qaldyrmaımyz. Aýyz ashar jasap, Qurban aıtty birge qarsy alamyz», - deıdi ol.
AQSh pen Eýropadaǵy qazaqstandyqtardyń uıymshyldyǵyn Qazaqstan halqy COVID-19 pandemııasy kezinde anyq kórdi deýge bolatyn shyǵar. Elde ókpege jasandy jolmen dem beretin apparat tapshy bolǵan kezde AQSh pen Eýropadaǵy otandastarymyz qandastarmen birlesip kómek qolyn sozǵanyn búkil BAQ jarysa jazdy.
Sol kezde BIRLIK qazaq-shveıtsar qaýymdastyǵynyń teń tóraǵasy retinde kómek uıymdastyrǵan otandasymyz Rýslan Toqbolat Eýropadaǵy qazaqtar qandas nemese qazaqstandyq dep bólinbeı, barynsha jaqyn aralasyp turatynyn aıtady.
«Bul elde qıyn kezeńderde Túrkııadan pana taýyp, keıin Shveıtsarııaǵa qonys aýdarǵan qandastarymyz bar. Negizi Shveıtsarııadaǵy qazaqtardyń shamamen 95 paıyzy - Qazaqstannan bertin barǵan jerlester. Olardyń kóbi jumys babymen, turmystyq jaǵdaıymen, bilim izdep kelgender. Biraq biz buryn kelgender nemese keıin kelgender dep bólinbeımiz. Barlyq jerlester men qandastardyń basyn qosýǵa tyrysamyz, solarmen birge qyzmet atqaryp, dostyqta ómir súrip jatyrmyz», - deıdi Rýslan.
Buǵan deıin jazǵan materıaldardyń birinde Indonezııanyń Balı aralynda turyp jatqan 500-ge jýyq otandasymyzdyń ózara tatýlyǵy týraly aıtqan edik.
Qorytyp aıtqanda, jahandaný etek jaıǵan saıyn qazaqstandyqtar kásip pen bilim izdep attanatyn elderdiń kartasy keńeıip keledi. Ózara birlik pen tól mádenıetke degen yqylasy, jerge degen saǵynyshy barda bul otandastarymyzdy qazaq áleminen eshbir kúsh, eshbir jaıly turmys pen alańsyz ómir ajyrata almas.
