Toqaev dıplomatııasy – Qazaqstan-Reseı dıalogi turaqtylyǵynyń negizgi resýrsynyń biri — Drogovoz
ASTANA. KAZINFORM – Mádenıet, bilim berý, iskerlik jáne qoǵammen baılanys salalaryn damytýǵa arnalǵan avtonomdy kommertsııalyq emes uıym – Reseıdiń «Analıtıka jáne strategııalyq kommýnıkatsııalar ortalyǵy» dırektory Aleksandr Drogovoz Kazinform agenttigine bergen suhbatynda elder arasyndaǵy birlesken strategııalyq bastamalardy júzege asyrý jáne joǵary deńgeıdegi dıplomatııanyń negizgi elementteri týraly aıtty.
– Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev «Qazaqstan men Reseı arasynda sheshilmeıtin másele joq. Bul – joǵary deńgeıdegi jaýapkershilik pen birlesip jumys isteýge shynaıy daıyndyqtyń aıqyn mysaly» degen bolatyn. Elder arasyndaǵy yntymaqtastyqtyń qazirgi deńgeıin jáne Qazaqstan Prezıdentiniń Máskeýge memlekettik saparynyń mańyzyn qalaı baǵalaısyz?
– Meniń oıymsha, Prezıdent Toqaevtyń Reseıge sapary tek dıplomatııalyq oqıǵa ǵana emes, sonymen qatar strategııalyq seriktestiktiń jańa kezeńi boldy. Bul sapar elıta arasyndaǵy senimdi nyǵaıtty jáne jahandyq turaqsyzdyq jaǵdaıynda eki el arasyndaǵy múddelerdiń sınhrondylyǵyn rastady. Meniń oıymsha, kezdesýdiń nátıjesi aldaǵy jyldardaǵy memlekettik saıasat pen ınvestıtsııalyq yntymaqtastyqtyń basymdyqtarynda kórinis tabady, Eýrazııadaǵy ıntegratsııanyń qarqynyn belgileıdi. Saltanattylyq pen jeke qımyl úılesimi erekshe nazar aýdardy: ushaqtar, ınnovatsııalyq led-ekrandar jáne Máskeý memlekettik halyqaralyq qatynastar ınstıtýtynda qazaq tilinde shynaıy qarsy alý. Bul – Qazaqstannyń táýelsiz jáne qurmetti oıynshy retindegi mańyzdy rólin moıyndaý. Kezdesýdiń «jabyq» bóliginiń eki jarym saǵattan astam ýaqytqa sozylýy jeke senim deńgeıin kórsetedi. Bul bizge tek aǵymdaǵy jobalardy «jedeldetýge» ǵana emes, sonymen qatar strategııalyq kelisimderge senimdilikti qamtamasyz etýge múmkindik beretin faktor. Mundaı atmosfera resmı sheńberden tys jańa iri bastamalarǵa jol ashady dep oılaımyn. Vashıngtondaǵy sammıtten keıin prezıdentterimizdiń talqylaıtyn dúnıesi kóp boldy dep oılaımyn.
– Memleket basshysynyń aıtýynsha, qol jetkizilgen kelisimder Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy kópqyrly yntymaqtastyqtyń tabysty damýyn tolyq kórsetedi jáne bul biregeı yntymaqtastyq óz baǵytynan aýytqymaıdy. Elder arasyndaǵy birlesken mańyzdy jobalardyń qaısysyn erekshe atap óter edińiz?
– Qazir energetıka, mashına jasaý, farmatsevtıka, aýyl sharýashylyǵy jáne kólik ınfraqurylymy salalarynda ondaǵan birlesken joba júzege asyrylyp jatyr. Serpindi jobalar qazirdiń ózinde bastaldy: iri qurastyrý zaýyttarynan bastap birlesken energetıkalyq jáne farmatsevtıkalyq klasterlerge deıin. Olardy keńeıtýdiń perspektıvasy joǵary. Mysaly, Transaltaı dálizin damytý aımaqty Eýropa men Azııa arasyndaǵy júk aǵynynyń jańa habyna aınaldyrady. Aldaǵy 3-5 jylda ınnovatsııalyq jáne tehnologııalyq ınvestıtsııa artqanyn kóremiz jáne jańa megajobalar odaqtas úkimetter deńgeıinde qoldaý tabady dep senemin. Bul sapardan keıin kólik jáne logıstıka, tsıfrlyq ekonomıka, ónerkásiptik ınnovatsııalar jáne ınfraqurylym sııaqty salalarǵa serpin berilýi múmkin. Zamanaýı bilim berý jáne ǵylymı baǵdarlamalar birlesken kásiporyndar úshin kadrlardy jańartýdyń katalızatory bolady. Árıne, elder arasyndaǵy saýdany tsıfrlandyrý biryńǵaı platformalar men jańa taratý ortalyqtarynyń arqasynda aıtarlyqtaı jedeldetiledi.
– Prezıdent Toqaev elderimiz arasyndaǵy qarym-qatynastyń odaqtyq sıpatyn birneshe ret atap ótti. Bul búginde qanshalyqty mańyzdy? Keıingi jyldary Qazaqstan men Reseıdiń syrtqy saıası ózara is-qımyl stılin qalaı sıpattar edińiz?
– Odaqtyq rıtorıka, ásirese búginde óte mańyzdy. Taldaý kórsetkendeı, Qazaqstan men Reseı syrtqy saıası yntymaqtastyqtyń erekshe stılin qalyptastyrdy: pragmatızm, ózara múddelerdi eskerý, shamadan tys ıdeologııalyq reńkterdiń bolmaýy jáne boljamdylyqtyń joǵary deńgeıi. Bul bizge tipti kúrdeli máselelerdi sheshýge múmkindik beredi. Bul stıl bolashaqta aımaqtyq kóshbasshylyqtyń tıimdi modeliniń úlgisi retinde EAEO jáne ShYU elderinen seriktester tarapynan suranysqa ıe bolady dep oılaımyn.
– Qazaqstan men Reseıdiń XXI óńiraralyq yntymaqtastyq forýmynyń plenarlyq sessııasynda sóılegen sózinde Qasym-Jomart Toqaev reseılik joǵary oqý oryndary qazaqstandyq ýnıversıtetterdiń kópshiliginiń negizgi seriktesi ekenin aıtyp, osy oń úrdisti qoldaý josparlanyp otyrǵanyn atap ótti. Jalpy, Sizdiń oıyńyzsha, búgingde syrtqy saıasatta halyqtardyń gýmanıtarlyq jaqyndyǵy qanshalyqty mańyzdy?
— Jeke tájirıbem gýmanıtarlyq negiz ekijaqty qarym-qatynasty «saqtandyrý» retinde qyzmet etetinin aıtýǵa múmkindik beredi. Mádenı jáne tildik qaýymdastyq syn-qaterlerge tez jaýap berýdi qamtamasyz etedi, qoǵam men bıznes arasyndaǵy senimdi qalyptastyrady. Demek, kez kelgen saıası kelisimdi ómirsheń etedi. Uzaq merzimdi gýmanıtarlyq yntymaqtastyq tek keńeıe túsedi.
– Forým Qazaqstan men Reseı arasyndaǵy qarym-qatynasty nyǵaıtýǵa qalaı áser etedi?
– Aımaqaralyq yntymaqtastyq forýmy tek jumys platformasy ǵana emes, sonymen qatar praktıkalyq sheshimderdi engizýdiń naqty quraly. Degenmen onyń tolyq áleýeti áli tolyq ashylǵan joq. Jaqsartýǵa múmkindik bar. Meniń oıymsha, onyń róli arta túsedi: dál osy jerde naqty sektorda, bilim berýde jáne ınnovatsııalarda birlesken jobalar bastalady, aımaqtyq deńgeıdegi seriktestik negizi nyǵaıady.
– Qazaqstan Prezıdenti halyqaralyq saıasatta tájirıbesimen jáne teńgerimdi kózqarasymen tanymal. Bul Reseımen dıalogtiń tıimdiligine qanshalyqty áser etedi?
– Toqaevtyń kásibıligi men dıplomatııasy – Qazaqstan-Reseı dıalogi turaqtylyǵynyń negizgi resýrsynyń biri. Sonymen birge, bizdiń elder basshylarynyń jeke qarym-qatynasy syrtqy saıası baǵyttardy qurýdaǵy mańyzdy faktorlardyń biri bolyp sanalady. Bul memleketterge álemdik jaǵdaıdyń ózgerisine tez beıimdelýge jáne ıkemdi, keıde qıyn sheshimderdi birge jasaýǵa múmkindik beredi. Osy tásildiń arqasynda táýekelderdi boldyrmaýǵa jáne damýdyń jalpy modeline kóshýge bolady dep sanaımyn.
– Kelissózden keıin prezıdentter Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy arasyndaǵy memleketaralyq qatynasty keshendi strategııalyq seriktestik pen odaqqa kóshirý týraly deklaratsııaǵa qol qoıdy. Bul qujattyń saıası salmaǵyn qalaı baǵalaısyz?
– Deklaratsııa tek sımvolızm ǵana emes, bul ıntegratsııanyń jańa deńgeıine, eń aldymen ekonomıkalyq salaǵa arnalǵan «Jol kartasy» túri. Bul ınvestorlar men bıznes arasynda senimdi oıatady, eki eldiń halyqaralyq ustanymyn nyǵaıtady jáne ekijaqty qarym-qatynas úshin ǵana emes, sonymen qatar ultaralyq formattardaǵy jumys úshin de eýrazııalyq seriktestiktiń negizin qalaýǵa múmkindik beredi.
– Sizdiń oıyńyzsha, bul sapar Qazaqstannyń syndarly seriktes jáne óńirlik turaqtandyrýshy retindegi róli turǵysynan halyqaralyq qoǵamdastyqqa qandaı mańyz beredi?
– Sapar mynany anyq kórsetedi: Qazaqstan Batys, Shyǵys jáne Reseı arasyndaǵy tepe-teńdikti saqtaǵan mańyzdy aımaqtyq oıynshy. Ol tek syndarly deldal rólin atqaryp qana qoımaı, sonymen qatar eýrazııalyq ıntegratsııanyń katalızatoryna aınalyp otyr. Saıası habarlama bir mándi: Qazaqstan Respýblıkasy men Reseı Federatsııasy birlesip damýǵa bet burdy jáne eshqandaı syrtqy qysym qazirgi jaǵdaıdy ózgertpeıdi. Qazaqstan-Reseı qarym-qatynasy birneshe ret synaqtan ótti. Biraq ár joly bizdiń elderimizdiń kóshbasshylary dáleldengen sheshimder tapty.