Tóbet jeti túrli genetıkalyq klasterden turady – ǵalymdar
ASTANA. KAZINFORM – Ǵalymdar tóbet tuqymynyń tıbet mastıfterimen týystyǵy týraly áli kúnge deıin keń taralǵan gıpotezany joqqa shyǵardy.
2024 jylǵy 4 qazanda álemdegi eń kóp siltemeler jasalǵan bes ǵylymı jýrnalynyń qataryna kiretin «SCIENTIFIC REPORTS» jýrnalynda qazaqstandyq ǵalymdardyń «Qazaqtyń tóbet tuqymynyń genetıkalyq ártúrliligi jáne shyǵý tegi» atty maqalasy jarııalandy.
Zertteýler ǴJBM Ǵylym komıtetine qarasty Genetıka jáne fızıologııa ınstıtýtynda júrgizildi. Ǵalymdar ózderine úsh negizgi baǵytty anyqtap aldy: tuqymnyń ártúrliligi, shyǵý tegi jáne kóneligi.
Qazaq tóbeti – qazaqtyń ulttyq tuqymdy ıtteri, olar ejelden úı janýarlaryn qorǵaýǵa paıdalanylǵan. 2023 jylǵy 20 qańtarda Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev «Qazaq ıt tuqymdaryn saqtaý jáne kóbeıtý máseleleri boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» zańǵa qol qoıdy. Osyǵan oraı, Prezıdent bylaı dep atap ótti: «Biz tazy jáne tóbet tuqymdaryn halyqaralyq arenada nasıhattaýǵa tıispiz».
Genetıkalyq zertteý osy tuqym týraly tańǵajaıyp faktilerdi ashty. Ǵalymdar Qazaqstan men Mońǵolııanyń túrli óńirlerinen 107 ıtti zerttep, DNQ-nyń tizbegindegi qysqa tandemdi qaıtalaýlardy (STR) taldaýmen jumys istedi. Sonymen qatar olar eki tóbet ıttiń tolyq genomdyq sekvenırleý derekterin paıdalanyp, olardy basqa 24 jumysshy ıt tuqymynyń genomdarymen salystyrdy, - delingen Ǵylym jáne joǵary bilim mınıstrligi taratqan habarlamada.
Zertteýshi top: Anastasııa Perfıleva, Kıra Bespalova, Elena Kýzovleva, Rýstam Mýsabaev, Mamýra Begmanova, Almıra Amırgalıeva, Olga Vıshnıakova, Inna Nazarenko, Ásel Jaqsylyqova, Araılym Erjan, ıÝlııa Perfıleva, Tatıana Djembaeva, Anna Hamchýkova, Konstantın Plahov, Aıbyn Tórehanov, Leıla Jansúgirova, Gúlnur Jýnýsova, Bahytjan Bekmanov.
Zertteý nátıjeleri tóbettiń jeti túrli genetıkalyq klasterden turatynyn kórsetti, bul tuqymnyń baı ári kúrdeli murasyn bildiredi. Tuqymnyń ejelden usaq malmen birge kóship-qonyp júrgendikten, onyń birtekti bolmaýy men shektelmeýi qıynǵa soqty. Sonymen qatar osyndaı genetıkalyq ártúrlilik tuqymǵa basqa tuqymdardan qannyń úzdiksiz quıylyp otyrǵandyǵyn kórsetedi.
Erekshe qyzyqty jaıt, ǵalymdar tóbet tuqymynyń tıbet mastıfterimen týystyǵy týraly áli kúnge deıin keń taralǵan gıpotezany joqqa shyǵardy. Fılogenetıkalyq taldaý osy tuqymnyń túrik aqbasyna jaqyn ekenin, ortaazııalyq tóbetpen týystyǵyn jáne tıbet mastıfinen kem emes ejelgi ekenin kórsetti. Muny mıtohondrııa DNQ-nyń tizbegin taldaý da rastady. Eki tóbet ıtinde A18 gaplotıpi anyqtalyp, ol eń kóne jeti gaplotıptiń qataryna kiredi.
Zertteý nátıjeleri tek kóne tuqymnyń qupııalaryn ashyp qana qoımaı, ony saqtaý men jaqsartý úshin alǵashqy ǵylymı negizdi qalyptastyrýda mańyzdy ról atqarady.
Eske salsaq, elde tazy men tóbet kúni atalyp ótetini týraly jazǵan edik.