TMD elderiniń taýar ótkizý júıesin biriktirý kerek - Baqyt Sultanov
Otyrysqa sondaı-aq Atqarýshy komıtettiń jáne TMD elderiniń ókilderi qatysty: Belarýs Respýblıkasy Ekonomıka mınıstriniń birinshi orynbasary ıÝ.Chebotar, Qyrǵyz Respýblıkasynyń Ekonomıka mınıstri S. Muqanbetov, Moldova Respýblıkasy Ekonomıka jáne ınfraqurylym mınıstrliginiń Memlekettik hatshysy V. Tarlev, Reseı Federatsııasynyń TMD Ekonomıkalyq Keńesi janyndaǵy Ekonomıkalyq máseleler jónindegi komıssııadaǵy ókiletti ókili V. Vorobev, Tájikstan Respýblıkasynyń Ekonomıkalyq damý jáne saýda mınıstri Z. Zavkızoda jáne Túrikmenstannyń saýda jáne syrtqy ekonomıkalyq baılanystar mınıstri O.Gýrbannazarov jáne TMD Atqarýshy komıteti tóraǵasynyń – Atqarýshy hatshysynyń orynbasary S. Ivanov.
Forým barysynda pandemııa jaǵdaıynda saýda-ekonomıkalyq, ınvestıtsııalyq jáne ónerkásiptik yntymaqtastyqty nyǵaıtý máseleleri talqylandy. Sondaı-aq, logıstıka salasynda jáne tsıfrlyq tehnologııalar men onlaın saýda jáne qyzmet kórsetý alańdaryndaǵy yntymaqtastyqty damytý jaıy sóz boldy.
TMD Ekonomıkalyq forýmynda sóz sóılegen QR Saýda mınıstrliginiń basshysy «Koronakrızıs bizdiń barlyq osal jerlerimizdi moıyndap, bizdiń ekonomıkalarymyzdyń ıntegratsııasy men ózara is-qımylynyń jetkiliksiz deńgeıin kórsetti» dep atap ótti.
«Dostastyqtyń syrtqy saýdasynyń jalpy kólemindegi TMD-ǵa qatysýshy memleketterdiń ózara saýdasynyń úles salmaǵy 2019 jyldyń qorytyndysy boıynsha 18,4% - dy qurady. Bul 2010 jylmen salystyrǵanda 2,5% - ǵa az. EO elderiniń uqsas kórsetkishi ótken jyly 60,7% – dy, NAFTA – 40,1% - dy, ASEAN-22% - dy qurady», - dedi Baqyt Sultanov.
Onyń aıtýynsha, elder óńirlik ıntegratsııany tereńdetýge, óndiristik kooperatsııany damytý jáne taýar aǵyny qurylymdaryn ártaraptandyrý úshin qolaıly jaǵdaılar jasaýǵa basa nazar aýdarýy qajet.
«Bizdiń elderimizdiń dostastyǵynyń ózin -ózi qamtamasyz etý faktoryn kúsheıtý qajet dep sanaımyz», - dedi Sultanov.
QR saýda jáne ıntegratsııa mınıstri TMD-ǵa múshe memleketterge Dostastyq elderiniń azyq-túlik qaýipsizdigin qamtamasyz etý boıynsha kúsh-jigerdi biriktirýdi usyndy.
«Biz memleketaralyq taýar ótkizý júıesin qurý týraly bastama kóterýdemiz», - dedi Sultanov.
Ol ulttyq taýar ótkizý júıelerin Qazaqstan, Reseı, Ózbekstan jáne Qyrǵyzstan quratynyn túsindirdi. Memleketterdiń iri kóterme-taratý jáne agro-logıstıkalyq ortalyqtaryn biryńǵaı aqparattyq júıemen biriktirý elderge qolda bar jáne boljamdy kólemder, ónim túrleri, sapasy men quny boıynsha derektermen jedel almasýǵa múmkindik beredi, sondaı-aq elektrondyq saýda alańyn engizýge múmkindik beredi.
Budan basqa, biryńǵaı memleketaralyq taýar ótkizý júıesi TMD elderine aýyl sharýashylyǵy taýarlaryn óndirýshilerdi, eksporttaýshylardy, ımporttaýshylardy, satyp alýshylar men logıstıkalyq kompanııalardy biryńǵaı halyqaralyq pýlǵa biriktirýge múmkindik beredi, bul úshinshi elderge taýarlar eksportyn jeńildetedi.
Transshekaralyq saýdany damytý aıasynda Baqyt Sultanov shekara mańyndaǵy kóterme-taratý ortalyqtaryn qurýdy usyndy.
«Mundaı ortalyqtar shekaralas memleketterde júzege asyrylatyn jobalar negizinde qurylýy múmkin. Mysaly, Qazaqstannyń Ózbekstanmen shekarasyndaǵy «Ortalyq Azııa» halyqaralyq saýda-ekonomıkalyq yntymaqtastyq ortalyǵy (MTsTES), Qazaqstan-qyrǵyz shekarasyndaǵy eń kóp jáne iri ótý pýnktteri aýdanynda», - dep usyndy mınıstr Sultanov.
QR Saýda jáne ıntegratsııa mınıstri sondaı-aq TMD-ǵa qatysýshy elderdiń óndiristik úderisteri men ónerkásiptik kooperatsııasyn óńirlendirýdi qoldady. Onyń aıtýynsha, bul joǵary tehnologııalyq óndiristi jolǵa qoıyp qana qoımaı, Dostastyq elderine ınvestıtsııa tartýǵa múmkindik beredi.
«Elderimizdiń básekelestik artyqshylyqtarynyń qurylymy men keń shıkizat bazasy bizge birlesken ınvestıtsııalyq ónimdi qalyptastyrýǵa jáne Ońtústik-Shyǵys Azııa, QHR jáne basqa da óńirlerden yǵystyrylatyn óndiristik aktıvterdi tartýǵa múmkindik beredi», - dep málimdedi Sultanov.
Onyń aıtýynsha, «jahandyq saýda protsesterin qaıta bólý boıynsha aǵymdaǵy trend ónerkásiptiń basym salalarynda quzyrettilik ortalyqtaryn qurý, jańa ónerkásiptik baılanystardy qalyptastyrý jáne bar ónerkásiptik baılanystardy keńeıtý úshin paıdalanylýy tıis».
Yntymaqtastyqtyń úshinshi perspektıvalyq baǵyty - saýdadaǵy tsıfrlyq tehnologııalar.
«Bizdiń elderimizde elektrondyq kommertsııany damytý úshin tsıfrlyq tehnologııalardy qoldanýǵa qatysty jalpy tujyrymdamalyq óris bar», - dep habarlady Baqyt Sultanov.
Ol áriptesterin «elektrondyq saýda rásimderin ońaılatatyn, qarjylandyrýǵa qol jetkizýge múmkindik beretin, kıberqylmysqa qarsy is-qımyl jasaıtyn, sondaı-aq bizdiń kásipkerlerge álemdik elektrondyq saýda alańdaryna shyǵý úshin jaǵdaı jasaıtyn quqyqtyq bazany ózektendirýge» shaqyrdy.
«Ózara saýdadaǵy eń bastysy - kedergilerdi joıý. Tsıfrlandyrý - osy mindet úshin eń naqty qural», - dedi mınıstr.
«Álemdik ekonomıka burynǵydaı bolmaıtyny anyq, - dep túıindedi QR Saýda jáne ıntegratsııa mınıstrliginiń basshysy. - Osyǵan baılanysty búgingi kúni dostastyqtyń artyqshylyqtaryn – strategııalyq áriptestikti, aýqymdy normatıvtik-quqyqtyq bazany, geografııalyq jaqyndyqty, jolǵa qoıylǵan kólik ınfraqurylymyn belsendi paıdalaný mańyzdy».
