TMD elderi tarapynan qylmyskerlerdi Qazaqstanǵa qaıtarý boıynsha problemalar joq - Iogan Merkel
- Memleket basshysy «Qylmystyq quqyq buzýshylyq kartasy» ınternet-portalyn qurýdy tapsyrdy. Ult josparynyń 32 qadamyna engen osy sharany oryndaý qalaı júrip jatyr?
- «Qylmystyq quqyq buzýshylyqta kartasy» ınternet-portaly budan buryn Bas prokýratýramen qurylǵan «Qylmystylyq kartasy» geoaqparattyq qyzmeti negizinde júzege asyrylady. Onda Sotqa deıingi tergeýdiń biryńǵaı tiziminde tirkelgen qylmystyq quqyq buzýshylyqtar týraly málimetter bolady. Máselen, atalǵan Tizimde qylmystyq quqyq buzýshylyqtar týraly ótinimder men habarlar tirkelip, engizilgennen keıin jasalǵan qylmys faktisi avtomatty túrde 3-4 mınýt ishinde geografııalyq kartada kórinedi. Osy arqyly ınteraktıvti kartany Sotqa deıingi tergeýdiń biryńǵaı tizimimen baılanystyra otyryp, biz jasalǵan qylmystardyń orny men ýaqyty jaıynda derekter alamyz. Qazirgi kezde «Qylmystylyq kartasy» barlyq oblys ortalyqtarymen, Astana jáne Almaty qalalarymen, sondaı-aq monoqalalarmen usynylǵan. Jobany tolyqqandy júzege asyrý úshin 7 monoqala jáne 250-den astam aýdan ortalyqtary boıynsha geografııalyq kartalardy qurý qajettilik etýde.
- «Qylmystyq quqyq buzýshylyqta kartasy» portalyn qurý arqyly qandaı nátıjelerge qol jetkizýdi josparlap otyrsyzdar?
- Meniń oıymsha, bul óz kezeginde ishki ister organdary jumystary tıimdiligine qoǵamdyq baqylaýdy arttyrady, qylmystylyqtyń aldyn alý deńgeıin joǵarylatyp, qylmys kólemin tómendetedi. Karta eldi mekendegi aýdandardyń krımınogendigi týraly jurtshylyqty aqparattandyrý tetigi, osy oraıda ol azamattardy barynsha qaýipsizdendirýge jáne adamdardyń qyraǵylyǵyn arttyrýǵa múmkindik beredi.
- Osy tektes portaldar basqa elderde iske qosylǵan ba jáne olar qanshalyqty jaqsy nátıje berýde?
- AQSh-ta qylmystylyq kartasy 10 jyldan astam, Ulybrıtanııada 2009 jyldan, al Frantsııada 2013 jyldan beri jumys isteýde. Ulybrıtanııada karta árbir týrıst úshin taptyrmaıtyn kómekshi bolyp otyr, sebebi ondaǵy kestelerden týrıster eldiń árbir bóliginde jıirek jasalatyn qylmystar jóninde aqparat alady. Sonymen qatar osynda qajet bolýy múmkin barlyq jedel baılanys telefon nómirlerin tabýǵa múmkindik bar.
- Meniń kelesi suraǵym Bostondaǵy is boıynsha AQSh-ta sottalǵan qazaqstandyq stýdent Dıas Qadyrbaevqa baılanysty. Amerıkalyq tarap ony Qazaqstanǵa ekstradıtsııalaý týraly BP-nyń qoldaýhatyn qarastyrdy ma?
- Sizder bilesizder, 2015 jyldyń 6 jeltoqsanynan bastap Qazaqstan AQSh sekildi Qylmystyq jazany shetelde óteý týraly amerıkaaralyq konventsııasynyń qatysýshysy bolyp tabylady. Osyǵan baılanysty Qazaqstannyń osy konventsııaǵa qosylýymen, 2015 jyldyń 12 jeltoqsanynda Bas prokýratýra AQSh-tyń ókiletti organy aldynda D. Qadyrbaevty Qazaqstanǵa tapsyrý bastamasyn taǵy da kóterdi.
Qazirgi kezde atalǵan ótinish amerıkalyq taraptyń qaraýynda. Al Azamat Tájaıaqov týraly aıtatyn bolsaq, onyń ózinen nemese týystary tarapynan Qazaqstanǵa ekstradıtsııalaý týraly ótinish bizge jasalǵan joq. Osyndaı ótinish bolǵan jaǵdaıda A. Tájaıaqovty qaıtarý máselesi halyqaralyq jáne Qazaqstannyń ulttyq zańnamasyna sáıkes qaralady.
Aıta keteıin, Qazaqstan azamattary quqyn qorǵaý maqsatynda bes jylda shetel sottarymen sottalǵan 152 bizdiń azamat Qazaqstan aýmaǵyna qabyldandy.
- Sońǵy bes jylda Qazaqstanǵa qansha adam ekstradıtsııalandy?
- 2011 jyldan beri Qazaqstanǵa 349 adam ekstradıtsııalandy, al biz 555 adamdy elderine qaıtardyq. Sondaı-aq bizdiń 100-den astam saýaldarymyz shet elderdiń quzyretti organdarynyń qaraýynda jatyr.
Alys shetel memleketterinen jyl saıyn izdeýdegi 3-4 adam tapsyrylady. Sońǵy eki jylda BAÁ tarapy Qazaqstanǵa segiz adamdy qaıtardy. Sońǵy jyldary Eýropa elderi Qazaqstanǵa qylmyskerlerdi tapsyrý boıynsha sheshimderdi jıi jasaýda. Osy oraıda qylmyskerlerdi elge qaıtarý týraly Ispanııa, Portýgalııa, Rýmynııa, Shvetsııa, Bolgarııa, Germanııa, Fınlıandııa oń sheshimder jasady. Qylmyskerlerdi elge qaıtarý boıynsha ótinishterdi kóbinese Reseı, Qyrǵyzstan, Belarýs jáne Ýkraına sekildi postkeńestik elder qanaǵattandyrýda. Atap aıtqanda, bul baǵytta TMD elderimen problemalar týyndap otyrǵan joq.
-Elimizdegi túzetý kolonııalarynda qansha shetel azamaty qamaýda otyr?
- QR ІІM Qylmystyq-atqarý júıesi komıteti málimetteri boıynsha 2016 jylǵy 1 qańtardaǵy jaǵdaıǵa qaraǵanda, elimizdegi túzetý mekemelerinde shet memleketterdiń 1534 azamaty qamaýda otyr, onyń 1482-si TMD azamattary, 52-si alys shetelden.
Atap aıtqanda, shet eldiń azamattaryn elderine qaıtarý úderisi ekonomıkalyq turǵydan alyp qaraǵanda tıimdi. 2015 jylda shet memleketterge 99 sottalǵan adam tapsyryldy, olarda jazanyń ótelmegen merzimi shamamen 5-6 jyldy quraıdy. Bas bostandyǵynan aıyrylǵan bir adamǵa jylyna 600 myń teńgege jýyq qarjy jumsalady. Osy arqyly, memleket jylyna 375 mln. teńgeden astam qarjyny únemdedi. Bul óz kezeginde 2014 jylǵa qaraǵanda eki esege jýyq artyq.
-Áńgimeńizge rahmet!
