«Tildiń úshtuǵyrlylyǵy» aıasynda shet tilderdi jetik meńgergen jeke tulǵany tárbıelep shyǵarý basty mindet - maman
Á.Dosmuhambetov atyndaǵy daryndy balalarǵa mamandandyrylǵan qazaq mektep-ınternaty - eńseli bilim ordalarynyń biri. Ujymnyń óskeleń urpaqqa sapaly bilim, sanaly tárbıe berý tájirıbeleri respýblıkamyzda taratylyp, úlgi-ónege etilip keledi. Ulttyq biryńǵaı testileý qorytyndylary boıynsha ondyqqa enýimiz sonyń bir dáleli bolsa kerek. «100 naqty qadam» Ult Josparynda atap kórsetilgendeı, bolashaq kadrlardyń básekelestik qabiletin arttyrý, bilim sektorynyń eksporttyq áleýetin kóterý, ozyq tehnologııalardy engizý - búgingi ýaqyt talaby. Bul oraıda, «Tildiń úshtuǵyrlylyǵy» jobasy aıasynda qazaq, orys, aǵylshyn tilderin jetik meńgergen, ózindik oılaý daǵdysy qalyptasqan jeke tulǵany tárbıelep shyǵarý basty mindet bolyp tabylady. Ýaqyt ozǵan saıyn fýnktsıonaldyq saýattylyqtyń mańyzy tipti artyp keledi. Men keı kezde ata-analar tarapynan «onsyz da sabaq júktemesi kóp oqýshylarǵa birneshe til úıretýdiń qanshalyqty qajeti bar?» degen pikirlerdi estip qalamyn. Bul - jańsaq túsinik. Kóptegen elderdiń aǵylshyn tilin jappaı ıgerý arqyly zor ekonomıkalyq tabystarǵa jetip júrgeni eshqandaı dáleldeýdi qajet etpeıdi. Oqýshylardy belsendi is-áreketke tartyp, tildik ortany jetildirý tynymsyz eńbektiń, júıeli izdenistiń arqasynda keletinin jurtshylyq uǵynsa, quba-qup bolar edi.
«Ustazdyń qarýy - sabaǵy» demekshi, kóp jylǵy tájirıbemnen túıgenim, til úırenýdiń eshqandaı kúrdeliligi de, qıyndyǵy da joq. Meniń alǵa ustanǵan basty maqsatym - oqý úrdisin uıymdastyrý barysynda balanyń pánge degen qyzyǵýshylyǵyn arttyrý, shyǵarmashylyq súıispenshiligi men qarym-qabiletin ashý. Onyń joldary sanalýan, árqıly. Dástúrli jáne jańa ınnovatsııalardy sabaqtastyrýdyń, oqytý nysandary men tehnologııalardy únemi jańartýdyń, oqý baǵdarlamasyna álemdik standarttardy qoldanýdyń arqasynda birneshe tildi biletin kóptegen shákirtterim qanattanyp ushty. Máselen, Dmıtrıı Naqysbaev degen shákirtim Máskeýdegi P.Lýmýmba atyndaǵy halyqaralyq joǵary oqý ornyn bitirip, qazir osynda jumys isteıdi. Saıasattaný ǵylymdarynyń kandıdaty. Aǵylshyn, qytaı tilderin erkin meńgergen. Aıdana Qazybaeva degen shákirtim halyqaralyq konkýrsta ozyp shyǵyp, AQSh-ta bir jyl bilimin jetildirip qaıtty. Búginde Agrarlyq akademııada bıotehnolog mamandyǵyn aǵylshyn tilinde ıgerýge den qoıǵan. Bıyl Álisher Júrgenbaev degen oqýshym respýblıkalyq baıqaýda aǵylshyn tilinen birinshi oryndy ıelenip, Nazarbaev Ýnıversıtetke grant utyp aldy. Bolashaǵynan mol úmit kúttiretin shákirtterim az emes. Mundaǵy aıtpaǵym, ustaz kásibı deńgeıi joǵary, zııatkerlik, shyǵarmashylyq áleýeti mol, izdenisi jan-jaqty maman bolýy jetkiliksiz. Buǵan qosa, tildik ortany jetildirý maqsatymen oı-óristi keńeıtýdiń, sóıleý daǵdysyn ornyqtyrýdyń dıalogtik qarym-qatynas jasaý, suhbattar qurý, róldik oıyndar tásilderin qoldaný óte tıimdi. Munyń ózi bir-birlerimen pikirler almasýǵa, oılaryn túsinikti etip jetkizýge daǵdylandyrady. Sonda ǵana ustaz ben shákirttiń birlesken eńbegi nátıje ákeledi.
Qazirgi ýaqytta tildiń úshtuǵyrlylyǵyn eńserýde oqý oryndarynyń materıaldyq-tehnıkalyq bazasynyń da yqpaly zor. Ásirese, aqparattyq- kommýnıkatsııalyq tehnologııalardyń damyǵan kezeńinde jańalyqtar kóshinen qalmaǵan abzal. Oqý úderisinde ujym eki baǵytta jumys isteıdi. Biri - gýmanıtarlyq, ekinshisi - jaratylystaný-matematıkalyq pánder. Ádistemelik-ǵylymı baǵdarlamalar sheńberinde joǵary synyptarda matematıka, fızıka pánderin aǵylshyn tilinde oqytý úrdisi qolǵa alyna bastady. Osyǵan oraı aǵylshyn tili muǵalimderine nátıjege jumys isteý talaby qoıylyp otyr. Oqýshylardyń tildik oı-órisin keńeıtý, tilge degen qurmetin oıatý - basty másele. Birsaryndylyq oqýshynyń yntasyn joǵaltady. Sondyqtan, ár sabaqty barynsha túrlendirip, jańa tehnologııalardy qoldaný sabaq mazmunyn ashýmen qatar ár oqýshynyń boıynda jaqsy qasıetterdi qalyptastyrýǵa keńinen jol ashady.
Elbasy ulttyń básekege qabilettiliginiń asa mańyzdy sharty retinde álemdik básekelestik úderisinde tabysqa jetýge múmkindik beretin kúshti rýh pen bilim ekenin únemi aıtyp keledi. Memlekettik tildiń mańyzdylyǵy aıtpasa da túsinikti. Al, aǵylshyn tilin bilý qajettilikke aınalyp bara jatqanyn bárimiz de sezip otyrmyz. Sondyqtan, qazaqstandyqtardyń jańa urpaǵy eń kem degende úsh tildi meńgerip, kóptildilikti qalypqa aınaldyrady degen senim mol.
Záýresh AITBAEVA,Á. Dosmuhambetov atyndaǵy mamandandyrylǵanoblystyq qazaq mektep-ınternatynyń aǵylshyntili páni muǵalimi