Tıisti tólemnen jaltaratyn turǵyndar bar
- Álıhan Jumahanuly, siz basqaryp otyrǵan mekeme qashan quryldy? Onyń maqsat-mindeti jóninde aıtyp berseńiz?
- Turǵyn úı ınspektsııasy basqarmasy Astana qalasy ákimdiginiń 2011 jylǵy 11 qarashadaǵy qaýlysymen quryldy. Osy bes jyl ishinde Astanadaǵy turǵyn úı sharýashylyǵyndaǵy birqatar máselelerdi bir retke keltirip, júıeleı bastadyq. Aıtalyq, turǵyn úı-kommýnaldyq sharýashylyq obektilerinde qazandyq qondyrǵylaryn jabdyqtaý, turǵyndardyń ortaq qajettiligine jatatyn lıftterdi, eskalatorlardy qaýipsiz paıdalaný talaptarynyń saqtalýyn qadaǵalaý, páter ıeleri kooperatıvteriniń jumystaryn úılestirý, jurtshylyqtyń shaǵymdarymen jumys isteý sekildi sharýalar - bizdiń moınymyzda.
- PIK demekshi, qazirgi kúni elordadaǵy 2400-den astam úıdi basqarýǵa alǵan qansha uıym bar?
- Turǵyn úılerge qyzmet kórsetetin PIK pen JShS-niń jalpy sany - 438. Al turǵyndardyń páter ıeleri kooperatıvterine eksplýatatsııa shyǵyndary úshin tólenetin ortasha tarıf - 45 teńge. Eń tómengisi 23-25 teńgeden bastalsa, eń joǵarysy 100-150 teńge aralyǵyn quraıdy. Alaıda joǵary tarıf bekitilgen turǵyn úılerdiń sany barlyq qordyń eki protsentine jeter-jetpes shamada ǵana.
- Jurtshylyq páter ıeleri kooperatıvteriniń jumysyna jıi shaǵymdanady. Munyń basty sebebi nede dep oılaısyz?
- Iá, kóp jaǵdaıda jurtshylyqtyń kóńili PIK qyzmetine tola bermeıdi. Biz olardyń jumysyna saraptama júrgizip, túıtkildi máseleniń neden týyndaıtynyn zerdelep kórdik. Sóıtsek, turǵyn úılerdi kondomınıýmge tirkeý máselesi baıaý damyǵanyn ańǵardyq. ıAǵnı, kóptegen úıler kútimsiz qalǵan. Olardy baptap-kútetin naqty uıym joq. Osy máseleni jónge keltirýge bar kúshimizdi saldyq. Nátıjesinde Astana qalasy tirkelgen kondomınıým nysandarynyń kólemi jóninen respýblıka boıynsha aldyńǵy orynǵa shyqty. Bul kórsetkish búginde 85 paıyzdy quraıdy. Endi 213 úı qaldy. Jyl sońyna deıin olardy tirkep bitirmekshimiz.
- Sonda kondomınıýmge birikkennen turǵyndar ne utady?
- Kondomınıýmdy tirkeý turǵyndar úshin óte tıimdi. Máselen, kondomınıýmnyń joqtyǵyn paıdalanyp, qurylys salýshylar men PIK úıdiń ortaq múlkin turǵyndardyń ruqsatynsyz jeke maqsattaryna jaratýy múmkin. Mysaly, turǵyndardyń ortaq menshigine jatatyn jertóleni, tehnıkalyq qabattaǵy bólmelerdi óz betinshe jalǵa berip qoıady. Odan túsken aqshany úıdiń múddesine emes, ózderiniń ıgiligine ustaıdy. Ne bolmasa, úıdi salǵan qurylys kompanııalary páterlerdi bólip bergen soń, óziniń úlesker kásipornyn PIK ornyna qoıyp qoıady. Ol jaýyrdy jaba toqyp, qurylys salýshynyń kem-ketigin kórsetpeı, jaýyp júredi. Al eger turǵyndar tarapynan «jaryq joq, podezder shashylyp jatyr, qurylys zattary synyp jatyr» degen syńaıda shaǵym tússe, «ıá, jasaımyz» dep jurtshylyqty aldap-sýlap shyǵaryp salyp, ózderiniń kepildik merzimi bitkenshe ýaqytty sozyp júrip alady. Al qurylys kompanııasynyń kepildik merzimi bitkennen keıin, eshkim de olardan eshteńe de óndire almaıdy. Aqyr aıaǵynda, ortaq múlikti búldirgen, kire-beristi lastaǵan, qoqys tastaǵan turǵyndar bolyp shyǵady. Sondyqtan páterlerdi kondomınıýmǵa tirkep qoıǵan tıimdi. Onda páter ıeleri sol úıdiń tolyqqandy qojasy bolyp sanalady da, basqarý organdaryn da ózderi quryp, ózderi tańadı alady. Páter ıeleri kooperatıvin de ózderi tańdaıdy, tipti óz aralarynnan basqarý uıymyn quryp, úıdiń jalpy kútimin solarǵa tapsyra alady.
- Kópqabatty turǵyn úılerdiń ortaq qajettiligine jumsalatyn elektr shyǵyndardy tóleý máselesi daý bolǵaly qashan. Astanada bul másele qalaı sheshilip jatyr?
- Sizdiń páterińiz ózińizdiń jekemenshigińiz bolyp sanalady. Al menshigińizge jatpaıtyn, biraq paıdalanbaı tura almaıtyn úıdiń bólikteri ortaq qajettilikter dep esepteledi. Oryssha balamasy - obşedomovye nýjdy (ODN). Elimizdiń zańnamalyq qujattarynda bul termın «jalpyúılik qajettilikter» delinip júr. Sonymen, kópqabatty úılerdiń ortaq qajettilikterine neler jatady: kire-beris, jertóle, baspaldaq, lıft, shatyr, aýla, alań, úıge ortaq ınjenerlik jeliler. Daý bolyp júrgeni - osylardy jaryqtandyrýǵa, jumys istetýge ketken elektr shyǵyndary.
Qazaqstan Respýblıkasynyń «Turǵyn úı qatynastary týraly» zańy boıynsha ortaq múlikke ketetin qarjyny páter ıeleri tóleýge mindetti.
«Astanaenergosbyt» AQ-ǵa - turǵyndardyń tólegeni, al turǵyndarǵa - PIK-tiń tólegeni tıimdi. Osy eki joldyń qaısysyn tańdasa da, páter ıeleri bul shyǵyndardy aınalyp óte almaıdy. Biraq «ODN» tóleýdiń turǵyndarǵa paıdalyraq tusy bar. Ol - jınalys ashyp, úıdiń ortaq qajettiligin tóleýdi PIK-tiń moınyna júkteý. Bul jaǵdaıda páter ıeleri kooperatıvteriniń tarıfi kóbeıedi. Máselen, tarıf 40 teńge bolsa, «ODN» qosylǵannan keıin qaıta esepteý júrgizilip, ol tarıf eki, úsh ne odan kóp teńgege ósedi. Turǵyndar kelisim bergen soń, árbir úıdiń ortaq energııa shyǵynyn tirkeıtin eseptegish qurylǵy ornatylady. Ol qurylǵy kommertsııalyq tirkeýge alynýy kerek. Nátıjesinde aı saıyn turǵyn úıdiń qansha kılovatt energııa jumsaǵany belgili bolady. Tarıf esebinen PIK osy shyǵyndardy tóleıdi. Osy rette PIK tıisti tarıften artyq qarajat jumsamas úshin únemdeýge kóshedi. Qyzmetkerleri podezdegi qosýly qalǵan jaryqty sóndirip júredi. Lıftiniń jumysyn qadaǵalaıdy. Sóıtip, energııany eriksiz únemdeı bastaıdy. Osylaısha únemdeýden túsken qarajat ta osy úıdiń paıdasyna jınala beredi. Al úıdiń ortaq qajettiligin páter ıeleri jeke-jeke tólese, jalpy shyǵyndalǵan energııa kólemine baqylaý júrgize almaıdy. Aı saıyn JÚQ mólsheri qubylyp, keıde sharyqtap ósip ketetini de sondyqtan. Ondaıda turǵyndar «Astanaenergosbyttan» bir ǵana jaýap estı alady: «osy aıda úıińiz kóp energııa jumsady»...
- Osy júıemen júretinder bar ma?
- Árıne. Máselen, Astana qalasynyń Almaty aýdanyndaǵy kóppáterli úılerdiń 90 paıyzy ortaq qajettilikterdi PIK tarıfi esebinen tóleıdi. Al Astanadaǵy bul kórsetkish 80 paıyzdyń ústinde. Júzge jetkizý baǵytynda jumys jasaý ústindemiz. Biraq bul jaǵdaıda turǵyndar tarıfke qosymsha aqsha qosý kerektigin umytpaý qajet.
- «Eksplýatatsııalyq shyǵyndardy tólep jatyrmyz. PIK shatyrymyzdy nege jóndemeıdi, aýlamyzdy qashan abattandyrady?» deıtinderdi jıi estımiz...
- PIK turǵyndar esebinen kún kóredi. Páter ıeleriniń maqsatty alymdardy jınaýyna, eksplýatatsııalyq shyǵyndardy tóleýine qanshalyqty qarajat bólýine baılanysty, PIK sonshalyqty jumys jasaı alady. Odan artyqqa jaǵdaıy jetpeıdi. Aıtaıyq, eksplýatatsııalyq shyǵyndar esebinen bárin jasaý múmkin emes. Ol qaıda ketedi? Tóraǵanyń, aýla tazalaýshynyń, eden jýýshy, elektrık, santehnıktiń aılyǵyna, mindetti salyqtar taǵy bar. Biraq eksplýatatsııalyq shyǵyndardy turǵyndardyń 10-15 paıyzy múlde tólemeıdi. Olar tóleıtin siz ben bizdiń esebimizden kún kóredi. Bylaısha aıtqanda, «kúrish arqasynda kúrmek sý ishedi».
- Tólemegeni qalaı? Tólemeıtin turǵyndardy tártipke baǵyndyrýdyń joly joq pa?
- PIK-terdiń «baıaǵy jartas - sol jartas» kúıin keship otyrǵany turǵyndardyń bári birdeı tártipti bolyp, zańǵa sáıkes ortaq qajettilik shyǵyndaryn tólep júrgen joq. Bizdiń osal tusymyz - olarǵa aıyppul da sala almaımyz. Sebebi zań boıynsha páter ıeleri ortaq múliktiń shyǵyndaryn kóterýge mindettelse de, ony oryndamaǵan jaǵdaıda, eshbir ákimshilik jaza qarastyrylmaǵan. Qol baılaıtyny - osy. Jalpy ortaq qajettilik shyǵyndaryna ketetin energııa tólemin tólemeıtin turǵyndardy jaýapqa tartý máselesin májilis depýtattaryna jetkizemiz. Mınıstrlikterge hat ta jazyp jatyrmyz. Mindetinen qashqan turǵyndar zań aldynda jaýap berýge tıis ekeni sózsiz. Qalaı bolsa da, eń aldymen, osy máseleni úkimet sheshýi tıis.
- Memlekettik turǵyn úı qoryndaǵy páterlerdi jalǵa alýshy turǵyndar páter ıesi sanalmaıdy ǵoı. ıAǵnı, ortaq qajettilik shyǵyndaryn kim tóleıdi bul jaǵdaıda?
- Bul máselede páter kimniń balansynda turǵany mańyzdy. Turǵyn úı basqarmasy bolsa, azamat úıdi óz atyna túsirmeıinshe, páterge jaýapty - osy mekeme. Osy rette kelisimshartta qalaı jazylǵanyn bilý kerek. Jalǵa alýshy soǵan sáıkes áreket etedi. Kelisimshartta ortaq qajettilikke ketetin energııa shyǵynyn jaýapty mekeme óz jaýapkershiligine alýy múmkin ne bolmasa turǵynnyń tóleýine mindetteıdi. Eń bastysy, kelisimshartqa otyrǵan kezde muqııat oqyp, «pálenbaı pýnktimen kelispeımin, sebebi...» deýge quqyly. Biraq jurtshylyq bulaı jasaıdy dep oılamaımyn. Sebebi bári de baspana alǵanyna máz bolyp, alyp-ushyp, kelisimshartpen kelise ketedi.
- Turǵyndar men PIK arasynda senim kópirin ornatýǵa bola ma?
- QR «Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly» Kodekstiń 320-babyna sáıkes PIK, kondomınıým sekildi qyzmet kórsetýshiler turǵyndarǵa toqsan saıyn esep berýi kerek. «Turǵyn úı qatynastary týraly» zańnyń 50-2-babyna sáıkes bul esep páter ıelerine jazbasha túrde nemese elektrondy nusqada tapsyrylýy tıis. Osy máseleni qatań baqylaýǵa alyp jatyrmyz. Aldaǵy ýaqytta PIK-terdiń jeke saıttary ashylyp, onda árbir qarajattyń qaıda jumsalǵany, qandaı jumystar jasalǵany jóninde esepter ashyq jarııalanady dep josparlanyp otyr.
- Mazmundy suhbatyńyzǵa raqmet!
Daıyndaǵan: Mádına JAQYP