Teri buıymdaryn tańbalaý tutynýshyny kontrafaktilik ónimnen qorǵaıdy - Saǵynaev
- Erlan Ermekuly, taıaý kúnderi iske qosylatyn teri buıymdaryn tańbalaý ilki jobasy jaıynda aıtyp berseńiz. Jalpy bul joba qarapaıym halyqqa, memleketke ne beredi?
- Iá, osy jyldyń 4-toqsanynda tabıǵı teri buıymdaryn tańbalaýǵa baǵyttalǵan pılottyq jobany iske qospaqpyz. Ol úshin qajetti aqparattyq júıeni daıyndap, normatıvtik-quqyq aktilerdi qabyldadyq.
- Qolǵa alynbaq bul shara ne bermek?
- Eń birinshiden, tutynýshy satyp alatyn taýary týraly tolyq aqparatpen qamtamasyz etilip, kontrafaktilik ónimnen qorǵalady. Ekinshiden, kásipkerlerge bıznes júrgizý úshin básekelestik jaǵdaı teńestirilip, naryqty zańsyz ónimderden qorǵaý jáne zııatkerlik menshik quqyqtaryn saqtaý júzege asyrylady. Úshinshiden, memleket úshin kóleńkeli ekonomıka kólemin qysqartyp, bıýdjetke salyqtardyń túsimin arttyrýǵa múmkindik ashylady. Tańbalaýǵa zańdy tulǵalar men jeke kásipkerler óndirgen nemese ákelgen qara kúzen, saz qundyz, aq túlki ne qyzyl túlki, úı qoıany ne qoıan, janat, qoı terisinen jasalǵan kıimder jatady. Jeke tulǵalar ózderi kııý úshin ákelgen teri buıymdary baqylaý, ıaǵnı sáıkestendirý belgilerimen tańbalanbaıdy.
- Tańbalaýdan qandaı ekonomıkalyq nátıje kútiledi? Osy tańbalaýdy engizgen EAEO-ǵa múshe-memleketterde oń nátıje bar ma?
- Bizden buryn mundaı sharany qolǵa alǵan Reseı men Belarýs tájirıbesi oń nátıje kórsetip otyr. Máselen, atalǵan elderde tańbalaý júıesi qoldanysta bolǵan birinshi jylda, ıaǵnı 2016 jyldyń tamyzynan bastap 2017 jyldyń shildesine deıingi aralyqta teri buıymdarynyń zańdy aınalymy 1 jyl burynǵy kezeńmen salystyrǵanda 7 esege, 1,1 mıllıonnan astam danaǵa deıin ósken. Dál osy aralyqta atalǵan elderdegi teri buıymdarynyń deklaratsııalanǵan ımporty 1,5 esege deıin nemee 346 myń danaǵa deıin artqan.
- Jalpy elimizge keletin teriden tigilgen tondardyń qaı elden ımporty basym?
- Bizdiń derekterimizge sáıkes ótken jyly Qazaqstan aýmaǵyna 11 877 dana ton jetkilgen. Negizinde tondar Qytaı, Túrkııa, EO elderiniki. Naqty aıtar bolsaq, 2016 jyly Qazaqstanǵa Qytaıdan 9143, Túrkııadan 1707, EO elderinen 761, BAÁ-den 113, Ózbekstannan 85, Grekııadan 32, Panamadan 22, AQSh-tan 13 jáne Kanadadan 1 ton ákelingen.
- Satylmaı qalǵan taýralardy da tańbalaý qajet pe? Qajet bolsa qansha kúnniń ishinde?
- Iá, satylmaǵan teri buıymdary da mindetti tańbalanýǵa jatady. Mundaı taýarlary bar kásipkerler pılottyq joba jumys istegen kúnnen bastap 90 kúntizbelik kún ishinde tańbalaýǵa tıisti.
- Al komıssııalyq saýda negizinde satýǵa qoıylǵan taýarlar da tańbalana ma?
- Jeke tulǵamen jasalǵan shart negizinde taýarlar komıssııalyq saýdada satýǵa usynylatyn bolsa, onda mundaı taýar da tańbalanýy qajet.
- Teri buıymdarynan turatyn taýarlar tańbalanbasa qandaı da bir sanktsııa qarastyrylǵan ba?
- Іlki joba kezinde sanktsııa qarastyrylmaǵan. Biraq, taýarlar tizbesin ulǵaıtý boıynsha jańa kelisim jobasyna qol qoıylǵannan keıin tıisti zańdarǵa ózgerister engizilip, tańba joq bolǵan kezde kásipker jaýapkershilikke tartylatyn bolady.
- Qazaqstanǵa EAEO-ǵa múshe memleketterden ákelingen tondardy tańbalaý qajet pe?
- Joq, mundaı kıimder bizge tańbalanǵan kúıinde ákelinedi jáne tańbalanǵany týraly málimetter aqparattyq júıe boıynsha berilip otyrady. Al odaqqa múshe elderden jetkizilgen taýarlarda tańba belgisi bolmaı shyqsa, onda ol tańbalanbaǵan dep sanalady.
- Aldaǵy ýaqytta tańbalanatyn taýarlardyń tizbesin ulǵaıtý josparda bar dep aıtyp edińiz...
- Iá, bar. Qazirgi tańda tańbalanatyn taýarlar tizbesin ulǵaıtý boıynsha jańa kelisim jobasy qol qoıý úshin daıyndalýda. Aıta keterligi, tańbalanýǵa jatatyn taýarlardyń tizbesin EEK keńesi bekitedi. Atalǵan tizbege zergerlik buıymdardy, dárilik zattardy jáne aıaq kıimderdi kirgizý qarastyrylýda.
- Al kásipker tańba boıynsha tapsyrysty kimge beredi?
- Kásipkerler tańba boıynsha tapsyrysty 2-satyly emıtentke, ıaǵnı tańbany daıyndaıtyn jáne satatyn tulǵaǵa beredi. Tolyq aqparatty Memlekettik kirister komıtetiniń jáne QR UKP «Atameken» saıttarynan alýǵa bolady.
- Teri buıymdary qaı ýaqytta tańbalanady?
- Teri buıymdary úshinshi elden kirgizilgen kezde kedendik deklaratsııa rásimdeledi jáne taýarlardy shyǵarý jasalady. Osydan keıin ımporttaýshy 30 kúntizbelik kún ishinde teri buıymdardy tańbalaý qajet.
- Elimizde teri buıymdaryn tańbalaý týraly qaǵıdalar bar ma?
- Iá, «Tabıǵı teriden jasalǵan kıim zattary, kıimge kerek-jaraqtar jáne ózge de buıymdar» taýar pozıtsııasy boıynsha taýarlardy baqylaý (ıdentıfıkatsııalaý) belgilerimen tańbalaýdy engizý jónindegi pılottyq jobany iske asyrý qaǵıdalaryn bekitý týraly» Qazaqstan Respýblıkasy Qarjy, Investıtsııalar jáne damý, Aqparat jáne kommýnıkatsııalar, Ulttyq ekonomıka mınıstrlikteriniń birlesken buıryǵy Qazaqstan Respýblıkasy Ádilet mınıstrliginde 2017 jylǵy 29 qyrkúıekte № 15821 bolyp tirkelgen.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
