Tazynyń taǵdyry sheshiletin kún: Astanada halyqaralyq ıtter kórmesi ótedi
ASTANA. KAZINFORM – Osydan eki jyl buryn Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Prezıdent is basqarmasyna tazy men tóbetti qorǵaý máselesin qolǵa alýdy tapsyrǵan bolatyn. Búginde bul jumystardyń qalaı oryndalyp jatqany, sondaı-aq 25 mamyr kúni Astanada ótetin halyqaralyq ıtter kórmesi týraly «Qazaqstan kınologtar odaǵy» qoǵamdyq birlestiginiń prezıdenti Baýyrjan Serikqalı agenttik tilshisine aıtyp berdi.
– Baýyrjan Serikqalıuly, halyqaralyq kórme qandaı maqsatta uıymdastyrylady? Oǵan kim bastamashy boldy?
– Ózińizge belgili, qazaqy tazy halyqaralyq kınologııa federatsııasynyń nomınaldy tizimine endi. Soǵan sáıkes tazy týraly málimetter atalǵan uıymnyń saıtyna jarııalandy. Keıin, biz oǵan gendik taldaý jasap, arnaıy komıssııanyń qabyldaýyna tapsyrdyq. Bul is eldegi tazy janashyrlary úshin 20 jylǵa jýyq arman bolyp kelgen edi.
Tazynyń qazaq dalasynda paıda bolǵany týraly túrli faktordy súzgiden ótkizgen soń, halyqaralyq kınologııa federatsııasy bizge hat joldady. Onda «biz qazaqy ıtti óz kózimizben kóremiz, federatsııa mamandary tekseredi», - delingen. Sol habarlamany alǵannan keıin osy kórmeni uıymdastyramyz dep sheshtik. Biraq, sharaǵa 400-den asa ózge tuqymdaǵy ıtter de keledi. Sondaı-aq atalmysh is-sharaǵa Halyqaralyq kınologııa federatsııasynyń (FCI) basshylyǵy keledi dep josparlanyp otyr.
Jalpy, kórme ıtterdiń ádemiligin kórsetý úshin ǵana uıymdastyrylǵan joq. Basty maqsat – selektsııa. ıAǵnı, komıssııanyń kózine túskenderge deńgeıi joǵary tuqym alýǵa ruqsat beriledi. Al, synnan ótpeı qalǵan ıtterden federatsııa kúshik almaıdy.
Osy is-sharaǵa qatysýdyń taǵy bir artyqshylyǵy bar. Halyqaralyq uıymnan joǵary baǵa alǵan ıtterdiń kúshikteri qymbat baǵalanady.
– Baǵalaý qalaı júrgiziledi?
– Jalpy, árbir ıttiń óz standarty bolady, ıaǵnı bıiktigi, qulaǵynyń uzyndyǵy, salmaǵy degendeı. Eger talapqa tolyq saı kelse, tóreshi jaqsy baǵa beredi.
– Buǵan deıin de tazy qazaqı brend bolyp qalyptasqan. Biraq resmı emes. Nege onyń halyqaralyq federatsııaǵa tirkelýi uzaq ýaqyt aldy?
– Durys aıtasyz. Prezıdentimizdiń ózge el basshylaryna tazy kúshikterin syılaýynyń ózi-aq onyń bizge tıesili ekenin aıqyndap berdi. Jalpy, qazaqy ıtterdiń mártebesin kóterý isi Qasym-Jomart Toqaevtyń tapsyrmasymen bastaldy. Al, tazynyń halyqaralyq federatsııaǵa buǵan deıin kire almaýyna sebep kóp. Mysaly, elimizde bizden bólek osy qazaqy ıtterdi kóbeıtýmen aınalysatyn birneshe uıym bar. Solardyń osy kúnge deıin aýyzbirshilik tanytpaýynan onyń álemdik standartqa saı kelýi múmkin bolmady.
– Qazir elimizde qansha tazy bar?
– «Qazaqstan kınologtar odaǵy» esebi boıynsha, Qazaqstandaǵy tazy sany 3 000-nan asady. Jyl basynan beri 500 kúshikke týý týraly kýálik berdik. Biraq, qujatsyz júrgen ıtter de kóp. Biz qazir sondaı tazylardyń bárin esepke alyp jatyrmyz. Qany buzylmaı, taza saqtalǵandardy resmı tirkeımiz. Jalpy, tazylardyń eń kóp bóligi – Qazaqstanda.
– «Tazynyń taǵdyry osy kórmede sheshiledi» degen áńgime aıtylyp jatyr. Muny qalaı túsinemiz?
– Halyqaralyq uıym talaby boıynsha tazy men tóbetti moıyndatýda qan tazalyǵy, úsh ret kúshiktegenge deıin tuqymnyń saqtalýy jáne júıeli qalyptasqan standarty eskeriledi. Biz bul faktorlardy tolyq tapsyrdyq. Endi, ózge tuqymdar sekildi, tazy týraly málimettiń shynaıylyǵy tekseriledi. Biz usynǵan aqparattarda qazaqy ıttiń standarty bar. Eger, sol komıssııanyń qorytyndysymen saı kelse, resmı túrde tazynyń qazaqy ıt ekeni moıyndalady.
Suhbattasqan Altynbek ÁMIT
