Tájikstanda Naýryz aldyndaǵy apta ata-baba rýhyna arnalady
Tájikstanda Naýryzǵa búkil otbasy músheleri «haft-sın» dep atalatyn merekelik dastarhan basynda jınalady.
Onyń ústinde tazalyq, nur, molshylyq, baqyt pen tabysty bildiretin sıqyrly zattar men tamaqtar turýy bolýy kerek.
Dástúr boıynsha, dastarhanǵa «sın» árpinen bastalatyn jeti taǵam qoıylady: rýta dánderi – sıpand, alma – seb, qara dánekter – sıehdona, jabaıy záıtún – sandjıd, sirke sýy – sırko, sarymsaq – sır jáne ósirilgen dán – sabze.
Naýryzǵa qoı eti, balyq, taýyq eti jáne jumyrtqadan tamaqtar ázirlenedi, olarǵa dámdeýishter men kókónis qosylady.
Sonymen qatar merekege arnaıy jaıylǵan dastarhanda mindetti túrde sýmalıak táttisi (ýytty halýa) bolýy kerek.
Ol bıdaı dánderiniń shyrynyna qant pen un qosylyp daıyndalady. Ústelge otbasy músheleriniń sanyna sáıkes aına men sham qoıylady.
Shamdardy sońyna deıin janyp bitpeıinshe óshirýge bolmaıdy. Dastarhanǵa mindetti túrde úıde pisirilgen nan, jańǵaqtar, badam, sút, irimshik, balyq, jasylǵa boıalǵan jumyrtqa, raýshan sýy, jasyl japyraq qosylǵan sý qoıylady.
Naýryzǵa kelgen qonaqtarǵa úı ıesi shala pisken dánder qosylǵan taǵam usynady, ol tirshiliktiń qaıta jandanýyn bildiredi.
Naýryz aldyndaǵy apta ata-baba rýhyna arnalady. Adamdar olardan keler jylǵa kómek jáne qoldaý suraıdy. Jańa jyl aldynda tazartý joralǵysy jasalynady.
Mereke aldyndaǵy sońǵy sársenbi kúni qalalar men aýyldar kóshelerinde ot jaǵylyp, adamdar jeti ottan sekirýi kerek. Bul kún «qýanysh sársenbisi» dep atalady.
Naýryz aldyndaǵy túni adamdar bir-birine sý shashyp, ótken jyly jasalǵan kúnálardan boıyn tazartý úshin aǵyn sýdan sekiretin bolǵan.
Tájikstanda qonaqtardy «Navrýz mýborak bod», «Navrýzaton pırýz bod» («Naýryz merekesi qutty bolsyn!») degen sózdermen qarsy alady.
Naýryzǵa syılyqtar jasaldy. Tájikstanda bir aýlanyń balalary tańerteń erte jınalyp, kórshilerin quttyqtap, tátti men bálishter alady.
Tájikstanda Naýryz kezinde mindetti túrde dástúrli oıyndar, báıge, oıyn-saýyq uıymdastyrylady.
Mysaly, mereke kúnderi býzkashı oıyny jıi oınatylady, ol – tájik ulttyq sporttyq oıyny.
Onda júzdegen shabandoz bir eshkini qolyna túsirý maqsatynda joǵary jyldamdyqpen jarysady.
Gýshtıngırı – Tájikstannyń ulttyq kúresi, ulttyq merekeler baǵdarlamasyna qosylǵan. Bul – Tájikstandaǵy eń tanymal sport túrleriniń biri.
Munda kúres kezinde qarsylastyń belge deıin kıimin sypyryp alýǵa bolady. Jeńiske jetý úshin qarsylas jerge arqasymen qulaýy kerek.
Sonymen qatar Naýryzda kóshede kórinister qoıylady, Iranda Band Bazı tsırki óner kórsetedi, Aýǵanstanda Býz Kashı sport sharasy ótedi.
Onda shabandozdar oıynǵa baýyzdalǵan eshkini qoldanady.
Naýryz – Shyǵys halyqtarynyń alty myń jyldyq tarıhy bar kóne merekesi. Ol jańa jyldyń bastalǵanyn, tabıǵattyń oıanyp, adamnyń rýhanı tazarǵanyn bildiredi.
Foto: NIAT Hovar
