«Taza qala» Stepnogorskige jetti: Óndiristik qalanyń búgingi jaı-kúıi
ASTANA. KAZINFORM – Jibek Joly telearnasyndaǵy «Taza qala» baǵdarlamasy jańa maýsymda monoqalalardyń ekologııalyq ahýalyna basymdyq beredi. Bul joly túsirilim toby ǵylym men óndiris toǵysqan Stepnogorsk qalasynyń tazalyǵy men estetıkasy jóninde shyǵarylym usynady.
Jabylǵan mádenıet úıi, synyq aıaldama
Stepnogorsk strategııalyq nysandaryna baılanysty KSRO-nyń qupııa jobalarynyń qatarynda bolǵan, bir kezderi tipti kartada bolmaǵan. Oǵan 1964 jyly qala mártebesi berilip, tek 1992 jyly ǵana kartaǵa engen. Al búginde Stepnogorsk – Aqmola oblysyndaǵy mańyzdy óndiristik jáne áleýmettik-ekonomıkalyq ortalyqtardyń biri. Resmı derek boıynsha, halyq sany 65 myńnan asady.
Qala kósheleri qarama-qaıshylyqqa toly, onda aınadaı jarqyraǵan aýdandardy, tipti kitap almasatyn sórelerdi de tabýǵa bolady. Oǵan qosa, qalanyń qaq ortasynda qoqys úıindisi, tozyǵy jetken qoqys jáshikteri de bar. Qalaǵa ilingen memlekettik rámizder de eskirip, eltańbanyń boıaýy solǵyn tartqan. Salystyrmaly túrde jańa ári jyly aıaldamanyń áınegi shaǵylyp, búıiri tesilip tur. Sýburqaqtyń ózi turǵanymen, mynadaı ystyq aýa raıynda jumys istemeıdi. Jergilikti turǵyndar bul fontannyń qashan istegenin de esine túsire almady. Árıne, jumys istep turǵan sýburqaq ta tabyldy. Biraq bul oryn balalardyń basseınine aınalyp ketken. Baǵdarlama efırin paıdalanyp, balalar qala ákiminen basseın surady.
Balalarǵa basseın ǵana emes, mádenıet úıi de kerek. Buǵan deıin Stepnogorsk qalasynda eki mádenıet úıi bolǵan. Ókinishke qaraı «Mıras» mádenıet úıi 2-3 jyl buryn jabylypty. Basty sebep – ǵımarattyń apattyq jaǵdaıy.
− Buryn munda 200-ge jýyq bala keletin, bıshiler men horeograftar jumys isteıtin. Tipti qaladaǵy jalǵyz kınoteatr da osy jerde edi. Qontsert zaly da bar, biraq qazir eshqaısysy jumys istep turǵan joq. Ákimdiktiń resmı jaýaby – jerasty sýlarynyń ǵımarat irgetasyn shaıyp ketkeni, sondyqtan qulaýǵa shaq tur. Jaryqshaqtar munda ǵana emes, tutas ǵımarat ishinde baıqalady, - deıdi qala turǵyny, qoǵam belsendisi Ábilhaıyr Baımambetov.
Óz kezeginde Stepnogorsk qalasynyń ákimi Ǵaıdar Qasenov baǵdarlamaǵa arnaıy suhbat berip, jyl sońyna deıin barlyq kóshe kameramen qamtylatynyn, osylaısha qalany qıratatyn buzaqylardyń joly kesiletinin aıtyp ýáde berdi. Aldaǵy josparda qubyrlardy aýystyrý, jol jóndeý jumystary tur.
Qańyraǵan úılerdiń ıeleri izdestirilip jatyr
Elimizdegi barlyq monoqalanyń bir ortaq máselesi – qańyrap bos qalǵan úıler sekildi. Stepnogorsktiń 6-yqshamaýdanyndaǵy turǵyn úı de syrttaı bútin kóringenimen, tutas úıde jan balasy turmaıdy. Qala turǵyny Álimhan Kaltaevtyń ózi dál osy úıden 10 jyl buryn páter satyp alǵan. Biraq áli kúnge deıin baspanasyna kire almaı júr.
− 90-jyldary qaladaǵy jylý men jaryqty óshirip tastaǵan kezder boldy, sondyqtan adamdar ketýge májbúr boldy. Óıtkeni qys mezgilinde jaryqsyz, jylýsyz, sýsyz turý múmkin emes edi. Osyndaı 9 qabatty 3-4 úı tez-aq qalpyna keltirildi. Al myna úı ózgerissiz qaldy. Keremet úı, aýlasyn aıtsańyzshy, jaryq ta qoıylǵan, asfalt tóselgen, sport alańy bar. Nege uzaqqa sozylǵany túsiniksiz, - deıdi Á. Qaltaev.
Ákimdik te bul jaıdan habardar, tek «Josparda bar, aınalysyp jatyrmyz» degen jaýappen qutylady eken. Degenmen 173 páteri bar turǵyn úıdiń taǵdyryn baǵdarlama júrgizýshileri ákimniń ózinen surady.
− Qaraýsyz qalǵan úıler týraly suraq bizge jıi qoıylady. Sol úıler 25-30 jyldan beri bos tur. Mundaǵy kúrdeli másele – sol páterlerdiń ıeleri bar. Olar osynda, Reseıde nemese tipti shetelde turady. Máseleni sol páter ıelerimen birlesip sheshýimiz kerek, - dep jaýap berdi ákim Ǵaıdar Qasenov.
Kıiz úıi bar aýla
Bıyl «Taza Qazaqstan» aktsııasy aıasynda Stepnogorsk qalasynda 1 600 túp aǵash otyrǵyzylǵan. Al abbattandyrý jumystaryna «Halyqtyq qatysý» bıýdjeti arqyly turǵyndardyń ózi de belsene aralasyp júr. Dál osyndaı uıymshyl aýdannyń birinde kıiz úı de ornatylǵan.
− 2022 jyly osyndaı úlken shańyraq soǵý týraly oı keldi. «Halyqtyq qatysý» jobasy týraly estip, armanymdy oryndaýǵa kúsh-jigerimdi saldym. Mundaǵy aýla qaraýsyz qalǵan edi, keńestik zamannan qalǵan synyq átkenshekter turdy. Balalarǵa arnalǵan eshteńe bolmady. Sondyqtan barlyq býynnyń alańyn salý týraly ıdeıa keldi. Qazir bul shańyraqqa jas jubaılar da, ata-ájeler de keledi. Naýryz toıyn, tusaýkeser, besikke salý rásimderin ótkizedi, - deıdi qala turǵyny Arman Nuǵymanov.
Sonymen birge, qalada jasóspirimderdi tazalyqqa shaqyryp júrgen sport mektebi jumys isteıdi. Bolashaq chempıondar ázirge eline degen súıispenshiligin sporttyq jetistikterimen ǵana emes, tazalyǵymen de kórsetip keledi.
− Bizdegi árbir sport bólimi aınaladaǵy aýmaqtardy bólip alǵan. Osylaısha qysta qardan tazartyp, jazda shóp julyp, qoqystan tazartady. Qazir «Taza Qazaqstan» aktsııasyna osyndaı úles qosyp jatyrmyz. Sportqa jany qumar jandardyń tazalyqty súımeýi múmkin emes. Sport mektebindegi 1 300 balaǵa osyndaı tárbıe men tártipti sińirip kelemiz, - dedi Stepnogorsk qalalyq balalar men jasóspirimder sport mektebiniń dırektory Áýelbek Baıkenov.
Qoqys jelmen ushpaýy úshin
Qalada qoqys tasıtyn 4 kompanııa jumys isteıdi. Bul qoqystar jelmen birge ushpaýy úshin aýlalarǵa jabyq qoqys konteıneri qoıylyp jatyr.
− Muny qazir úlgi retinde qoıyp jatyrmyz. Jel tursa, qoqystyń ushyp júrgen jaǵdaılary jıi kezdesedi. Osyǵan baılanysty, qoqys ushpaý úshin barlyq jerde jabyq tıptegi konteınerler ornatý týraly sheshim qabyldandy. Bul jalpy qaladaǵy, kóshelerdegi tazalyqty saqtaý úshin jasalǵan shara, - dep túsindirdi «ARB-Spetsmontaj» JShS basshysy Rýslan Isabekov.
Bul qoqystyń bári Stepnogorskide jalǵyz qoqys polıgonyna jetkiziledi. 1998 jyly ashylǵan polıgonǵa qazir kúnine 100-150 kýb qoqys jetkiziledi.
− Bul úshin aldyn ala shuńqyrlar qazylady jáne jetkizilgen qoqystar jerge kómiledi. Polıgon ázirge 78 paıyzǵa tolǵan, áıtse de munda bári tap-taza, polıgonǵa kirgen mashına shyǵarda dóńgelegin jýyp shyǵady. Qoqys ýaqytyly kómilgendikten, jaǵymsyz ıis te joq, - deıdi qalanyń bas memlekettik ekologııalyq ınspektory Álken Toıynbekov.
Qoqys ýaqtyly kómilse de, qalada qaldyqty suryptaý jolǵa qoıylmaǵany baıqaldy. Degenmen Stepnogorsk turǵyndary qoqysty shashýǵa emes, jınaýǵa áýestenip keledi. Olar kóshede shashylyp jatqan plastık bótelkelerdi, qaǵazdar men kartondardy shıkizatty qabyldaý ortalyǵyna aparady.
− Biz qabyldaý pýnktinde makýlatýra, karton, plastık bótelkeler, temir, shyny qutylar syndy shıkizat túrlerin qabyldaımyz. Osylaısha turǵyndar qoqys ta jınaıdy, aqsha da tabady. Al biz qalamyzdy tazartyp, odan aqsha da taba alatynymyzǵa qýanamyz, - dedi Qaıtalama shıkizatty qabyldaý ornynyń dırektory Vadım Kım.
Sarapshylar baǵasy
«Taza qala» júrgizýshileri Astana týraly barlyq aqparatty jınap, sarapshylarǵa tapsyrdy. Mamandar kóshedegi tazalyq pen tártip, kommýnaldyq qyzmettiń jumys júıesi, abattandyrý, halyq mádenıeti, qala estetıkasy atty bes krıterııge súıene otyryp, qalaǵa óz baǵalaryn berdi.
Bul shyǵarylymdy Astana qalalyq máslıhat depýtaty Arslanbek Maǵzum, Qazaqstan ekologııalyq uıymdary qaýymdastyǵynyń basqarma tóraǵasynyń keńesshisi Álııa Baımaǵanova jáne ýrbanıst Baqtııar Bekenov baǵalady.
− Stepnogorsk qalasyna 6 upaı berdim. Munda abattandyrý jumystary durys emes baǵytta júrip jatqanyn kórdik. Kez kelgen jumystyń normalary bar, biraq Stepnogorskidegi jumystar normaǵa saı kelmeıdi. Keı jerinde aldyn ala daıyndaldy, qoqysyn jınady degenniń ózinde de kemshilikter bar. Qalanyń jalpy kórinisi jaqsy, biraq áli de ıdeologııalyq turǵyda jastarmen jumys isteý kerek degen oıdamyn, - dedi Arslanbek Maǵzum.
Óz kezeginde ekolog Álııa Baımaǵanova qalaǵa 4 upaı berdi.
− Kórinip tur, Stepnogorsk – bolshaǵy bar qala, jasyl qala. Degenmen ortaq ıdeologııasy joq dep oılaımyn. Áli de kóp jumys jasalýy kerek. Sol úshin Stepnogorsk qalasyna 4 upaı beremin, - dedi ol.
Al ýrbanıst Baqtııar Bekenov qalany abattandyrýǵa bıýdjet qarajaty jetpeı jatqanyn atap ótti.
− Jalpy qala qyzmetkerleriniń keıbir jumystary kórinedi. Biraq meniń oıymsha, Stepnogorsk qalasyna bıýdjet jetpeı jatyr. Saıabaq pen abattandyrý jumystary úshin kóp aqsha kerek. Al qala turǵyndary – ashyq, ádil jáne meıirimdi adamdar. Sondyqtan jalpy 6 upaı beremin, - dedi B. Bekenov.
Osylaısha, jalpy esepte Stepnogorsk qalasy 16 upaı alyp, ázirge ekinshi orynda tur. Buǵan deıin «Taza qala» jobasynyń jańa maýsymy Astana qalasynan bastalǵan edi.
Eske sala ketsek, «Taza qala» telejobasy ekinshi maýsymymen qaıta oraldy. Bul joly túsirilim toby monoqalalarǵa basa nazar aýdaryp, elimizdiń túkpir-túkpirindegi ekologııalyq ahýaldy tereńirek taldamaq. Sondaı-aq elimizdiń úsh megapolısi − Astana, Almaty men Shymkent nazarǵa iligedi. Telejoba aptasyna 2 ret – dúısenbi jáne sársenbi kúnderi saǵat 19:30-da kórermen nazaryna usynylmaq.
Jaqynda «Taza qala» jobasy «Eń úzdik áleýmettik telejoba» nomınatsııasy boıynsha «Tumar-2025» ulttyq televızııalyq syılyǵyn jeńip alǵan edi.