«Taza qala» Shahtınskte: Jalǵyz saıabaq, eskirgen úıler men oıyn alańdary
ShAHTINSK. KAZINFORM — Jibek Joly telearnasyndaǵy «Taza qala» baǵdarlamasy Qaraǵandy oblysynyń monoqalalaryn aralaýdy jalǵastyrady. Búgin jylyna mıllıondaǵan tonna kómir óndiretin kenshiler qalasy — Shahtınsktiń tazalyǵy men kórkemdigi jóninde jazbasha reportaj usynamyz.
Baǵdarlama júrgizýshileri ekige bólinip, qalanyń tazalyǵyna qatysty aqparatty zertteıdi. Biri jaqsy, endi biri jaǵymsyz tustaryn anyqtaıdy jáne bar maǵlumatty jınap, sarapshylarǵa tapsyrady. Mamandar sheshimdi 5 krıterııge súıene otyryp shyǵarady. Árqaısysy 10 baldyq júıemen baǵalaıdy.
84 jastaǵy qarııa aýlany kútip-baptaıdy
Keler jyly Shahtınsktiń qala bolyp qalyptasqanyna 65 jyl tolady. Munda tórt ken orny bar, onda 6 myńnan asa adam jumys isteıdi. Turǵyndardyń basym bóligi de kenshiler ekeni túsinikti. Jalpy shaharda 40 myńǵa jýyq adam turady jáne munda tabıǵatqa beı-jaı qaramaıtyn turǵyndar jeterlik.
Máselen, qaladaǵy eń ásem aýlany 84 jastaǵy qala turǵyny Mıhaıl Nıkolaevıch jasap shyqqan. Zeınetkerdiń 14 jylda kún tártibi ózgermen. Tańmen talasa oıanady. Aldymen aýlany sýarady, topyraqty qopsytady, aramshópterin julady. Bul iste kórshileri de qolǵabys etedi. Ǵajap sulýlyqty qorshap, kilttep qoıýdy da qalamaıdy. Ásem aýla búkil Shahtınsk turǵyndarynyń súıikti aýmaǵyna aınalǵan.
— 2011 jyldan beri aýlany kógaldandyrýmen aınalysyp kelemin. Muny ózim úshin dep aıta almaımyn, qoǵam úshin, balalar úshin, turǵyndar úshin der edim. Olar osynda kelip demalady. Ásirese keshki ýaqytta aýa raıy qolaıly bolady, — deıdi qarııa.
Sondaı-aq, Shahtınsktiń irgesinde 50 gektarǵa jetetin orman bar. Kezinde jergilikti ákimdik osy aýmaqqa arnaıy aǵash otyrǵyzyp, qoldan orman jasaǵan. Jergilikti jurt jyl saıyn bul jerdi qoqystan tazartyp turady jáne mundaı sharalarǵa ásirese jastar belsene atsalysady eken. Mysaly búgin 100-ge jýyq turǵyn arnaıy kelip, alqapty tazalaýǵa septigin tıgizip júr.
— «Taza Qazaqstan» aktsııasy aıasynda tabıǵatymyzdy aıalaý úshin, tazalyq úshin osy alqapty jınaýǵa keldik. Turǵyndardyń tazalyq mádenıeti jaqsy dep oılaımyn, negizi Qaraǵandy oblysy úlgi — tutarlyq óńir. Barlyq jerde bizdi eń birinshi tazalyq pen mádenıetti saqtaıtyn qala dep esepteıdi. Sondyqtan Shahtınsk sol qalalar tizimine kiredi, — deıdi jastar ortalyǵynyń múshesi Ásem Aqanova.
Qala ákimdigi bıylǵy kóktemniń ózinde qalanyń 9,5 myńnan astamy senbilikke qatysyp, óz aýlalaryn jınaǵanyn, bul aqparattyq jumystardyń nátıjesi ekenin kórsetip otyr.
Jalǵyz saıabaq, eskirgen úıler, bos jatqan aýmaqtar
Shahtınsktegi Karl Marks, 36 mekenjaıynda birer jyl buryn balalarǵa arnalǵan oıyn alańyn salýǵa qarjy bólinip, merdiger taǵaıyndalady. Beton tósep, baǵanalardy qaqqanda dúıim jurt qýanyp, bórkin aspanǵa atady. Biraq jumys sol mezette toqtaıdy. Merdiger jaýapsyz bolyp shyǵyp, estelikke osyndaı «eskertkishter» qalady.
Al qala ákimi Murat Qydyrǵanbekov oıyn alańdary máselesi barsha Shahtınskke tán ekenin aıtyp aqtaldy.
— Jalpy Shahtınsk boıynsha 87 aýlaǵa balalar alańyn ornatý qajet. Bıyl 10 aýlany abattandyrý bastaldy. Ári qaraı 77 aýla jyl saıyn kezekpen taıaý jyldary sheshiledi. Baǵanasy ǵana qalǵan alańdar jaqyn arada salynyp bitedi, — dep túsindirdi ákim.
Sonymen birge, Shahtınskte jalǵyz ortalyq saıabaq bar. Aýmaǵy tórt gektarǵa jetetin saıabaq keńestik zamanda ashylǵan jáne 2022 jyly kúrdeli jóndeý jumystary bastalǵan. Qýantarlyǵy, munda damý ereksheligi bar jandarǵa da jattyǵýlar jasaýǵa jaǵdaı jasalǵan.
Al Birinshi shaǵyn aýdandaǵy úılerdiń salynǵanyna keler jyly 70 jyl bolady. Aýladaǵy aramshóptiń ósip turǵanyna da sonsha ýaqyt bolǵan syńaıly. Kútimsiz, qaraýsyz. Odan ózge de máseleleri tolyp jatyr, shatyr jel tursa ushyp ketýge, jańbyr jaýsa sý jiberýge daıyn tur. Muny sheshýi tıis kommýnaldyq qyzmet te atymen joq. Shahtınsk qalasynyń ákimi Murat Qydyrǵanbekov jeke úıler bolǵandyqtan bárine ózderi jaýapty ekenin aıtty.
— Ekinshiden, ortalyq kóshelerdiń boıyndaǵy úılerdi memleket tarapynan jóndeýge múmkindik bar. Biraq ortalyqtan tys jerdegi turǵyndar úshin arnaıy baǵdarlamalar qarastyrýdy surastyryp jatyrmyz, — dedi ákim.
Qala estetıkasyn aıtqanda kózge túsetin taǵy bir jaıt — bos aýmaqtardyń kóptigi. Súrilgen úılerdiń orny, qaraýsyz qalǵan kósheler men úıler birden baıqalady. Onyń aınalasyn qoqys jaılaıtyny da zańdylyq. Qaýlap ósken aramshóp te qala qutyn qashyryp turǵany sózsiz.
— Bul jerdi memlekettiń menshigine alý úshin tıisti qujattardy daıyndap jatyrmyz. Keıin barlyǵyn abattandyryp, balalar alańyn, sport alańyn ornatýdy josparlap otyrmyz. Bıyl qujattaryn daıyndap, kelesi jyly iske kirisemiz, — deıdi qala ákimi Murat Qydyrǵanbekov.
Progress baıqalmaıdy — Sarapshylar
«Taza qala» júrgizýshileri Shahtınsk qalasy týraly barlyq aqparatty jınap, sarapshylarǵa tapsyrdy. Mamandar kóshedegi tazalyq pen tártip, kommýnaldyq qyzmettiń jumys júıesi, abattandyrý, halyq mádenıeti, qala estetıkasy atty bes krıterııge súıene otyryp, qalaǵa óz baǵalaryn berdi.
Bul shyǵarylymda Astana qala qurylysyn josparlaý bóliminiń bas mamany Gúldana Ábish, QR Eńbek sińirgen sáýletshisi Serik Rústembekov, Parlament Májilisiniń depýtaty Dáýlet Muqaev tórelik etti.
— Qalanyń deńgeıi óte tómen eken, mysaly estetıkasyna 0 qoıdym. Kóringen jerde aramshóp ósip jatyr. Baǵdarlamada maqtanyshpen ádemi bir aýlany kórsetti, biraq bul bir ǵana adamnyń eńbegi. Jańa úı kórgen joqpyz, burynǵy keńesten qalǵan panelder ne bolmasa tóbesi tesilgen, podezderi kóriksiz úılerdi kórdik. Progress baıqalmaıdy. Bir jerde ǵana jańa alańdy kórsetse, al ekinshisi qırap jatyr. Mundaı qalaǵa joǵary baǵa qoıý múmkin emes, — dedi Serik Rústembekov.
Óz kezeginde Gúldana Ábish Shahtınsktiń jalpy taza ekenin, adamdary da tazalyqty saqtaýǵa tyrysatynyn atap ótti.
— Biraq estetıkasyna 0 qoıdym, óıtkeni eskirgen úıler kóp eken. Olardy súrip, ornyna jańadan zamanaýı úıler salynýy kerek dep oılaımyn. Abattandyrýǵa eki upaı qoıdym, negizi saıabaqtar jaqsy jasalǵan, biraq olardyń sanyn kóbeıtip, kógaldandyrý kerek. Velosıped jolaqtaryn salyp, jaryqtandyrý kerek. Jańa jumys nysandaryn salyp, adamdardy jumyspen qamtý kerek, — dedi Gúldana Ábish.
Parlament depýtaty Dáýlet Muqaev barlyǵy qarajatqa kelip tireletinin, biraq ár adam aınalasyn tazalyqta ustaýy kerektigin aıtty.
— Bul shyǵarylymda kommýnaldyq júıe qyzmetin kóre almadym. Bir ǵana unaǵany, ákimniń ózi qalanyń kemshin tustarynan habardar. Olardy sheshýge qatysty jospary da bar. Odan keıin halyq ta eń kórikti jerdi suraǵanda ne aıtaryn bilmeı, oılanyp qaldy. Halyqtyń mádenıetine sál de bolsa joǵaryraq upaı berdim. Árıne elde kóp nárse bıýdjetke, aqshaǵa kelip tireledi. Biraq taıaqtyń ekinshi ushy da bar, ár adam óz aınalasyn taza ustasa, árıne bizdiń elimiz de, qalamyz da, aýylymyz da, monoqalamyz da kórkeıetini anyq, — dedi depýtat.
Jalpy esepte Shahtınsk qalasy 18 upaı alyp, Oraldyń Aqsaı qalasymen teńesti. Tizim basynda Astana (28), ekinshi orynda Temirtaý (22), úshinshi orynda Lısakov (21), tórtinshi orynda Rýdnyı (20), besinshi orynda Aqsaı jáne Shahtınsk (18) qalalary tur. Sondaı-aq 16 upaı alǵan Stepnogorsk jáne Jitiqara qalalary altynshy orynda tur. Jetinshi orynda — 14 upaıymen Qulsary jáne eń tómengi orynǵa 10 upaı alǵan Jańaózen qalasy jaıǵasqan.
Eske sala ketsek, «Taza qala» jobasy «Eń úzdik áleýmettik telejoba» nomınatsııasy boıynsha «Tumar-2025» ulttyq televızııalyq syılyǵyn jeńip alǵan edi.
Úzdik joba bıyl da ekinshi maýsymymen qaıta oraldy. Bul joly túsirilim toby monoqalalarǵa erekshe kóńil bólip, elimizdiń túkpir-túkpirindegi ekologııalyq ahýaldy tereńirek taldamaq. Telejoba aptasyna 2 ret — dúısenbi jáne sársenbi kúnderi saǵat 19:30–da kórermen nazaryna usynyldy.