«Taza qala»: Qoınaýy kenge toly Qarajalda qandaı ózgeris bar
ASTANA. KAZINFORM - Qarajal – qoınaýy kenge toly shaǵyn qala. Ulytaý oblysyndaǵy taý baýraıyna ornalasqan qalada tynys-tirshilik qaınap jatyr. 60 jyldan astam shejiresi bar, 8 myńnan astam turǵyny bar Qarajal búginde 6 ken ornymen erekshelenedi. «Jibek Joly» telearnasynyń «Taza qala» baǵdarlamasy óndiristiń ortasynda jatqan Qarajaldyń ahýalyn keńinen sholyp shyqty.
Sońǵy jyldary qalada oń ózgerister anyq seziledi. Turǵyndardyń bos ýaqytyn tıimdi ótkizýi úshin mádenı jáne sporttyq nysandar boı kóterip jatyr. Jańartylǵan fýtbol alańy el ıgiligine berilse, endi kópten kútken hokkeı modýli salyný ústinde. Bul bastamalar qalanyń kelbetin aıtarlyqtaı jańartty. Ásirese, jol máselesi tolyqtaı júıelengen deýge negiz bar. Uzyndyǵy 73 shaqyrymdy quraıtyn joldyń 90 paıyzy asfalttalǵan. Tek sońǵy bes jyldyń ishinde 44 shaqyrym jol jóndeýden ótipti. Túzý, tegis kóshelermen júıtkigen túsirilim toby shahardyń shynaıy serpinin baıqady.
Shyrshaǵa súıispenshilik: on jyldyq kútim
Qala turǵyndary kógaldandyrýǵa erekshe kóńil bóledi. Mysaly, Stantsıonnyı shaǵyn aýdanynda turatyn Sovet Kamaluly on jyldan beri óz aýlasynda shyrsha aǵashyn baptap júr. Ol aǵashty otyrǵyzyp, jazda sýaryp, kóktemde astyn qopsytyp, kúzde japyraqtaryn jınaıdy. Mundaı jaýapkershilik pen mahabbat qala tazalyǵyn saqtaýǵa, jasyl jelekti arttyrýǵa úles qosady.
— Ósimdik ataýlyǵa turaqty kútim kerek. Ekken aǵashtaryma on jyl boıy qamqorlyq kórsetip kelemin. Bul –tabıǵatpen úılesimdi ómir súrýdiń joly, — deıdi Sovet Kamaluly.
Basseın mańyndaǵy belsendilik: jattyǵý, demalys, serýen
Qarajal qalasynda jańa turǵyn úılermen qatar, áleýmettik nysandar da boı kóterip, el ıgiligine berilýde. Solardyń biri — ortalyqta ornalasqan jabyq júzý basseıni.
Nysannyń aınalasy tolyqtaı abattandyrylyp, demalysqa qolaıly aýmaqqa aınalǵan. Jańa maýsymda munda jasyl jelek te otyrǵyzylypty. Bul — eń aldymen, kúndelikti kútim jasap júrgen qyzmetkerlerdiń adal eńbeginiń nátıjesi.
— Bul — jasalǵan jaǵdaıdyń kórinisi. Biz janǵa jaıly, turǵyndardyń densaýlyǵyna kóńil bólýge múmkindik beretin orta qalyptastyramyz, — deıdi basseın dırektory Artem Kım.
Búginde sport kesheniniń mańy shaǵyn saıabaqqa aınalǵan. Munda balalarǵa arnalǵan oıyn alańdary, gúlzarlar, jattyǵý qurylǵylary ornatylǵan. Ashylǵanyna nebári bes aı bolsa da, nysan turǵyndardyń súıikti ornyna aınalyp úlgerdi. Tańerteńgilik jattyǵýǵa kelýshilerdiń qarasy qalyń.
— Zeınettemiz. Bos ýaqytymyzdy osynda ótkizemiz. Bul salaýatty ómir saltyna jasalǵan qadam dep bilemiz, — deıdi jattyǵýǵa kelgen turǵyn.
Taza qala, taza nıet
Az ǵana halqy bar Qarajalda senbilik erekshe serpinmen ótedi. Úlkender úlgi kórsetip, jastar jalǵap jatqan bul dástúr qalypty dúnıege aınalǵan.
— «Taza Qazaqstan» aktsııasy aıasynda qalada 17 ret senbilik ótkizdik. Sonymen qatar apta saıyn «Taza beısenbi» sharasyn uıymdastyramyz. Turǵyndardyń belsendiligi qýantady, — deıdi Qarajal qalasy ákiminiń orynbasary Amanǵazy Naýkenov.
Senbilikke shyqqandardyń arasynda óndiris oryndarynyń qyzmetkerleri kóp. Kenshiler, mehanıkter, tehnıkalyq qyzmetkerler kúrek pen qapty qolǵa alyp, tazalyqqa jumyldy.
— Senbilikke turaqty qatysamyz. Bul — óz qalamyzǵa, ózimizge degen qurmet, — deıdi kenshi Ashat Ǵabdýlla.
«Eki dáýir» ıgilikte bas qosady
Qalada eriktiler qozǵalysynyń jumysy qarqyndy damyp keledi. Olar jalǵyzbasty, kómekke muqtaj qarttar men turǵyndarǵa únemi qol ushyn sozady. Volonterlar aýladaǵy túrli jumystardy ózderi atqarady: otyn butaıdy, shóp orady, qoqys jınaıdy.
Bul burynǵy «Tımýr qozǵalysy» ispettes.
— Shaqyrǵan jerden eshqashan qalmaımyz. Bizdiń maqsatymyz — kómektesý, úlkenderdiń aq batasyn alý, — deıdi erikti Temirlan.
Qarttar da qoldan kelgenshe qoldaý kórsetip, óz ómirlik tájirıbesin bólisedi. Kópti kórgen úlkender jastarǵa aqyl aıtyp, durys baǵyt-baǵdar beredi. Osyndaı ózara syılastyqtyń arqasynda «eki dáýir» ıgilikte bas qosady.
— Eriktilerdiń eńbegi erekshe baǵalanýy tıis. Olar úlkenderdiń qamyn oılap, qoǵamǵa úlken úles qosyp jatyr. Mundaı ıgi bastamalar jas urpaqtyń boıynda qaıyrymdylyq pen adamgershilik qasıetterin qalyptastyrady, — deıdi qala turǵyny Meshitbaı Omarov.
Mektepten bastalǵan ekosana
Qaladaǵy oqýshylardyń basym bóligi tabıǵatty qorǵaýǵa erekshe mán beredi. Olar qaldyqtardy qaıta óńdep, ásem buıymdar jasap shyǵarady.
— Jastar óte belsendi jáne jaýapkershiligi mol. Olar tabıǵatqa degen súıispenshilikti is júzinde kórsetýde, jaqynda qustarǵa arnap uıa jasady, — deıdi oqytýshy Elena Kım.
Balalar óz qolymen jasaǵan uıany aǵashqa ilgende kóptiń kóńili jibip sala berdi. Bul — qorshaǵan ortaǵa qamqorylyqtyń kórinisi.
Kórshileri tatý aýla
Qarajalda aýlasy jaıqalyp turǵan kórikti úıler az emes. 12 oramdaǵy № 33 úıdiń turǵyndary gúl egýmen shektelmeı, tazalyq pen tártipke erekshe kóńil bóledi. Turǵyndar aýlasyn taza, kórshi arasyndaǵy qarym-qatynasty berik ustanýǵa tyrysady.
— Bári bir-birine kómektesýge daıyn. Tek tazalyq emes, birlik te seziledi. Mundaı ortada ósken balanyń bolashaǵy jarqyn bolady dep senemin, — deıdi turǵynQalamqas Seıtenova.
Jóndeýdi qajet etetin turǵyn úıler bar
Qarajalda oń ózgerister baıqalsa da, áli de sheshimin tappaǵan máseleler bar. Ortalyqta alystan kózge túsetin, terezesinen jel syǵalaǵan, qaraýsyz qalǵan úıler bar. Qalada jalpy esep boıynsha 56 turǵyn úı tirkelgen eken, onyń 7-eýi tolyq bos tur. Turǵyny bar úılerdiń ózinde de jaǵdaı máz emes. Mysaly, myna bes qabatty úılerdiń biri tek eki-úsh otbasyǵa ǵana pana bolyp otyr.
— Qalada kórkeıtýge baǵyttalǵan jumystar kóp júrgizilýde. Biraq keıbir úılerdiń qaraýsyz qalýy qala estetıkasyna teris áser etedi. Mysaly, biz turyp jatqan úıge jóndeý júrgiziledi degen, biraq onyń qashan bastalatynyn eshkim bilmeıdi, — deıdi qala turǵyny Serik Qazıev.
Qoqys konteınerge nege jetpeıdi?
Keıbir turǵyndar qoqysty arnaıy ornatylǵan konteınerlerge aparmaı, ony dalaǵa shashyp tastaýdy ádetke aınaldyrǵan.
Tıisti mekemeler tazalyqty turaqty túrde qamtamasyz etip jatsa da, tazalyq mádenıeti aqsap tur.
Qystyń sýyǵy men jylý máselesi
Qalada ystyq sý júıesiniń bolmaýy bes qabatty turǵyn úılerdiń turǵyndary úshin úlken qıyndyq týdyrady. Ásirese, qys aılarynda bul másele ózekti. Atalǵan úıde onnan astam otbasy turady, alaıda ortalyqtandyrylǵan jylý júıesiniń joqtyǵynan olar ot jaǵyp, jylynýǵa májbúr.
Bul jaǵdaı qosymsha qarjylyq jáne turmystyq aýyrtpalyq ákeledi. Qystyń sýyǵy qatty sezilgende keıbir otbasy músheleri jylyraq úı jaldap, ýaqytsha kóshýge májbúr. Biri kómir alý úshin qarajat taba almaı qınalsa, endi biri sýyqtan qorqyp, bala-shaǵasynyń densaýlyǵyna alańdaıdy.
— Qysta tońamyz, biraq amal joq. Ózimiz jylytýǵa májbúrmiz, — deıdi turǵyndardyń biri.
Toq júıesi 90 paıyz tozǵan
Qalada jaryq jıi sónedi. Baǵanalar da qaýipti, qasyna jaqyndasań qulap qalatyn túri bar.
Óńirde vandalızmniń belgileri de baıqalady. Turǵyndardyń aıtýynsha, jastar qorshaýsyz terezeleri shaǵyp ketedi. Al beınekameralardyń joqtyǵynan kinálini tabý áste qıyn.
Ákim ne deıdi?
Ákimmen ótken kezdesýde birneshe mańyzdy másele kóterildi. Aldymen, bos qalǵan úılerdiń taǵdyry qozǵaldy.
Qala basshysy Aıqyn Eleýsizovtiń aıtýynsha, esik-terezesi joq úılerdiń resmı ıeleri áli tirkelgen.
— Olardyń kelisimin alǵan soń ǵana iske kirisemiz. Saraptama júrgizilip, úıler kommýnaldyq menshikke ótedi. Qujattyq rásimder tolyq rettelý kerek. Protsess shamamen eki jylǵa sozylady, — deıdi ákim.
Qala basshysy tazalyq jumystaryn júrgizýge qajetti tehnıka sanynyń jetkiliksiz ekenin de atap ótti. Al qalǵan máseleler kún tártibinde ekenin, olardyń kezeń-kezeńimen sheshiletinin alǵa tartty.
Sarapshylardyń pikiri
«Taza qala» baǵdarlamasynyń dástúrin saqtaı otyryp, ádilqazylar Qarajaldyń jaı-kúıine saraptamalyq baǵa berdi.
— Qaldyqtardy shyǵarý jumystary júıesiz, konteınerlerge markırovka jasalmaǵan. Alaıda, kórki jaǵynan Qarajal kóz tartady, — dedi Tájirıbeshil ekologter qaýymdastyǵynyń tóraǵasy Laýra Malıkova.
— Qalada halyq sany az, bıýdjet te qomaqty emes. Dese de, kishigirim qalada serpilis bar. Qalany jandandyrýǵa tyrysý kerek, — dedi Májilis depýtaty Dáýlet Muqaev.
— Qalada abattandyrý jumystaryn jandandyrý qajet, — dedi qala qurylysyn josparlaý bóliminiń bas mamany Gúldana Ábish.
Osylaısha, saraptamalyq baǵalaý nátıjeleri boıynsha Qarajal qalasy 18 upaı enshiledi.
Aıta ketý kerek, «Jibek Joly» telearnasynyń «Taza qala» baǵdarlamasy 20 monoqala men 3 megapolısti tolyq qamtyp, olardyń tazalyǵy men ekologııalyq jaǵdaıyn jan-jaqty zerttedi. Aldaǵy kúnderi qorytyndy baǵdarlama jarııalanatyn bolady.