Táýelsizdik jyldaryndaǵy prokýratýradaǵy kadr saıasaty
Qazaqstan memlekettiliginiń damýyna baılanysty prokýratýranyń respýblıkalyq organdar júıesindegi orny men roli ózgerip otyrdy, onyń qyzmeti jańasha mazmunǵa ıe boldy, prokýrorlyq qadaǵalaýdyń atqaratyn mindetteri ózgerdi. Alaıda, prokýratýranyń aldyna qoıylǵan mindetter qalaı ózgerse de, prokýratýra - zańdylyq pen quqyqtyq tártipti nyǵaıtýdy, memleket múddesin qorǵaýdy, azamattardyń áleýmettik-ekonomıkalyq, saıası jáne jeke quqyqtary men bostandyqtaryn qorǵaýdy, quqyqbuzýshylyqtardyń aldyn alýdy qamtamasyz etý basty mindeti bolyp tabylatyn quqyq qorǵaý organy bolyp ózgerissiz qala berdi.
Táýelsiz memleket damýynyń barlyq kezeńinde prokýratýranyń roli úzdiksiz artyp otyrdy jáne qaı kezeńde de onyń basty mindeti - árbir azamat prokýrordy óziniń Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasymen kepildik berilgen múddelerin qorǵaıtyn birinshi jáne eń jaqyn qorǵaýshysyndaı kórip, túsinip, qabyldaıtyndaı dárejege jetkizýge baǵyttaýdy qamtamasyz etý.
Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Prezıdıýmynyń Qaýlysymen 1991 jyly 6 jeltoqsanda prokýratýra organdarynyń biryńǵaı júıesi quryldy.
Prokýratýra damýynyń kelesi kezeńi - 1995 jyldyń jeltoqsan aıynda alǵash ret prokýratýra organdarynyń qurylymy men jumys jasaý prıntsıpteri aıqyndalǵan «Qazaqstan Respýblıkasynyń prokýratýrasy týraly» Zańynyń qabyldanýy bolyp tabyldy.
Jumysty uıymdastyrý men basqarý ádisteriniń jańa nysandaryn jetildirý arqyly birqatar qajetti uıymdastyrý-shtattyq jáne qurylymdyq qaıta qurýlar júzege asyryldy: Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııasyna sáıkes, qylmystyq ister boıynsha aldyn ala tergeý prokýratýradan bólindi, keıinnen prokýror basshylyǵymen vedomstvoaralyq tergeý toptary uıymdastyryldy. Atalǵan mindetti oryndaý prokýratýra qurylymynda qurylǵan arnaıy prokýrorlar ınstıtýtyna júkteldi.
2011 jyly prokýratýra quqyq qorǵaý organy mártebesin alǵannan keıin, kadr saıasatyn qaıta qaraý qajettiligi týyndady. 2012 jyly Bas prokýratýra barlyq quqyq qorǵaý organdary júıesiniń jeke quramyn kezekten tys attestatsııalaýdy uıymdastyrý boıynsha birden bir úılestirýshi retinde tanyldy.
Máselen, kezekten tys attestatsııa nátıjesi boıynsha Aqtóbe oblysynyń prokýratýrasynda qyzmetkerlerdiń 93%-y attestatsııalanǵandar retinde tanyldy jáne 7%-ynyń atqaryp júrgen qyzmetine sáıkessizdigi anyqtaldy, olardyń ishinen 5 qyzmetkerdi basqa qyzmetke aýystyrý, 1 qyzmetkerdi qyzmeti boıynsha tómendetý jáne 3 qyzmetkerdi quqyq qorǵaý organdarynan qyzmetten bosatý usynyldy.
Júıeni tıimdi iske asyrý maqsatynda quqyq qorǵaý organdarynyń kadrlar saıasatynyń Tujyrymdamasy, quqyq qorǵaý jáne arnaıy memlekettik organdar basshylyǵynyń Prezıdenttik rezervin qalyptastyrý Erejeleri, sondaı-aq quqyq qorǵaý júıesin odan ári jańartýdyń Memlekettik baǵdarlamasy qabyldandy.
Bas prokýratýramen kóptegen quqyqtyq aktiler, onyń ishinde alǵash ret polıgrafologııalyq zertteý júrgizý Erejeleri ázirlendi.
Kadrlardy irikteý, attestatsııalaý men ornalastyrý boıynsha jańa ustanymdar qalyptastyrylyp, ádis-tásilder engizildi, qyzmetkerlerdiń kásibı quzyrettilikteriniń Úlgisi ázirlendi.
Sóıtip, kadr salasyndaǵy jumys únemi jańa ádistemelerdi izdestirý men qoldanystaǵy normatıvtik bazany jetildirýmen qatar júrdi.
Kelesi damý kezeńiniń biri Elbasymen 2015 jyly 29 qazanda qol qoıylǵan «Quqyq qorǵaý organdary qyzmetin jetildirý máselesi boıynsha Qazaqstan Respýblıkasynyń keıbir zańnamalyq aktilerine ózgerister men tolyqtyrýlar engizý týraly» Zańy boldy.
Atalǵan Zań sheginde Bas prokýratýramen kadrlarmen jumys salasynda onnan astam zańǵa qosymsha aktiler men buıryqtar ázirlendi.
Jańa normatıvtik bazanyń qabyldanýy men kandıdattardy irikteýden bastap moraldyq-psıhologııalyq klımatqa deıingi quqyq qorǵaý jáne prokýratýra organdaryn kadrlarmen qamtamasyz etýdiń barlyq mán-maǵynasy jetildirildi.
Mysaly, jańa ádistemeler Bas Prokýrordyń 16.11.2015 jylǵy №130 buıryǵymen bekitilgen prokýratýra organdaryna alǵash ret qyzmetke kelýshi tulǵalar úshin synaq merzimin belgileýdiń jańa Erejelerinde kórinis tapty. Belgilengen synaq merzimderin bólshekteý ólshemderi eń aldymen prokýrorlardyń joǵary kásibı bilikti kadrlar korpýsyn qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan.
2015 jyldyń basynan bastap 2014 jylǵy 29 jeltoqsanda №164 buıryqpen prokýratýrada, kadrlarǵa qatysty sheshimder qabyldaý kezinde qoldanylatyn jańa kadrlar tehnologııasynyń biri bolyp tabylatyn qyzmetkerlerdiń quzyrettiligin baǵalaý engizildi.
Oblys jáne olarǵa teńestirilgen prokýratýra qurylymdaryndaǵy kadrlarmen jumysty jańartý sheginde psıhologııalyq-sotsıologııalyq jáne polıgrafologııalyq qamtamasyz etý qyzmeti quryldy. 2015 jylǵy 25 maýsymda №850 «Qyzmetkerlerdiń qyzmet ótkerý jaǵdaıymen qanaǵattaný dárejesin anyqtaý úshin ishki saýalnama júrgizý Erejelerin bekitý týraly» buıryǵynyń shyǵarylýy men qyzmetkerlerdiń qyzmet ótkerý jaǵdaıymen qanaǵattaný dárejesin anyqtaý úshin ishki saýalnama júrgizý rásimi retteldi.
Sondaı-aq, jańa ádister izdenisinde 2016 jyldyń tamyz aıynan bastap Bas prokýratýra kadrlardy irikteý protsesiniń úzdik HR-tehnologııasyn engizýge baǵyttalǵan jańalyqtar engizildi.
Máselen, taǵylymdamadan ótý kezeńine úmitker tórt tapsyrmany oryndaýy tıis: óziniń ómirlik tájirıbesin sıpattap berý, esse jazý, keıstik tapsyrmalardy oryndaý, psıhologııalyq zertteýden ótý.
Kandıdattyń jeke basy týraly kóp bilýge múmkindik beretin usynylǵan jańa ózgerister kadrlardy irikteý tıimdiligin arttyrýǵa arnalǵan.
Taldaý nátıjeleri prokýratýra organdaryna qabyldanatyn zańgerlik joǵary oqý oryndary túlekteriniń aıtarlyqtaı bóliginiń psıhologııalyq turǵydan alǵanda árdaıym kásibı jaraqty bolyp tabyla bermeıtindigin kórsetti. Sondyqtan bolashaq prokýrordyń kásibı bilim-biliktilik qasıetteri men ıkem-daǵdylaryn qalyptastyrý protsesin jetildirý erekshe oryn alady.
Osyǵan baılanysty laıyqty kadrlardy stýdenttik kezderinen bastap iriktep alý maqsatynda joǵary oqý oryndarymen ózara is-qımyl formaty belgilendi.
Sońǵy jyldar ishinde oblys prokýratýrasy organdary stýdentterdiń, odan ári prokýratýra organdaryna qyzmetke qabyldanýyna jalǵasatyn óndiristik tájirıbeden ótýi úshin jaǵdaı jasaýǵa múmkindik beretin memorandýmǵa sáıkes jumys jasaýda.
Qabyldanyp jatqan sharalar quqyq qorǵaý organdaryn turaqty jáne adamgershilik qasıetteri qalyptasqan qyzmetkerlermen tolyqtyrýdy qamtamasyz etýge múmkindik beredi dep esepteımiz. Quqyq qorǵaý organdary úshin joǵary kásibı bilikti kadrlardy daıarlaý - kez kelgen zamanaýı memleket úshin eń basty mindetterdiń biri bolyp tabylady.
Mánshúk IZMUHAMBETOVA,
Aqtóbe oblysy prokýratýrasynyń
5-basqarma prokýrory,
1-shi synypty zańger.