Tatý kórshi, strategııalyq áriptes Qytaımen qarym-qatynasymyz týraly

NUR-SULTAN. QazAqparat - Egemen Qazaqstan gazetinde QR Syrtqy ister mınıstriniń birinshi orynbasary Shahrat Nuryshevtiń Qazaqstan men Qytaı yntymaqtastyǵy jaıly kólemdi materıaly jarııalandy. QazAqparat maqalanyń tolyq mátinin oqyrman nazaryna usynady.

Keıingi kezde qoǵamymyzda Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy qatynastar­dyń qajettiligine, ekijaqty yntymaqtastyqtyń tıimdiligine kúmán bil­dirip júrgenderdiń daýystary qattyraq estilip júr. Olardyń bir bóligi «saıası egemendigimizdiń joǵalý qaýpin» aıtsa, basqasy elimizdiń «Qytaıǵa ekonomıkalyq táýeldiligi» týraly sóz qozǵaıdy. Kóp jaǵdaıda qaýeset áńgimeler aqparattyń jetkiliksiz bolýynan nemese berilgen aqparattyń burmalanýynan týyndaıdy.Árıne, bul jaıt memlekettik organ­dar­dyń aqparatty buqaraǵa jetkizý tásil­derin jetildirýi qajettigin kórsetedi. Degen­men Qazaqstan men Qytaı qa­tynas­tarynyń sońǵy jyldary qarqyndy damýyna qyzǵanyshpen qaraıtyn «úshinshi kúshterdiń» de belsendi jumys istep jatqanyn esten shyǵarmaý kerek.

Prezıdent Qasym-Jomart Toqaev Qazaqstan jeriniń sheteldikterge satylmaıtyny jáne jalǵa berilmeıtini týraly birneshe márte qaıtalap aıtsa da, osy taqyryptyń aınalasynda halyqty dúrliktirip, kóshege shyǵaryp, sherýler uıymdastyrýdy kózdeıtin toptar bar. Olar jer máselesi boıynsha bılik tarapynan tabandy qadamdar jasalǵanyn kórip, endi sońǵy mıtıngterde Qytaımen qarym-qatynasty múldem shekteý talaptaryn kótere bastady.

Osyǵan oraı, 1700 kılometr ortaq she­karamyz bar Qytaımen yntymaqtas­tyqtyń qazirgi jaǵdaıy jáne ony odan ári damytý taqyrybyn saraptap kórsek.

Saıası yntymaqtastyq

Eń aldymen, bizdiń memleket Tuń­ǵysh Prezıdentimiz – Elbasy Nursul­tan Nazar­baev negizin qalaǵan kóp­vektorly syrtqy saıasatty ustanatynyn eske sala ketken jón. Bul baǵytty Mem­leket basshysy Qasym-Jomart Toqaev ta el damýynyń jańa kezeńindegi syrtqy saıa­sı sabaqtastyǵy aıasynda birneshe márte rastaǵan bolatyn.

Qazaqstan Respýblıkasynyń syrt­qy saıasatynyń 2020-2030 jyldarǵa arnal­ǵan tujyrymdamasynda elimiz Reseı Federatsııasymen odaqtas­tyq qaty­­nastardy, Qytaı Halyq Res­pýblı­­ka­­symen jan-jaqty strategııa­lyq áriptestikti, Amerıka Qurama Shtat­tarymen keńeıtil­gen strategııalyq áriptestikti, Ortalyq Azııa memleket­teri­men strategııalyq qa­rym-qatynas­tar­dy, Eýropalyq Odaq­pen jáne oǵan múshe memlekettermen ke­ńeı­tilgen áriptes­tik pen yntymaq­tas­tyqty odan ári damytatyny týraly aıtylǵan.

Sonyń ishinde kórshiles Qytaımen jańa dáýirdegi qatynastarymyzǵa 2022 jyldyń 3 qańtarynda 30 jyl tola­dy. Osy tarıhı turǵydan qysqa mer­zim ishinde eki memleket arasyndaǵy ynty­maq­tastyq jańa deńgeıge kóterildi. 1995 jyly Qytaı Úkimeti ıadrolyq derjava retinde Qazaqstan qaýipsizdigine kepildik berdi. 1999 jyly Keńes Odaǵy zamanynan mura bolyp qalǵan shekara máselesi tolyqtaı sheshilip, Qazaqstan jáne Qytaı Úkimetteri arasynda tıisti Shartqa qol qoıyldy. Qazirgi tańda eki memleket arasyndaǵy memlekettik shekaradaǵy delımıtatsııa jáne demarkatsııa jumystary tolyǵymen aıaqtaldy. Shekara belgileriniń qartaǵa túsip, shekara baǵanalarynyń she­kara boıynda ornatylǵany onyń myz­ǵy­mastyǵynyń belgisi bolyp tabylady.

1996 jyly Shanhaıda jáne 1997 jyly Máskeýde «Shanhaı bestigi» aıasynda qol qoıylǵan Shekara mańyndaǵy áskerı saladaǵy senimdi nyǵaıtý jáne áskerı kúshterdi ózara qysqartý týraly kelisimderge sáıkes taraptar shekara mańynda ornalasqan áskerı kúshterdi qysqartýǵa jáne olardyń jaǵdaıyn jyl saıyn birlesip tekserip turý týraly ýaǵdalastyqqa qol jetkizgen bolatyn. Qazirgi tańda bundaı tekserýler jylyna eki ret bes memlekettiń qatysýymen júrgizilip otyrady.

Osyndaı mańyzdy saıası kelisimderge qol jetkizý eki memleket basshylarynyń saıası erikteriniń arqasynda múmkin boldy. Qazir keıbireýler Qytaı úkimeti burynǵy basshylar qol qoıǵan qujat­tar­dy oryndamaıdy degen túrli qaýeset áńgimeler taratyp júr. Álbette, ár halyqaralyq shartta onyń kúshiniń qalaı joıylatyny týraly tıisti baptar bar. Alaıda Qytaı tarapy búgingi kúnge deıin birde-bir ret joǵaryda atalyp ótken ekijaqty qatynastardy damytýda erekshe oryn alatyn kelisimderdi toqtatý máselesin kótermegenin jáne kelissózder barysynda olardy qatań ustanatynyn birneshe ret rastaǵanyn atap ótken jón.

Bul rette memleket basshylyǵynyń Qazaqstan men Qytaı arasyndaǵy qaty­nas­tardyń qalyptasýyna, turaqty damýy­na jáne elimizdiń múddesine saı bolýyna erekshe nazar aýdaratynyna kúmán bolmaýy kerek. Men 1996 jyldan beri Syrtqy ister mınıstrliginde qyzmet etemin. 25 jyl boıy Qytaı baǵytynda eńbek etip kelemin. Jas dıplomat retinde memleket, úkimet jáne mınıstrlikter basshylarynyń talaı kelissózderine aýdarmashy retinde, odan keıin aǵa dıplomat bolyp talaı kezdesýlerge qatysqan tájirıbem bar. Osyndaı ár kezdesýdiń bas­­ty maqsaty – memleket ıgiligi men halyq paıdasyna laıyqty ortaq sheshimderge qol jetkizý.

Qytaı tarapymen yntymaqtastyqta memleket basshylary arasyndaǵy jeke qaty­nas­tar erekshe oryn alady. Táýel­sizdi­gi­mizdiń 30 jyly boıy Elbasy N.Na­zar­baev pen Prezıdent Q.Toqaev Qy­taı­­­dyń úsh býyn basshylarymen tyǵyz qa­rym-qatynas ornatý arqyly elimiz úshin ózekti máselelerdiń oń sheshilýine zor úles qosqany daýsyz. Sonyń ishinde eki­­jaqty transshekaralyq ózen­derdi bir­­lese paıdalaný máselesi boıyn­sha kelis­sózderdi bastaý jáne kórshi mem­leket­te turyp jatqan qandastary­myz­ǵa jer­gilikti úkimet tarapynan qamqor­lyq kór­setý sııaqty mańyzdy máseleler de bar.

Sondaı-aq eki memlekettiń halyqara­lyq uıymdar aıasyndaǵy yntymaqtas­tyǵyna da toqtala ketken jón. Ásirese Birik­ken Ulttar Uıymy (BUU), Shanhaı ynty­maq­tastyq uıymy (ShYU), Azııa­daǵy ózara is-qımyl jáne senim sharalary jónindegi keńesi (AÓSShK) sheńberindegi ózara qoldaý­dyń bıik deńgeıde ekenine nazar aýdaramyn.

Qytaı BUU Qaýipsizdik Keńesiniń bes turaqty múshesiniń biri ekenin eskere otyryp, Qazaqstanmen túrli ǵalamdyq másele boıynsha, ásirese 2017-2018 jyl­dary elimiz atalǵan qurylymnyń turaq­ty emes múshesi bolǵanda tyǵyz jumys istegenin aıta ketken jón.

AÓSShK qurý Elbasynyń bastamasy ekeni belgili. Keıbir sarapshylardyń atalǵan keńestiń jumysy ShYU ispettes degen pikirine qaramastan, Qytaı –2014-2018 jyldary AÓSShK-ke tóraǵalyq etip, onyń nyǵaıýyna, yntymaqtastyqtyń jańa baǵyttaryn bastaýǵa bastamashy bolǵan jáne 2014 jyly Shanhaıda Keńestiń sammıtin ótkizgen memleket.

Ekonomıkalyq yqpaldastyq

Qytaı qazirgi kezde dúnıe júzindegi eń iri ekonomıkalardyń biri ekeni belgili. Resmı málimetterge súıensek, 2020 jyly álemge taraǵan koronavırýs indetiniń teris áserine qaramastan, QHR-dyń ishki jalpy ónimi shamamen 16 trıllıon AQSh dol­lary boldy. Qytaı avtomattandyrý, robot shyǵarý, tsıfrlandyrý, nanoteh­nologııa, bıotehnologııa, blokcheın sııaq­ty salalarǵa kóńil bólip, qarqyndy damyp kele jatqan ekonomıkasymen erek­shelenedi. Birneshe jyldan soń, sarap­shylardyń boljamy boıynsha, Qytaı ekonomıkasy álemde birinshi orynǵa shyǵady. Árıne, osyndaı alpaýyt memleket kórshi bolǵanda keıbir adam­darda túrli úreı men qorqynysh týyn­daýy tań­ǵa­lar­lyq jaǵdaı emes. Deı turǵan­men, biz budan óz memleketimizdiń damýyna múm­kinshilik izdep, paıda tabýymyz kerek.

Eń aldymen, Qytaı – úlken naryq. Bir mıllıard tórt júz mıllıon halqy bar memleket turǵyndaryn asyraý maq­satyn­da shetelden azyq-túlik satyp alýǵa májbúr. Qolda bar aqparatqa sáıkes Qytaıdyń jyldyq azyq-túlik naryǵy 1,5 trıllıon AQSh dollaryn quraıdy. Demek bizdiń aýyl sharýashylyǵymyz úshin kórshi memleketke óz ónimin eks­portqa shyǵarý basym baǵyttardyń biri bolýy kerek. Ókinishke qaraı, qazir Qytaı kóptegen azyq-túlik túrin basqa memleketterden, tipti basqa qurlyqtardan tasymaldaýǵa májbúr. Solardyń ishinde Ońtústik Amerıkada ornalasqan jáne Aýstralııa men Jańa Zelandııa sııaqty mem­leketter et, sút, jemis pen soıa sııaq­ty ónimderdi eksporttaý kólemderin jyl­dan-jylǵa ulǵaıtýda.

Qytaıda azyq-túlikke turaqty sura­nys bolatyndyqtan, bizdiń maqsat – Qytaı naryǵyna shyǵý bolýy tıis. Tu­raq­ty suranys bolsa, óndiris kólemi ulǵaıa­dy. Jańa kásiporyndardyń paıda bolýy – jańa jumys oryndaryn ashýǵa jáne jumyssyzdyq máselesin sheshýge múm­kinshilik beredi. Árıne, Qytaı nary­ǵyna shyǵý úshin birshama ter tógip, kásip­oryn­nyń jáne onda óndiriletin ónimniń sapasyn kýálandyrý qajet. Bul úshin sońǵy jyldary elimizdiń Aýyl sharýashylyǵy jáne Syrtqy ister mı­nıstr­likteri bizdiń kásiporyndarǵa tıisti kómek kórsetip, Qazaqstan jáne Qytaı úkimetteri arasynda ekijaqty 18 hattamaǵa qol qoıýǵa bastamashy boldy. Nátıjesinde, qazirgi tańda bıdaı, sıyr eti, shoshqa eti, soıa, bal, balyq, raps, jońyshqa, júgeri, un jáne un ónim­derin shyǵaratyn 600-ge jýyq otandyq kásiporynǵa Qytaı naryǵyna óz ónimin shyǵarýǵa ruqsat alynǵan.

Taǵy bir mańyzdy baǵyt – kóliktik-tran­zıt­tik saladaǵy ózara tıimdi yn­ty­maq­tastyq. Qytaı úlken naryq bol­ǵan­dyq­tan, onyń shet memlekettermen ta­ýar aınal­ymynyń kólemi jyldan-jyl­ǵa artý­da. Osy taýar aınalymynyń ba­sym bóligi teńiz joldary arqyly ta­sy­mal­dansa, bir bóligi temir jol kóli­gi ar­qy­ly jetkiziledi. Osy rette Qazaq­stan­­nyń geografııalyq ornalasýyn utym­­dy paı­dalanýdy jalǵastyrý óte ma­ńyz­dy. Óıtkeni bul artyqshylyqty biz paı­da­lanbasaq, kórshiles memleketterdiń qazirgi ınfraqurylymdardy damytý jáne jańa temir joldardy salý arqyly júk tasymaldaryn óz aýmaqtaryna tartýǵa talpynýlary – zańdy qubylys.

Kezinde «Nurly jol» jańa ekonomı­ka­­lyq saıasaty aıasynda salynǵan jáne jańartylǵan temir jol dálizderi arqyly ótetin tranzıt memleket bıýdjetine qo­maq­ty tabys tabýǵa kómektesýde. My­sal­y, 2020 jyldyń qorytyndysy bo­ıyn­sha Qazaqstan – Qytaı shekarasynda or­nalasqan «Dostyq – Alashankoý» jáne «Altynkól – Qorǵas» temir jol beketteri arqyly barlyǵy 20 mıllıon tonnadan astam júk tasymaldandy.

«Qazaqstan temir joly» kompanııa­synyń aqparaty boıynsha 2020 jyldyń 11 aıy ishinde Qazaqstan aýmaǵy arqyly 718,6 myń jıyrma fýttyq ekvıvalenttegi (JFE) (2019 jylmen salystyrǵanda 35% ósken), sonyń ishinde «Qytaı – Eýropa – Qytaı» baǵyty boıynsha 455,626 myń JFE (+167%) konteınerler tasymaldandy. Qazirgi tańda osy júk­terdi tasy­maldaý úshin kórshiles memleket­ter arasyn­da úlken básekelestik baı­qalady. Tip­ti keıbireýleri baǵany túsi­rip, dempıng jasaý arqyly tasy­mal kólemin óz aý­maq­tary arqyly ót­kizý sharalaryn qabyl­dap jatqanyn kórip otyrmyz. Soǵan qaramastan, biz­diń ınfraqurylym­nyń tıimdiligi men yń­ǵaı­lylyǵy ar­qa­­syn­da qa­zirgi tań­daǵy «Qytaı – Eýro­pa – Qytaı» baǵyty boıynsha temir jol­­men tasy­maldanatyn konteınerlerdiń 49%-y Qazaqstan aýmaǵy arqyly ótedi. Al tran­­zıtpen ótken ár poıyzdan memle­ket bıýd­jetine salyq túsip otyratynyn, ol sa­lyqtyń keıin halyqtyń áleýmet­tik qa­jettilikterine bólinetin tólemder­ge paıda­lanylatynyna nazar aýdarý qajet.

Sonymen qatar Qytaı biz úshin Tynyq muhıt aýmaǵynyń basqa mem­le­ketterine shyǵatyn kópir ekenin umyt­paý qajet. Tszıansý ólkesinde orna­­las­qan Lıanıýngan teńiz portyndaǵy «Lıanıýngan qalasynyń Qazaqstan – Qytaı halyqaralyq logıstıkalyq kompanııasy» atty birlesken kásiporny 2020 jyly 200 myńnan astam JFE konteıner óńdegenine nazar aýdaramyz. Sonyń ishinde bizdiń ónimderdi Ońtústik Koreıa jáne Vetnam sııaqty memleketterge tasymaldaý úshin paıdalanyldy.

Sońǵy kezde Qytaıdyń «Bir beldeý, bir jol» bastamasyn túrli sarapshylar synap júrgenin kórip otyrmyz. Biraz adamdar bul bastamanyń astarynda Qytaıdyń Qazaqstanǵa ústemdik kórsetý, ony qaryzǵa batyrý maqsaty bar degen tujyrymdar aıtyp júr. Qoǵamymyzdaǵy keıbir toptarda Qazaqstanda birlesken kásiporyndardy qurý arqyly «bizdiń jerdi ıemdený pıǵyly bar», al ınvestıtsııa quıýdyń basty maqsaty – «bizdiń paıdaly qazbalar kenderin óz menshigine alý» degen pikir bar. Tipti iske asyrylýy jos­parlanǵan birlesken ınvestıtsııalyq nysandarda eski qural-jabdyqtar men kóne tehnologııalar paıdalanylady deıdi.

Bundaı pikirlerdegi toptar tek bizde ǵana emes, shet memleketterde de bar ekeni ras. Qarqyndy damyp jatqan Qytaıdyń «Bir beldeý, bir jol» jobasy synı kózben qabyldanatyny, onyń kóleminiń bir aımaq emes, túrli qurlyqqa taraǵany kóptegen iri memleketti alańdatatyny sózsiz. Meniń oıymsha, koronavırýs pandemııasyna deıin Beıjińde turaqty túrde ótkizilgen «Bir beldeý, bir jol» forýmyna 100-den asa memlekettiń ókilderi qatysqany – bul bastamanyń olarǵa paıdaly ekeniniń dáleli.

Osy bastama túrli memleketterge jańa múmkinshilik ashty. Birlesken jo­ba­lar­dy iske asyrý arqyly jańa ınf­­ra­qurylymdyq nysandar men óner­kásiptik kásiporyndardy salý, ozyq tehnologııa­lardy tartý jáne jańa jumys oryndaryn ashý sııaqty máselelerdi sheshý múmkinshiligi paıda boldy. Bul rette erekshe nazar aýdarýdy qajet etetin másele – jobalardy qarjylandyrý. Ár jobanyń óz qarjylandyrý joldary bar. Jobalardyń jalpy somasy – bizdiń memlekettiń alatyn qaryzy emes, olardy iske asyratyn kásiporyndardyń birlesip qarjylandyratyn qarajatynyń somasy. Qazirgi kezde Qazaqstan men Qytaı arasynda birlesip iske asyrýdy jospar­laǵan jobalardyń basym kópshiligi jeke kásipk­erlerge tıesili jáne olardy qar­jy­landyrýǵa tartylǵan qarajat sol kásiporyndardyń jeke qaryzdary bolady. Ol qaryzdar tek Qytaıdyń ǵana emes, sondaı-aq Qazaqstannyń damý ınstıtýttarynan da alynady.

Ulttyq ekonomıkanyń ósýinde syrt­qy ınvestıtsııalardy jáne ozyq tehno­logııalardy tartý mańyzdy ról atqara­tynyn moıyndaý qajet. Bul – naryqtyq ekonomıkanyń zańy. Osy baǵytta Qazaq­stan Úkimeti sheteldik memleketterden, onyń ishinde Qytaıdan da ınves­tı­tsııa­lardy tartý boıynsha dáıekti jumys júrgizýde. Búgingi tańda Qytaı Nı­derlandy, AQSh jáne Ulybrıtanııadan keıin Qazaqstanǵa tartylǵan tikeleı shetel­dik ınvestıtsııalar boıynsha tórtin­shi oryndy ıemdenedi.

Búginde Qytaı ınvestıtsııalary Eýro­pa, Azııa, Afrıka jáne Latyn Amerı­ka­syn qosa alǵanda, álem memleket­teri­niń salamatty ekonomıkalyq damýyn qam­tamasyz etýdiń jalpyálemdik úr­disi men nyshanyna aınaldy. Kópte­gen memle­kettiń úkimetteri men bız­nes or­talary Beıjińmen qarjylyq yn­ty­­maqtastyqtyń keńeıýin quptaı­dy. Óz keze­ginde, qytaılyq kompanııa­lar ın­ves­­tıtsııalardyń saqtalýy men ózara tıim­diligine kepildik beretin serik­tes­ter­di tańdaýǵa muqııat jáne tań­daý­ly túrde qaraıdy. Qazaqstan – osyn­daı memle­ketterdiń biri. Buǵan «Astana» halyqaralyq qarjy or­talyǵy­nyń ashylǵany da oń áserin tıgizip, ınvestor­lardyń senimin artty­rýǵa jol ashty.

Qytaımen birlesip iske asyrylǵan jobalar óńirlerdiń ekonomıkalyq múmkindigin ózgertkeni kórinip tur. Mysaly, Soltústik Qazaqstan oblysynda rapsty qaıta óńdeý jáne raps maıyn óndirý boıynsha ınnovatsııalyq kásiporyn quryldy. Osylaısha, óńirde qytaılyq seriktestermen kooperatsııa esebinen astyqtan basqa taǵy bir aýyl sharýashylyǵy daqylyn ósirý bastaldy.

Túrkistan oblysynda Qytaımen joba esebinen bıe jáne túıe sútin óńdeý júrgizilýde. Tamaq ónerkásibiniń jańa teh­nologııalaryn qoldaný arqasynda, qazaq­standyqtar maqtan tutatyn sút ónim­deri sheteldik tutynýshylarǵa qol­jetimdi boldy.

Qytaıdan tartylǵan ınvestıtsııalar esebinen Shymkent munaı óńdeý zaýytyn jańǵyrtý aıaqtaldy. Búginde bul – elimizdiń naryǵynda jáne shetelde suranysqa ıe munaı-gaz hımııasy ónimderiniń keń aýqymyn óndiretin zamanaýı tehnolo­gııalyq keshenge aınaldy.

Osyndaı jobalardy iske asyrý barysynda paıda bolatyn máseleler Úkimet basshylarynyń turaqty kezdesýleri, Qazaqstan – Qytaı yntymaqtastyq jó­nindegi komıteti men Qazaqstan – Qytaı iskerlik keńesi tetikteriniń sheńberinde talqylanyp, qısyndy sheshimderin taýyp júrgenin atap ótkim keledi.

Azamattardyń jaǵdaıy boıynsha árekettesý

Bul saladaǵy máselelerdiń ishinde, árıne, eń ózektisi jáne halyqtyń kó­keıindegi basty másele – Qytaıda tura­tyn qandastarymyzdyń jaǵdaıy. Ásire­se sońǵy jyldary Shyńjań-Uıǵyr avtonomııaly aýdanyndaǵy ahýalǵa qatysty túrli aqparattyń taralýyna baılanysty.

Resmı derekterge súıenetin bolsaq, QHR aýmaǵynda 1,6 mln qazaq turady. Olardyń barlyǵy – Qytaı Halyq Res­pýblıkasynyń azamattary. Arasynda túrli zań buzýshylyq úshin sot sheshimimen túrli merzimderge bas bostandyǵynan aıy­rylǵan kisiler de bar. Birikken Ult­tar Uıymynyń Jarǵysy boıynsha eshbir memlekettiń basqa memlekettiń ishki isterine qol suǵýǵa quqyǵy joq. Son­­dyqtan da biz QHR azamattary – qan­das­­tary­­myzǵa qatysty olardyń Qazaq­stan aza­mat­tary bolyp tabylatyn týy­stary­­nan ótinish túsken kezde qytaı tara­­­py­na bólinip qalǵan otbasylardyń birigýi­ne qolǵabys kórsetý týraly saýal jiberemiz.

Sheteldegi qandastarǵa kómektesýdi talap etkende keıbir azamattar Qazaq­standa turyp jatqan júzden asa basqa ult ókilderiniń bar ekenin esten shyǵaryp alady. Olardyń kópshiliginiń óz tarıhı otany bar. Erteń basqa ult ókili bolyp tabylatyn Qazaqstan azamatyna qatysty basqa memleket tarapynan onyń quqyqtaryn qorǵaý jóninde talap túsip otyrsa, bizdiń reaktsııamyz qandaı bolmaq? Árıne, biz onyń Qazaqstan azamaty bolǵandyqtan, shet memleketten bizdiń memlekettiń ishki isterine aralas­paýyn talap etemiz.

Qytaıdaǵy qandastarymyzdyń arasynda Qazaqstanǵa qonys aýdarý múmkin­digin qarastyratyndary da, qarastyr­maıtyndary da bar. Kindik qany tamǵan, ata-babalary ǵasyrlar boıy turǵan mekennen basqa jaqqa nege kóshý kerek degen suraq ta qoıady. Bizdiń memleket qandastardyń barlyǵyn Qazaqstanǵa jappaı kóshirýdi maqsat etip qoıyp otyrǵan joq. Kóshýdi qalaıtyn, zańdy turǵydan ruqsattary bar kisilerge Qazaqstannyń sheteldegi mekemeleri tarapynan tıisti qolǵabys kórsetiledi. Mysaly, 2018-2020 jyldary Qytaıdaǵy konsýldyq mekemelerde 60 myńǵa jýyq qandasymyzǵa vıza resimdeldi. Keıbir qandastar bizdiń elge kelgen soń Qazaqstan azamattyǵyn qabyldaǵan. Biraq arasynda bir bóligi QHR azamattyǵynan shyǵý rásimderin oryn­damaǵandyqtan, Qytaıǵa keri qaıt­qan kezde túrli qıynshylyqqa tap bolǵan.

Degenmen eki memleket syrtqy ister mınıstrlikteri arasynda qol jetkizilgen ýaǵ­da­lastyqtarǵa sáıkes Qytaıdyń Qazaq­standaǵy elshiliginiń beıresmı aqpa­raty boıynsha 2018-2019 jyldary 7 myń qandasymyz Qazaqstanda júrip, Qytaı­dyń Nur-Sultandaǵy elshiligi jáne Al­matydaǵy Bas konsýldyǵy ar­qyly QHR azamattyǵynan shyǵý rásim­­derin bitirýge múmkinshilik aldy. Ókinish­ke qaraı, bul jumys pandemııaǵa baıla­nysty ýaqytsha toqtap qaldy, biraq jaǵ­daı túzelgen soń bul baǵyttaǵy ju­­mys jalǵastyrylatyn bolady. Son­dyq­tan da Qazaqstanǵa kóshýdi qalaıtyn qan­das­­tarǵa aıtylatyn ótinish – Qytaı­dan ketpeı turyp, resmı túrde QHR aza­mat­­ty­ǵynan shyǵý qajet. Sol kezde azamat­tyqqa kirý, zeınetaqy alý jáne shekara­dan ótýge qatysty máseleler týyndamaıdy.

* * *

Toqsan aýyz sózdiń tobyqtaı túıini – Qazaqstan men Qytaı kórshi memleketter bolǵandyqtan, jan-jaqty strategııalyq áriptestikti odan ári damytý, túrli sala­daǵy yntymaqtastyqtyń baǵyt­taryn keńeıtý, sezimtal máseleler bo­ıyn­sha dıalogti jalǵastyrý jáne týyn­daı­tyn máselelerdi birlesip sheshý – eki­jaqty qatynastarymyzdyń bolashaq basym­dyqtary bolyp qala berýi tıis.

Qazaqta «Qudaı qosqan kórshi» degen túsinik bar, Qytaı irgemizde turǵan ári jyldam damyp kele jatqan kórshi bol­ǵandyqtan, biz onymen ózara tıimdi áre­kettesýdiń utymdy jaqtaryn óz mem­leketimizdiń qarqyndy órkendeýine paıdalanýymyz qajet.

Shahrat NURYShEV,

Syrtqy ister mınıstriniń birinshi orynbasary