Tasqyn saldaryn joıýǵa Forbes tizimindegi baı-manaptardan kimder tartylýy múmkin
ASTANA. KAZINFORM – Elimizdi keıingi 30 jyldyń ishinde buryn-sońdy bolyp kórmegen qarǵyn sý, odan keıingi qyzyl sý ábigerge salyp otyr. Keıbir óńirde qaýiptiń beti áli seıilgen de joq. Osyndaı qıyn kezeńde Qazaqstan halqy zardap shekken óńirlerge azyq-túlik, kıim-keshek jáne turmystyq qajetti zattarmen qatar, aqshalaı da kómek qolyn sozyp jatyr. Óner adamdary da bul ıgi isten tys qalmaı 100 myńdap qarajat jınasa, iri kompanııalar qomaqty qarjy aýdaryp jatqany belgili. Al táýelsizdik jyldary ishinde qazaqtyń búkil tabıǵı baılyǵyn basyp, búginde Forbs tizimine kirgender she?
Kúni keshe Memleket basshysy Qasym-Jomart Toqaev Qostanaı oblysyna jumys sapary barysynda sý tasqyny aýyrtpalyǵyn eńserýge járdemdesken bıznes ókilderimen jáne eriktilermen júzdesip, zardap shekken halyqqa naqty kómek kórsetý isinde bıznesmenderdiń róli zor ekenine aıryqsha nazar aýdarǵan bolatyn.
«Bizdiń elimizde Forbes tizimine kiretin iri kásipkerler bar. Olarmen arnaıy kezdesemiz. Olar ár oblysqa, aýdanǵa, eldi mekenge bekitiledi jáne naqty jaýapkershilik júkteledi. Bul bir jaǵynan kásipkerlerdiń múddesine saı keledi. Óıtkeni, olar ózderiniń qosqan úlesiniń naqty nátıjesin kóretin bolady. Halqyna qaıyrymdylyq jasaǵan azamat retinde Sizderdiń de esimderińiz memleket tarapynan eleýsiz qalmaıdy dep oılaımyn», – degen edi Qasym-Jomart Toqaev.
Jalpy, biraz jyldan beri otandyq baqýatty jandardyń tizimin elimizde shyǵatyn Forbes jýrnaly arnaıy júrgizip kele jatqany belgili. Tipti, baılyǵynyń moldyǵy jaıly derek respýblıkadan tysqary jetip, dúnıejúzilik Forbes tizimine kirgen alpaýyttar da barshylyq. Aıtalyq, osy jylǵy sáýir aıynyń basynda amerıkalyq Forbes jýrnaly jyldaǵy dástúrinen jańylmaı Jer sharyndaǵy eń baı adamdardyń tizimin jarııa etken bolatyn. Dál osy tizimge bıyl Qazaqstan bıznesinen birden 7 ókil kirip otyr. Olar:
- Vıacheslav Kım
- Mıhaıl Lomtadze
- Tımýr men Dınara Qulybaevtar
- Vladımır Kım,
- Tımýr Týrlov
- Bolat Ótemuratov.
Sonymen, bıyl Vıacheslav Kım Qazaqstandaǵy eń baı adam atanyp otyr. Al álemdik reıtıngte ol 5,8 mlrd baılyǵymen 511-orynda tur. Forbes jýrnaly ótken jyly onyń baılyǵy aıtarlyqtaı eselene túskendigin atap ótedi.
Vıacheslav Kımniń bıznes seriktesi Mıhaıl Lomtadze jahandyq reıtıngte 581-orynǵa jaıǵasqan. Grýzııa azamaty Lomtadzeniń baılyǵy bıyl 5,3 mlrd dollar kóleminde baǵalanady.
Al atalǵan reıtıngtiń 612-ornynda turǵan Tımýr men Dınara Qulybaevtardyń árqaısysynyń baılyǵy 5 mlrd dollardan baǵalanady. Olardyń negizgi tabys kózi qarjy bıznesi sanalady. Forbes jýrnalynyń deregine qaraǵanda, ótken jyly olardyń árqaısysynyń baılyǵy 700 mln dollarǵa, al, ekeýinikin qosa alǵanda bir jylda 1,4 mlrd dollarǵa artqan.
2023 jyly KAZ Minerals aktsıoneri Vladımır Kım eń baı qazaqstandyq bolǵany este. Ol bıyl 4-orynǵa syrǵyǵan. Forbes esepteýine qaraǵanda, bir jyldyń ishinde onyń baılyǵy 4,6 mlrd dollardan 3,6 mlrd dollarǵa deıin kemigen. Degenmen, Vladımır Kım jahandyq reıtıngte 896-orynda tur. Ótken jyly 591-orynda bolǵan edi.
Freedom Holding negizin qalaýshy Tımýr Týrlovtyń baılyǵy 1 jyldyń ishinde 3,1 mlrd dollardan 3,3 mlrd dollarǵa deıin artty. Alaıda, ol jahandyq reıtıngte 949-orynnan 991-orynǵa qaraı tómen syrǵydy.
Forbes tizimine kirgen jáne bir Qazaqstan mıllıarderi – Bolat Ótemuratov. Onyń baılyǵy bir jyl ishinde esh ózgermegen. Biraq, jahandyq reıtıngte 1 104-orynnan 1 238-orynǵa tómendedi. Kásipkerdiń baılyǵy 2,7 mlrd dollarǵa baǵalanady.
Aıta keterligi, Qazaqstanda shyǵatyn Forbes jýrnaly 2011 jyldan beri elimizdegi eń baı jáne eń yqpaldy bıznesmenderdiń reıtıngin jyl saıyn jeke-jeke shyǵaryp keledi. Máselen, eń baı bıznesmender reıtıngi 2023 jyldyń mamyrynda, al eń yqpaldy bıznesmender reıtıngi sol jyldyń qazanynda shyqqan bolatyn. Osy sońǵy reıtıngterdiń de alǵashqy ondyǵynda joǵarydaǵy jahandyq tizimdegi baı-manaptyń aty-jónin kezdestirýge bolady. Máselen, qazan aıynda jarııalanǵan elimizdegi eń yqpaldy 50 bıznesmenniń qatarynda Dınara Qulybaeva men Mıhaıl Lomtadzeden basqalarynyń bári kirgen jáne alǵashqy ondyqty myna kásipkerler túıindep otyr:
- Aleksandr Mashkevıch
- Nurlan Smaǵulov
- Aıdyn Rahymbaev
- Aleksandr Belovıch
- Eýard Ogaı.
Aleksandr Mashkevıch - Patoh Shodıev, Ibragımovter otbasy jáne Qazaqstan Úkimetimen birge ıelik etetin Eurasian Resources Group aktsıoneri jáne dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Kompanııalar tobyna «Qazhrom» kompanııasy, Sokolov-Sarybaı taý-ken baıytý óndiristik birlestigi, Qazaqstan elektrolız zaýyty jáne basqa da aktıvter kiredi. Baılyǵy – 3,7 mlrd dollar.
810 mln dollar baılyǵy bar Nurlan Smaǵulov «Astana grýpp» holdınginiń negizin qalaǵan jáne onyń tóraǵasy. Holdıng quramyna «Astana motors» kompanııasy, Almaty men Astanadaǵy MEGA saýda ortalyqtary jáne MyCar jobasy kiredi.
Segizinshi orynda turǵan BI Group holdınginiń aktsıoneri ári dırektorlar keńesiniń tóraǵasy Aıdyn Raqymbaevtyń baılyǵy 620 mln dollarǵa baǵalanady.
Aleksandr Belovıch - Bazis-A korporatsııasynyń negizin qalaýshy ári dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Búginde korporatsııaǵa ulymen birge ıelik etip otyr. Otbasylyq baılyǵy – 790 mln dollar.
Eýard Ogaıdyń baılyǵy – 750 mln dollar. «Kazakhmys Copper» AQ-nyń 30 paıyzyna ıelik etedi. Munan bólek, 2 ulymen birge «Qarajyra» AQ-nyń 70 paıyzyna baqylaý jasap otyr.
Jalpy, elimizdegi eń yqpaldy 50 bıznesmenniń qataryna joǵaryda atalǵan ondyqtan bólek myna kásipkerler kiredi:
Shýhrat Ibragımov ERG tobynda Ibragımovter otbasy atynan ókildik etedi jáne toptyń dırektorlar keńesiniń quramyna kiredi. Sonymen qatar, «Eýrazııa» saqtandyrý kompanııasy» AQ dırektorlar keńesiniń tóraǵasy, «Eýrazııalyq qarjy kompanııasy» AQ jáne «Eýrazııalyq bank» AQ dırektorlar keńesiniń múshesi, Eurasian Resources Group baqylaý keńesiniń múshesi. Otbasylyq baılyǵy - 1 mlrd 320 mln dollar.
Oleg Novachýktiń baılyǵy – 615 mln dollar. Ol Nova Resources B.V.V arqyly KAZ Minerals Ltd kompanııasynyń 36,5 paıyzyn baqylaýynda ustap otyr.
Raıymbek Batalov quramyna Raimbek Agro, «Raıymbek grýpp plıýs», City Fair Trade ltd, Raimbek Bottlers Group kompanııalary kiretin Raimbek Group holdınginiń ıesi ári dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Qazirgi ýaqytta «Atameken» ulttyq kásipkerler palatasyna basshylyq jasaıdy.
Ǵalymjan Esenov «First Heartland Securities» AQ-nyń 99,74 paıyzyna ıelik etedi. Bıyl «First Heartland Jusan Bank» AQ-tyń 78,73 paıyzyn ıeligine aldy. Onyń ıeliginde munan ózge de birneshe kompanııa bar. Baılyǵy – 435 mln dollar.
Erkin Tátishev - 2002 jyly qurylǵan jáne Kanada, Qytaı, Izraıl, Vetnam Ýkraına, Grýzııa, Sıngapýr, Túrkııa jáne Qazaqstanda jumys isteıtin Kusto Group kompanııasy ıeleriniń biri jáne dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Baılyǵy – 338 mln dollar.
Dinmuhamet Ydyrysov Mańǵystaý, Qaraǵandy, Túrkistan jáne Shyǵys Qazaqstan oblystarynda jumys isteıtin «Qazaqstannyń kommýnaldyq júıesi» JShS-ine, Ordabasy Group kompanııasyna ıelik etedi. Ózge de kompanııalarda úlesi bar. Baılyǵy – 490 mln dollar.
Baqytbek Baıseıitov «TsentrKredıt banki» AQ-nyń 48,47 paıyzyn ıelenedi. Ózge de aktıvterde úlesi bar. Baılyǵy – 392 mln dollar.
Danııar Ábilǵazınniń otbasy «Sinooil», «PetroRetail» «Mercury Service Company» seriktestikterindegi úleske ıe. Baılyǵy – 290 mln dollar.
Aıdan Káribjanov – «Visor Kazakhstan» JShS-niń majorıtarlyq ıesi. Sonymen qatar «Aua Energy», «Greencity KZ», «Northern Wind Kazakhstan», «Aspan Energo» jáne jel elektr stansalarynan elektr energııasyn óndirýmen aınalysatyn «Sarma Energy» kompanııalarynda úlesi bar. Baılyǵy – 226 mln dollar.
Keńes Raqyshev «Fincraft Group» JShS-ne ıelik etedi. Atalǵan kompanııa arqyly quramyna «SAT Nickel» jáne «SAT Petrochemicals» kompanııalary kiretin «Fincraft Resources» AQ-nyń 78,39 paıyzyna ıelik etip otyr. Ózge de kompanııalarda úlesi bar. Baılyǵy – 570 mln dollar.
Aleksandr Klebanovqa quramyna «Pavlodarenergo» AQ, «Sevkazenergo» AQ, «Aqmola elektr jelilerin taratý kompanııasy» AQ kiretin «TsAEK» AQ-tyń 47,10 paıyzy tıesili. Baılyǵy – 398 mln dollar.
Sulpak pen Alser saýda jelileriniń majorıtarlyq úlesine ıelik etetin Almas Sultanǵazınniń baılyǵy – 182 mln dollar. Onyń ózge de kompanııalardy úlesi bar.
Serikjan Seıitjanovtar otbasyna «Ońtústik» qarjy saýda-ónerkásip korporatsııasy tıesili. Olar osy korporatsııa arqyly kóptegen kompanııaǵa ıelik etedi. Sonymen qatar, Rixos Khadisha Shymkent, Rixos Turkestan qonaq úıleri, Satti Zhol janar-jaǵarmaı quıý stansalary jelisi, Shymkenttegi Ońtústik Qazaqstan medıtsına akademııasy men Innovatsııalyq-tehnıkalyq kollejdi de osy otbasynyń ıeliginde. Baılyǵy – 360 mln dollar.
Armanjan Baıtasovtyń quramyna MuzzOne telearnasy, «Bıznes-FM» radıostansasy, Businessfm.kz saıty, Forbes Kazakhstan jáne Forbes Georgia jýrnaldary kiretin Tan Media Group pen United Media Group kompanııalarynda úlesi bar. Baılyǵy – 89 mln dollar.
Berik Qanıev quramyna munaıservıs, qurylys, taý-ken, farmatsevtıka salalarynda kompanııalar kiretin Lancaster Group aktsıoneri jáne dırektorlar keńesiniń tóraǵasy.
Andreı Lavrentev quramyna «Agromashholdıng» JShS men «Saryarqaavtoónerkásip» JShS kiretin «Allıýr» kompanııalar toby» AQ-nyń aktsıoneri jáne dırektor keńesiniń tóraǵasy. Ótken jyly ol «Qarmet» kombınatyn satyp alǵan bolatyn.
Edýard Kım Qazaqstan men Qyrǵyzstanda Technodom jelileri bar «Technodom Operator» AQ negizin qalaýshy ári ıesi. Ózge de kompanııalarda úlesi bar. Baılyǵy – 279 mln dollar.
Qanat Kópbaev Kusto Group PTE Ltd basqarýshy dırektory. Qazaqstanda toptyń ıeliginde mynadaı kompanııalar bar: «Kazpetrol Group» JShS, Compass janar-jaǵarmaı quıý stansalar jelisi, «Kusto Home» JShS, «Semey Tannery» JShS, «KazCenosphere’s» JShS. Baılyǵy – 169 mln dollar.
Saıdýlla Qojabaev – Alageum Group kompanııasynyń majorıtarlyq ıesi. Kompanııa quramyna, Kentaý, Oral, Aqtaý, Almaty, Shymkent qalalaryndaǵy trasformator zaýyttary kiredi. Baılyǵy – 170 mln dollar.
Eldar Ábdirazaqov quramyna «Kommesk-Ómir», «Sentras Kommesk Life», «Sentras Inshýrans», «Sentras Sekıýrıtız», «Sentras Kapıtal» «Sentras» venchýrlyq qory» kompanııalary kiretin Centras Group holdıngine ıelik etedi.
Qaırat Itemgenovke «KBI Energy», «Satti Logistics» seriktestikteri, Greenhouse-Qaztomat jylyjaı kesheni, Máskeýdegi Mövenpick jáne Pana qonaq úıleri, Almatydaǵy Novotel Living, Ibis Style qonaq úıler jelisi tıesili. Baılyǵy – 323 mln dollar.
Eldar Sársenov 2021 jyly «JP Finance Group» JShS-niń jalǵyz ıesi boldy. Atalǵan kompanııa arqyly bıznesen «Nurbank» AQ-tyń 87,87 paıyzyn ıelik etip otyr. Otbasylyq baılyǵy – 950 mln dollar.
Marǵulan Seısembaev Asadel Partners PEF Pte Ltd basqarýshy seriktesi. Sol arqyly «Alel Agro», «Tamos Education» syndy kompanııalardyń úlesine ıelik etedi.
Qaırat Majıbaevqa Reseı men Qyrǵyzstanda enshiles kompanııalary bar «RG Brands» AQ-nyń 98,05 paıyzy tıesili. Baılyǵy – 185 mln dollar.
Baharıdın Ablazımov – «QazAzot» JShS dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Sonymen qatar elimizdegi birqatar kompanııada úlesi bar. Baılyǵy – 238 mln dollar.
Serik Tolyqpaev – quramyna qus etin óndirý jáne qaıta óńdeý, satý salasynda 15-ten astam kásiporyn kiretin Aitas KZ kompanııalar tobynyń majorıtarlyq aktsıoneri. Baılyǵy – 202 mln dollar.
Farrýh Mahmýdov Orbis Kazakhstan kompanııalar tobynyń negizin qalaýshy ári dırektorlar keńesiniń tóraǵasy. Toptyń elimizdiń 12 qalasynda 46 avtoortalyǵy bar. Baılyǵy – 385 mln dollar.
Erlik Balfanbaev Alina kompanııalar tobynyń negizin qalaǵan. AlinEX, Alina Paint, «Nashı», Norma, Decorex, G-EX syndy brendter kiredi. Baılyǵy – 165 mln dollar.
Ivan Saýer «Rodına» agrofırmasy» JShS-niń ıesi ári bas dırektory. Sonymen qatar ol «Astana-Nan», «Tastaq», «AF-Otan» JShS-lerine ıelik etedi.
Aıdarbek Hodjanazarov – «Alto Logistics» JShS ıeleriniń biri. Qazirgi ýaqytta Májilis depýtaty, Respublica partııasynyń tóraǵasy.
Baýyrjan Ospanov «TSC Service» jáne «Koksu Hydro» JShS-lerine ıelik etedi.
Oraz Jandosov – «Rakýrs Konsaltıng Grýp» jáne «Eneverse KunKuat» kompanııalary ıeleriniń biri. Sonymen qatar, ol birqatar kompanııanyń dırektorlar keńesiniń múshesi.
Aleksandr Derıglazov «Meloman/ Marwin» saýda jelisiniń, «Komfort» úıge arnalǵan taýarlar gıpermarket jelisiniń jáne «Birinshi qazaqstandyq mýzykalyq baspa» JShS-niń ıesi. Baılyǵy – 87 mln dollar.
Vladımır Denısov – «Scat» áýe kompanııasy» AQ prezıdenti jáne majorıtarlyq aktsıoneri. Ol osy kompanııa arqyly Tarazdaǵy Áýlıe ata halyqaralyq áýejaıyna jáne óńirlik áýe reısterimen aınalysatyn «Ońtústik aspan» AQ-ǵa baqylaý jasaıdy. Sonymen qatar, kompanııa Mysyrdyń Red Sea Airlines áýe kompanııasynyń 40 paıyz aktsııasyna ıelik etedi.
Rýstam Qaraǵoıshın «Qazaqstan astyq konsortsıýmy» JShS-nyń basshysy, «Ushtobe Et» JShS-nyń ıesi. Sonymen qatar, «QZQ Development», «KTK Group» JShS jáne Kazakh Agro Production jeke kompanııasy ıeleriniń biri.
Marat Sársenov Vagon parki 10 myń vagon, temirjol tasymalymen aınalysatyn «Istkomtrans» JShS-niń majorıtarlyq úlesine ıelik etedi. Baılyǵy – 105 mln dollar.
Raýshan Saǵdıeva «Vector Enterprise» jáne «FCI Management LLP» JShS-lerine ıelik etedi.
Marat Baqqulov Qazaqstan men Tatarstanda óndiristik jeldetkishter shyǵaratyn «Almaty jeldetkish zaýyty» JShS-ne ıelik etedi.
Almas Qudaıbergen – Centrasia Group kompanııasynyń negizin qalaýshy ári basqarma tóraǵasy. Top quramyna Qazaqstan, Reseı, Túrkııa jáne Grýzııadaǵy iri munaı jobalarynda jumys isteıtin kompanııa kiredi.
Almas Chýkın Visor ınvestıtsııalyq kompanııasynyń basqarýshy seriktesi. Sonymen qatar, «3 Element» JShS-ne ıelik etedi.
Buǵan deıin, qazaqstandyq bıznes sý tasqynynan zardap shekkenderge qandaı kómek berip jatqanyn bir sholyp ótken edik. Sondaı-aq QazaqGaz sý tasqyny bolǵan aımaqtarǵa kómek retinde 1 mlrd teńge, Kusto Group 400 mln teńge bóletini, «Qazaqstan halqyna» qory sý tasqynynan zardap shekken 200 úıdiń qurylysyn qarjylandyratyny habarlandy.
