Sýdıalardyń quqyqtyq mádenıeti qandaı bolýy kerek

ASTANA. QazAqparat - Qazaqstan Respýblıkasy Joǵarǵy Soty sýdıalardyń Ádep kodeksiniń jobasyn ázirlep barlyq sottarǵa tanysý úshin joldaǵany bárimizge málim. Bul atalǵan Ádep kodeksi jobasynda sýdıa qoǵamnyń sot organdarynyń adaldyǵy men ádilettigin qalyptastyratyn birden-bir tulǵa dep kórsetilgen.

Árbir sýdıanyń  sana seziminiń joǵary bolýy, jaqtarǵa túsinistikpen qaraýy,  salmaqty ári sabyrly  jaýap bere alýy, sýdıalardyń quqyqtyq mádenıetiniń joǵary bolýy  ol sýdıanyń  eń basty qasıeti bolyp tabylady.

Endi sol mádenıettilik degenimizdiń ózi ne? Taratyp aıtatyn bolsaq, mádenıet ol jalpy ekige bólinedi. Birinshi mádenıettilik ol adamnyń  ádepti sóıleı bilýi, ortada óz-ózin ustaı bilýi,  adamı turǵydaǵy mádenıettiligin tanytsa, ekinshisi  quqyqtyq mádenıettilik ol quqytyq   saýattylyqtan týyndaıdy.

Jalpy  quqyq degenimiz - ol zań erejeleriniń normasy, al zań, ol ereje bolyp tabylady. Osydan baryp quqyqtyq mádenıettilik týyndaıdy. ıAǵnı, quqyqtyq mádenıettiń eń birinshi satysy ol adamgershilik.

Sondyqtan, adamgershilik árbir  sýdıalardyń  boıynan tabylýǵa  tıis  degen sóz.    

Sýdıalardyń adamgershiligi, adaldyǵy, onyń jan - dúnıesiniń baılyǵy jáne biliktiligi  ádilettiliktiń   negizgi ólshemi.  

Sot  júıesine kezdeısoq  adamdardyń  ótip  ketpeýin, basty nazarda ustaý kerek.  Keıbir sýdıalardyń  joǵarydaǵy talaptarǵa saı bolmaı jatatyny belgili.  Sondyqtan, sot júıesine bilimdi, bilikti, mádenıeti óte joǵary, syrtqy kelbetimen, ishki tazalyǵymen óziniń sýdıa degen laýazymǵa saı ekenin kórsete alatyn sýdıalar kelip  qosylyp jatsa, onda Qazaqstan Respýblıkasynyń sot júıesiniń bolashaǵy zor dep aıtýǵa bolady.

Endi,  sýdıalardyń ımıdjine toqtalatyn bolsaq,     ımıdj degenimizdiń ózi adamdardyń syrtqy kelbeti,  mádenıeti, tárbıesi,  biliktiligi, ózin jaqsy jaǵymdy kórsete alýy.

Sýdıalarǵa qoıylatyn talaptar:  meıirbandy bolý, sana seziminiń joǵary bolýy,  sotqa júginýshi taraptarǵa túsinistikpen qaraýy,  sot protsessterin salmaqty, sabyrly jáne saýatty túrde júrgizýi  jaýap bere alýy eń basty qasıeti bolyp tabylady. Sotqa júgingen árbir azamat sotqa kómek izdep, ádiletti  sheshim tabý úshin keledi. Ot taraptarǵa birdeı jáne qurmetpen qaraýy tıis. Endi sol azamattardyń talap aryzdaryn sot protsesterinde qaraǵanda sýdıa taraptardyń aryz,shaǵymyn yntamen tyńdap, taraptardyń aıtysýy men teń quqyqtylyǵyn qamtamasyz etip otyrsa, obektıvtilik pen ádildikti saqtaı otyryp, istiń mán jaıyn  tolyq jáne obektıvti zerttep, taraptardyń quqyqtaryn iske asyrýyn  zań sheńberinde júzege asyrýyn qamtamasyz etse, eki jaqtyń da sot ádil sheshim shyǵaratynyna kúmán tuǵyzbaıdy.   Al,endi kerisinshe sotqa júgingen azamattarǵa sýdıalar dóreki sóılep, daýys kóterip jatsa, taraptardyń talaptaryna qulaq aspaı, olar tyńdalmaı jatsa, onda ol sýdıalar taraptardyń sot bıligine degen senimsizdiniń qalyptasýyna jol beredi jáne ózderiniń mádenıetsizdigin tanytady.  Sodan baryp, jalpy sot júıesine degen  nashar pikir qalyptasady. Árıne,   ondaı sýdıalardyń bar ekendigi kóńilge kirbiń uıalatady.   Sondyqtan ár sýdıanyń sot protsesterin júrgizý barysynda ózderin sypaıy ustap,  mádenıetteriniń joǵary ekendigin kórsete alǵandyǵy, olardyń biliktilikteri, sot júıesiniń ımıdjin kóterýge qosqan úlesteri  dep túsingenimiz durys.  

  

Almaty qalasynyń mamandandyrylǵan

aýdanaralyq ekonomıkalyq sotynyń                         B.R.Aǵajanova

sýdıasy