Statı isi: «Samuryq-Qazyna» aktsııalaryna ýaqytsha tyıym salý uıǵarymy qaıta qaralatyn boldy
«Qazaqstan Respýblıkasynyń Ádilet mınıstrligi men «Samuryq-Qazyna» UÁQ» AQ Anatol Statı, Gabrıel Statı, Ascom S. A. jáne Terra Raf Trans Traiding Ltd.-ge (Statı) qarsy Nıderland Joǵarǵy sotyndaǵy protseste jetistikke qol jetti.
2020 jylǵy 18 jeltoqsanda Nıderland Joǵarǵy soty Statı men Qazaqstan Respýblıkasy arasyndaǵy daýmen baılanysty KMG Kashagan B.V. kompanııasyndaǵy «Samuryq-Qazyna« AQ aktsııalaryna tyıym salýǵa qatysty jeńildetilgen is júrgizý sheńberinde Amsterdam Apellıatsııalyq sotynyń 2019 jylǵy 7 mamyrdaǵy sheshiminiń kúshin joıdy.
Nıderland Joǵarǵy soty Birikken Ulttar Uıymynyń memleketterdiń ıýrısdıktsııalyq ımmýnıtetteri jáne olardyń menshigi týraly Konventsııasynyń 19 (S) babyna súıene otyryp, bul ereje ádettegi halyqaralyq quqyqty kórsetetinin anyqtady», - delingen mınıstrlik aqparatynda.
Osylaısha, Joǵarǵy sot Gaaga apellıatsııalyq sotyna isti qaıta qaraýǵa jiberip otyr.
«KMG Kashagan B.V. kompanııasyndaǵy «Samuryq-Qazyna» UÁQ» AQ aktsııalaryna tyıym salýdyń zańdylyǵy Gaaga apellıatsııalyq sotymen qaıta qaralatyn bolady. Qazaqstan Respýblıkasy Gaaga apellıatsııalyq soty tyıym salýdy zańsyz dep sanap, onyń kúshin joıatynyna senimdi.
Qazaqstan Respýblıkasy óziniń ınvestıtsııalyq ahýalyn jáne óziniń kóptegen zańdy ınvestorlaryn qorǵaýǵa bel býdy. Sondaı-aq, Respýblıka alaıaqtyqpen, aqshany jylystatýmen jáne sybaılas jemqorlyqpen kúresip jatyr. Sondyqtan Qazaqstan óziniń ınvestıtsııalyq júıesin júıeli túrde ınvestıtsııalardy qorǵaý qalqanynyń artynda jasyrynyp júrgen Statı tarabymen teris paıdalanýǵa qatysty quqyqtyq sharalardy áshkereleýge, baǵalaýǵa jáne qabyldaýǵa óz jaýapkershiliginen quqyq ústemdigi qaǵıdatyna sáıkes bas tartpaıdy.
Sońǵy jyldary Statıdiń Qazaqstandaǵy shynaıy is-áreketteriniń dáleldemeleri birte-birte birqatar bedeldi jáne táýelsiz sarapshylarmen anyqtalyp, baǵalandy. Sarapshylar Statıdiń zańnamany júıeli túrde buzǵanyn anyqtady, sonyń nátıjesinde olar ózderin zańdy ınvestorlar retinde kózboıaýshylyq týdyryp, is júzinde jalǵan kompanııalardy paıdalana otyryp, qazaqstandyq júıeni alaıaqtyq operatsııalar jasaý úshin paıdalandy. Pricewaterhouse Coopers (»Pwc«) álemdik jetekshi aýdıtorlyq fırmalarynyń biri Statı Qazaqstannan jarty mıllıardtan astam AQSh dollaryn offshorlyq shottarǵa jáne óz qaltalaryna aýdarǵan degen qorytyndyǵa keldi. Osylaısha, Statı júıeli túrde alaıaqtyq arqyly ózderiniń qazaqstandyq operatsııalyq kompanııalaryn óz paıdasy úshin oıran qyldy. Sonymen birge, olar bul kompanııalardy syrtqy álemge tıimdi dep kórsetti, sonyń ishinde óziniń aýdıtorlary KPMG-ge jalǵan málimet usyný arqyly jalǵan qarjylyq eseptilik aldy. Statı osy jalǵan qarjylyq qujattardy óz qyzmetinde, sonyń ishinde ınvestorlardyń qarajatyn tartý kezinde paıdalandy. Sondaı-aq, Qazaqstannyń jaýapkershiligi týraly jáne olar Qazaqstanǵa ınvestıtsııa retinde salǵan somalar týraly alaıaqtyq málimdemeler negizinde 497 mıllıon AQSh dollary mólsherindegi tórelik sheshimdi (»Tórelik sheshim«) alý úshin Statı alaıaqtyq jolmen jasalǵan qarjylyq qujattardy paıdalandy.
Alaıaqtyq pen aqshany jylystatý týraly dálelder Tórelik sheshim qabyldanǵannan keıin ǵana paıda bola bastady. 2019 jyldyń sáýirinde Statıdiń burynǵy qarjy dırektory Artýr Lýngý AQSh-taǵy ant bergen málimdemesinde Statı óziniń aýdıtory KPMG kompanııasyna aıtarlyqtaı burmalaýshylyq jasaǵan málimetter bergenin moıyndady. Nátıjesinde, 2019 jylǵy 21 tamyzda KPMG Statıdiń Qazaqstanǵa boljamdy ınvestıtsııalaryna qatysty qarjylyq eseptilikterine shyǵarylǵan barlyq aýdıttik esepterin keri qaıtaryp aldy. Bul keri qaıtaryp alý KPMG daıyndaǵan qarjylyq eseptiliktiń úsh jylyn qamtıtyn jalpy on segiz aýdıtorlyq qorytyndyǵa áser etedi. KPMG bul erekshe qadamdy Statıdiń KPMG-ny Qazaqstandaǵy óz ınvestıtsııalarynyń qunyna qatysty ádeıi jańylystyrǵany týraly jazbasha dáleldemelerdi táýelsiz túrde qarastyrǵannan keıin qabyldady.
Deloitte, PwC, professor Djordj Bermann jáne professor Krıstof Shroıer sııaqty táýelsiz jáne jetekshi álemdik sarapshylar jaǵdaıdy baǵalap, Statı júıeli alaıaqtyqpen aınalysty jáne tórelik sheshim alaıaqtyq jolmen alyndy degen qorytyndyǵa keldi. AQSh Ádilet departamentiniń aktıvterdi tárkileý jáne aqshany jylystatý bólimi bastyǵynyń orynbasary bolǵan aqshany jylystatý boıynsha jetekshi sarapshylardyń biri Stefan Kasella, Statı kem degende eki ıýrısdıktsııada – AQSh pen Latvııada «aqshany jylystatýǵa baılanysty qylmystar úshin qylmystyq jaýapkershilikke tartylýy múmkin« degen qorytyndyǵa keldi. Lıýksembýrgte Statıdiń alaıaqtyq jáne aqshany jylystatý shemalaryn qylmystyq tergeýi jalǵasýda.
Qazaqstanda ózderiniń alaıaqtyq qyzmetinen paıda tapqannan keıin zańdy ınvestor retinde kózboıaýshylyq jasap, tórelik sheshim alaıaqtyq jolmen alynǵandyǵyn bile tura, ony oryndaýǵa qol jetkizý maqsatynda Statı ózderiniń alaıaqtyq áreketterin sottarda kóptegen jyldar boıy jalǵastyrdy.
Statı men olardyń advokattary sheshimdi oryndaý protsesterinde sottar alaıaqtyq pen aqshany jylystatýdyń jańa dálelderin tolyq qarastyrmaýy úshin sottarǵa júıeli túrde burmalaýshylyq pen jalǵan málimdemeler usynady. Munyń bári tórelik sheshim shyǵarǵan trıbýnalǵa belgili bolǵan joq, biraq bul onyń sheshimine qatty áser etýi múmkin edi. Investıtsııalardy qorǵaý salasyndaǵy eń bedeldi álemdik sarapshylardyń biri – professor Krıstof Shroıer: «Qazirgi ýaqytta qolda bar dálelder, sonyń ishinde KPMG hat almasýlary men jalǵan qarjylyq eseptilik Statıdiń zańsyz áreketteri men teris pıǵylyn aıqyn kórsetedi. Bul dáleldemelerdiń tórelik trıbýnalǵa qoljetimdiligi onyń ıýrısdıktsııasyn, Statı talaptarynyń jaramdylyǵyn jáne Qazaqstannyń jaýapkershiligin aıqyndaý úshin sheshýshi mánge ıe bolar edi». Óz kezeginde PwC jalǵan qarjylyq esepterge «EHK tóreliginde Statı, olardyń kýágerleri, sarapshylary jáne advokattary, sondaı-aq tórelik sot súıendi jáne olar tórelik sheshim shyǵarylǵannan keıingi sot protsesterindegi hattamalar bóligi bolyp qala beredi» dep tujyrymdaıdy.
Jańa dálelder shved apellıatsııalyq sotyna tórelik sheshimniń kúshin joımaý týraly sheshim qabyldaǵan kezde belgili bolmady. Sodan beri Statı shved sottaryna jaǵdaıdy shynaıy jáne tolyq málimetter negizinde baǵalaýǵa múmkindik bermedi. Shvedtik Svea sotynyń sýdıasy Patrık Sheldstromnyń aıtýynsha «Joǵaryda aıtqanymdaı, Statı EHK arbıtrajyndaǵy trıbýnaldy gaz óńdeý zaýytynyń quny týraly ádeıi jańylystyrǵany týraly senimdi dálelder bar dep sanaımyn. Meniń oıymsha, munyń saldary retinde olar Shvetsııadaǵy tórelik sheshimniń kúshin joıý protsesi kezinde ádeıi jalǵan aqparat berdi nemese osy másele boıynsha tıisti aqparatty jasyrǵan bolýy kerek. Mundaı áreketter men áreketsizdikterdi shved zańnamasyboıynsha «qarapaıym« qylmystyq alaıaqtyq dep sanaýǵa bolady».
2017 jyly Londonnyń Joǵarǵy soty Statıdiń tórelik sheshimdi alaıaqtyq jolmen alǵandyǵy týraly jetkilikti dálelderi bar dep sheshti. Statı Den Chepmennyń qarjylyq qoldaýymen bul protsesten bas tartty. Onyń ornyna Statı sot qaraýynyń tómendeý deńgeıine ýmittene otyryp, basqa sottarda sot isin bastady. Ár sotta Statı men olardyń advokattary basqa sottar faktilerdi baǵalady dep jalǵan pikir bildirdi. Alaıda, Statı de, olardyń advokattary da sottardyń eshqaısysy shynaıy jáne tolyq málimetter negizinde sheshim qabyldamaǵanyn tolyq túsinedi. Sot protsesteri birqatar ıýrısdıktsııalarda jalǵasýda. 2020 jylǵy 17 qarashada Brıýsseldiń apellıatsııalyq soty Qazaqstan Respýblıkasyna Statı jasaǵan alaıaqtyqqa baılanysty isti tolyq kólemde usynýǵa ruqsat berdi. Qazirgi ýaqytta Nıderlandy Joǵarǵy soty osy alaıaqtyqqa baılanysty apellıatsııany qarastyrýda.
Statıdiń aqshany jylystatý týraly faktilerin Gıbraltar Joǵarǵy sotyna «Tolqynneftegaz» JShS konkýrstyq basqarýshysy usyndy jáne sot aldyn ala «qaraýdy talap etetin eleýli másele« jáne «jeńistiń shynaıy perspektıvalary bar» degen qorytyndyǵa keldi.»
Statıdiń budan bylaı alaıaqtyq tórelik sheshimdi oryndaýǵa áreket jasaýǵa belsendi qatyspaýy Statıdiń qylmystary týraly bultartpas dálelderge baılanysty bolýy múmkin. Qazirgi ýaqytta Den Chepmen basqaratyn problemalyq aktıvter men úmitsiz oblıgatsııalarǵa mamandandyrylǵan hedj-qorlar toby (»Chepmen taraptary«) Statıdiń Tristan Oil Ltd kompanııasynyń oblıgatsııalaryn satyp alǵany jáne Statımen jasalǵan kelisim arqyly úlken jeńildiktermen tórelik sheshimniń birtalaı úlesin satyp alǵany anyqtaldy. Endi Chepmen taraptary Qazaqstanǵa qandaı da bir jolmen ınvestıtsııa salǵan «amerıkandyq jáne basqa da halyqaralyq ınvestorlardyń atynan» áreket etip jatyr. Alaıda, Chepmen taraptary Statımen buryn jumys istegen barlyq bedeldi ınvestıtsııalyq bankter Statı jáne Chepmen taraptarymen qarym-qatynasyn 2017 jyldyń maýsym aıyndaǵy aǵylshyn sotynyń «tórelik sheshimniń alaıaqtyq jolmen alynǵandyǵy týraly jetkilikti dálel» bar degen sheshiminen keıin toqtatqanyn ashpaıdy.
Chepmen taraptary qazir alaıaqtyq sheshimdi májbúrlep oryndaý kampanııasynyń naqty kúshi jáne demeýshileri bolyp tabylady, olardyń aktsııalary birqatar ıýrısdıktsııalarda Qazaqstanǵa qarsy «aqsha úshin« satyp alyndy. Ulybrıtanııada Chepmen taraptary Qazaqstanǵa qarsy isti jalǵastyrmaýǵa sheshim qabyldady jáne tórelik sheshiminiń shynaıylyǵyna nuqsan keltiretin túpkilikti sheshimdi boldyrmaý maqsatynda alaıaqtyq týraly is boıynsha sot talqylaýynyń toqtatylýyna sebep boldy. Chepmen taraptary ártúrli sottar men Qazaqstandy aldaýǵa járdem kórsetedi. Sondyqtan Ádilet mınıstrligi Den Chepmen jáne onyń kompanııalaryna qarsy AQSh-ta sot talqylaýyna bastamashylyq jasady.
Qazaqstan Respýblıkasy Nıderlandydaǵy jáne basqa da elderdiń sottarynda qaralatyn barlyq sot talqylaýlarynda ádilettiliktiń ornaıtynyna senimdi. Sondaı-aq, Respýblıka Statı nemese Chapman taraptary alaıaqtyqpen alynǵan tórelik sheshimdi tanýǵa jáne oryndaýǵa umtylatyn barlyq ıýrısdıktsııalarda óziniń zańdy múddelerin jigerli túrde qorǵaýdy jalǵastyratynyna senimdi», - dedi QR Ádilet mınıstrliginen.
