Sozdik.kz negizin qalaýshy Evgenıı Chýrıkov: Bizdi memlekettik-jekeshelik áriptestik qyzyqtyrady
- «Sozdik.kz» kóziniń negizin qalaý ıdeıasy 20 jyl buryn oıyńyzǵa qalaı keldi?
- Joba 1999 jyly bastalǵan. Internet-ónimderdi jasaıtyn maman retinde meni ınternette qazaq tilindegi paraqshalardyń mehanızmin qurý amaly qyzyqtyra tústi. Ol kezde atalmysh taqyryp óte az zertteldi de, memlekettik tildegi paraqshalar tym az bolatyn. Ol shaq qazaq tilindegi áripterdiń birde-bir shrıfti enbeıtin Windows 98 kompıýterleriniń dáýiri edi. Atalǵan taqyrypty zerttegennen keıin men aqyry dınamıkalyq turǵyda tereń shrıfterdiń tehnologııasy negizinde qazaq tilindegi paraqshalardy jasap shyǵara bastadym. 2000 jyldyń qazan aıynda ózge veb-sheberler bul tájirıbeni ózine ala bilý úshin men óz zertteýimniń qorytyndylaryn qazaqstandyq jýrnaldarǵa maqala retinde bastyryp shyǵardym.
Qazaq tilindegi ınternet paraqshalardy sátti qurǵannan keıin men bul jumystyń paıdaly jaǵy men osy tehnologııany praktıkalyq turǵyda qoldanýdy oıladym. Osynyń arqasynda ınternet jelisinde ekijaqty qazaq-orys jáne orys-qazaq aýdarmalaryn qurý týraly ıdeıa týyp, 1999 jyldyń kúzinde osy jobany júzege asyrýdy bastap kettim.
- Jobany bastaǵan kezde sizge qıyny ne boldy - ınvestıtsııa tabý ma, álde mamandardy tabý ma? Siz áý basta saıtta jalǵyz ózińiz jumys istedińiz be?
- Bastapqyda joba boıynsha jumysty jalǵyz ózim atqaryp júrdim. Alǵashqy jylym tolyqqandy sózdik qoryn qurýǵa jumsaldy. 2000 jyly qor daıyn bolǵannan keıin saıttyń alǵashqy nusqasynyń kody jazylyp, keıin ol ınternette jarııalandy. 2002 jyldan bastap saıt aǵymdaǵy mekenjaı boıynsha jumys isteı bastady da, onyń tanymaldylyǵy arta tústi. 2004 jyly osynyń arqasynda alǵashqy grantqa de ıe boldyq. Joba boıynsha birneshe qazaq tildi muǵalimderdi tartý múmkindigine ıe bolyp, olar negizgi sózdik qoryn tekserý jumysyn júzege asyrdy.
- Onlaın-sózdikti jasar kezde qandaı álemdik tájirıbelerdi negizge aldyńyz?
- «Sozdik.kz» saıtynyń eń aldymen aýdarmashy emes, sózdik ekenin aıta ketken mańyzdy. Sózdik osy qorǵa salynǵan sózder men sóz tirkesterin ǵana aýdara alady. Al aýdarmashy bolsa kez kelgen qısynsyz mátinderdi aýdara beredi, biraq sóz ben sóılem degen óte kúrdeli lıngvıstıkalyq jáne matematıkalyq tapsyrma ekenin aıta ketý kerek. Ony sapaly aýdarý úlken ujymnyń ǵana qolynan keledi.
Bastapqy jyldary reseılik ABBYY kompanııasynyń Lingvo elektrondy sózdigi maǵan aıtarlyqtaı yqpal etti. Sondaı-aq, men ózge ınternet-sózdikterdiń qyzyqty sheshimderin baqylap otyramyn. Keıbir qyzmetterdi ózim oılap tabamyn. Qundy keńester men paıdaly tilekter keıde sózdikti qoldanýshylardyń ózinen de kelip turady.
- Memlekettik organdar qarjylyq kómek berýge nıet bildirdi me? Álde, sizge halyqaralyq qorlar men bankterdiń granttarymen jumys isteý qyzyqty boldy ma?
- Qarjylyq kómek izdep memlekettik organdarǵa júgingen emespin. 2004 jyly halyqaralyq qordyń qazaqstandyq ókildiginen grant alyndy, al 2013 jyly ózderiniń saıttarynda jáne bizdiń qosymshada óz qyzmetterin ornalastyra otyryp, jobaǵa qazaqstandyq bankterdiń biri kómek qolyn sozdy. Qazirgi tańda joba saıt paraqshasyndaǵy bannerlik jarnamany ornalastyrý esebinen ómir súrip keledi.
- Óz tájirıbeńiz boıynsha qazaq tilin meńgerý sonshalyqty ońaı dep aıta alasyz ba?
- Men qazaq tilin erkin sóıleı alatyndaı meńgermegen adammyn. Biraq, óz jumysymnyń talaby boıynsha kóptegen qazaq sózderin bilemin, keıde tipti saıtta qoldanýshylardyń suraqtaryna jaýap bere otyryp kómektese de alamyn. Jalpy, kez kelgen tildi meńgerý ýaqyt pen erik-jigerdi talap etedi. Sonymen birge, tildi úırenýdiń turaqtylyǵynyń da mańyzy zor. Aǵylshyn jáne ıspan tilin meńgerýge tyrysqan óz tájirıbeme súıene otyryp aıtyp otyrmyn.
- «Sozdik.kz» orys tilindegi sóz tirkesteri men keıbir sóılemderdi sózbe-sóz emes, maǵynasy boıynsha aýdarǵysy keletinin baıqaımyz. Al ázirge maǵynasy boıynsha aýdarýǵa kelmeıtin sóz tirkesteri men sóılemder qaldy ma? Bul másele qalaı sheshilip jatyr?
- Iá, frazeologııalyq aınalym dep atalatyn berik sóz tirkesterin mindetti túrde maǵynasyna qaraı aýdarý kerek. Sózsiz, sózdiktiń elektrondy bazasyna enbeı jatqan áli qanshama turaqty sóz tirkesteri, maqal-mátelder barshylyq. Atalǵan másele aqyryndap sózdik bazany tolyqtyrý joly arqyly sheshilip keledi.
- «Sozdik.kz» saıtynyń shtaty aýqymdy ma? Málimetter bazasynda bálkim jańartý jumystary júrgizilip, jańa sózder qosylyp turatyn bolar?
- Joba boıynsha jumysty kóp jaǵdaıda ózim jalǵyz atqaramyn. Biraq, meniń astanalyq Asqar Syzdyqov degen dosym bar. Ol sozdik.kz saıtynyń Android jáne iOS qosymshalarynyń avtory bolyp sanalady. Biz ekeýimiz eki qalada turyp jatqanymyzben, ózara berik qarym-qatynasta jumys atqaramyz. Osynyń arqasynda jobanyń sapaly ári yńǵaıly mobıldik qosymshalary jasalyp jatyr.
Aýdarmashylardyń sózdik bazasy jumysyna men turaqty túrde mamandardy jumyldyryp, sózdik bazasyndaǵy belgili bir fragmentterdi tekserip berýdi ótinemin. Sonymen qatar, qarjylyq jaǵdaıym múmkindik bergen jaǵdaıda stýdııaǵa dybystaýdy tartamyn - qazirgi tańǵa deıin kásibı dıktorlar 16 myń qazaq tilindegi sózdi dybystap, saıtqa engizdi. Bazadaǵy ózgerister men qosymshalar jıi engizilip turady. Jobada tipti, óz talap-tilegi boıynsha sózdik maqalalarǵa árdaıym túzetýler men tolyqtyrýlar engizip, kómek kórsetetin adamdar bar.
- Saıt jumysyna baılanysty maqtaý sózderdi jıi estip turasyz ba, álde synaýshylar da bar ma?
- Jalpy, bizdiń saıt pen qosymshalardy qoldanýshylar jumysymyzǵa joǵary baǵa berip jatady. Buǵan bizdiń Android qosymshasyndaǵy paraqshaǵa qaldyrylǵan pikirlerdi oqysańyz kózińiz jetedi. Qazaq tilin jaqsy meńgergen adamdar jalpy jaqsy baǵa beredi. Sózdikti sonymen birge belgili bir sózdiń maǵynasyn ajyratyp, ony qoldanýdyń úlgisin kórsetip bere alatyn kásibı aýdarmashylar da qoldanady.
Saıt jumysynyń mehanızmin túsinbegen adamdar álbette jaǵymsyz pikirin bildirip jatady. Ondaı adamdar qısynsyz mátindi aýdarýǵa tyrysady nemese sózdi jazýda qate teredi. Ondaı jaǵdaıda sózdik eshkimge kómektese almasy anyq.
- «Sozdik.kz» saıtyn bolashaqta qalaı elestetesiz?
- Sózdiktiń sózdik qoryn, ásirese qazaq-orys aýdarmasy baǵytyndaǵy bazany áli de tolyqtyrý kerek. Qazaq sózderin dybystaýdy jalǵastyrý jumysy tur. Kóp jaǵdaıda sózdik aýdarmany dál bere alatyndaı qazaq tiliniń morfologııasyn da engizip qoıý asa paıdaly bolar edi. Sonymen birge, aǵylshyn-qazaq jáne qazaq-aǵylshyn baǵyttaryn da bazaǵa qosyp qoıǵymyz-aq keledi. Atalǵan tapsyrmany oryndaýda tehnıkalyq turǵyda bári de daıyn. Bul mindetterdi oryndaý úshin memlekettik-jekeshelik seriktestik aıasyndaǵy yntymaqtastyq bizge asa paıdaly bolar edi.
