Sot júıesi ádil bolsa, qoǵamnyń kóńil-kúıine qaıaý túspeıdi
Azamattyq qoǵam quryp jatqan Qazaqstannyń sot júıesindegi ózekti problemalaryn sheshý joldary búgin Astanada Qazaqstan sýdıalarynyń V sezinde egjeı-tegjeıli talqylandy. Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev Qazaqstannyń sot júıesindegi kemshilikterdi taıǵa tańba basqandaı etip tizip berdi. «Sot júıesinde sheshilmegen máseleler barshylyq», degen Prezıdent «ujdansyz adamdardyń sot korpýsyna ótip ketýin» birinshi kemshiliktiń qataryna jatqyzdy. «Sýdıalar korpýsyna ujdansyz adamdar ótip ketetin jaǵdaılar bar. Sýdıa mamandardy irikteýdiń qazirgi júıesi birshama kúrdeli súzgi ekenine qaramastan, sýdıalar qoǵamdastyǵy kezdeısoq adamdardan ózin qorǵaı almaı otyr. Al adal, ádiletti, ujdandy, eń bastysy, satylmaıtyn sot bıliginiń bolýy búkil quqyqtyq júıeniń sapaly jumysynyń mindetti sharty bolyp tabylady», dedi Memleket basshysy.
Elbasynyń pikirinshe, «jekelegen sýdıalardyń kásibı biliktiliginiń tómendigi jáne moraldik-etıkalyq beınesiniń nasharlyǵy» qazaqstandyq sot júıesindegi ekinshi kemshilik. Úshinshi problema - ádilettilikti ornatýdyń sapasyna qatysty narazylyqtar bar. Bul kemshilikter sottyń sózbuıdaǵa salýyn, sottaǵy qatelikterdi, tipti zańdy buzýshylyq jaǵdaılaryn qamtıdy. Tórtinshi problema - sot óndirisi úderisiniń aıtarlyqtaı jetildirilmeýimen baılanysty. «Qazaqstandyq sottyń ádiletti bolýy onyń sheshimderine qatysty», dedi N. Nazarbaev. Prezıdenttiń paıymdaýynsha, Qazaqstannyń sot júıesindegi besinshi problema - bul sot sheshimderiniń oryndalýynyń dárejesi men sapasynan turady. Sot bıliginiń mártebesi men árekettiligi osy sheshimderdiń oryndalýymen tikeleı baılanysty. Al, altynshy problema - zańnamanyń jaǵdaıyna qatysty. Qoldanystaǵy quqyqtyń kemshilikteri men aqaýlyǵy sottaǵy daý-damaılardy týdyratyn sebepterdiń biri. «Demek, sot júıesinde sheshimin tappaǵan problemalalar barshylyq. Azamattardyń sot jumysyndaǵy kemshilikterge shaǵymdanýynan kóptegen mysaldar keltirýge bolady. Osyǵan baılanysty bul sezde ashyq áńgime órbip, osyndaı kemshilikterdi qalaı joıý jóninde usynystar bolady dep úmittenemin» - dedi Memleket basshysy sezge qatysýshylarǵa baǵyttaǵan sózinde.
Qazaqstannyń sot júıesinde joǵaryda aıtylǵan kemshilikterdiń bary ras. Bundaı problemalar óz kezeginde qoǵamnyń sot bıligine senimsizdikpen qaraýyna túrtki bolyp jatady. Sodan da bolsa kerek, bul kúnderi jekelegen azamattardyń aýdandyq, qalalyq, odan qalsa oblystyq sottardyń shyǵarǵan sheshimderine narazylyq tanytyp, ádildik izdep Joǵarǵy sotqa shaǵymdanyp jatady. Ondaı shaǵymdar Joǵarǵy sot tarapynan keı-keıde qanaǵattandyrylyp jatsa, keı jaǵdaıda zańdy belden basqan azamattardyń qolymen istegenin moınymen kóterýge dármenderi jetpeı, bolsyn-bolmasyn sýdıalardy qaralap, sot júıesine keıistik tanytyp jatatyn jaǵdaılar da kezdesedi. Qalaı desek te, órkenıetti elderdiń qataryna qosylyp, tolyqqandy azamattyq qoǵam qurýǵa umtylyp jatqan Qazaqstan úshin sot júıesi jumysynyń múltiksiz bolýy, sýdıalardyń ardan attamaı, ujdandy ulyqtap, adamgershilik qundylyqtardy joǵary qoıa otyryp, ádiletti bolýy asa mańyzdy. Bul qaǵıda demokratııaly, zaıyrly, azamattyq qoǵamnyń mańyzdy quramdaýyshtarynyń biri bolsa kerek. Deıturǵanmen, bul tusta elimizde burnaǵy kezderge qaraǵanda sot júıesiniń ashyqtyǵyn, ádilettiligin qamtamasyz etýde, sýdıalardyń mártebesin kóterýde qyrýar jumystar tyndyrylǵanyn da aıtyp ótken jón. Bul júıedegi qoǵamnyń jegi qurtyna aınalǵan jemqorlyqty joıý úshin memleket sýdıalardyń jalaqysyn anaǵurlym kóterdi. Olardy baspanamen qamtamasyz etýde. Bul kúnde sýdıalar elimizdegi eń joǵary jalaqy alatyn memlekettik qyzmetkerlerdiń qatarynda. Resmı málimetter boıynsha, tek bıyldyń ózinde sot júıesin damytýǵa 20,5 mlrd teńge bólinipti. Memlekettiń bundaı qadamy árıne birtindep tıimdiligin kórsetip, jemisin berýde. Búginde elimizde «malym janymnyń, janym arymnyń sadaǵasy» deıtin qaǵıdany qatań ustanatyn sýdıalardyń shoǵyry qalyptasty. Burynǵydaı emes, qoǵamnyń da sot júıesine degen kózqarasy pozıtıvti jaqqa qaraı ózgere bastady. Alaıda, bul aıtylǵandardyń eshqaısysy toqmeıilsip, arqany keńge salýǵa negiz bolmaýy tıis. Kerisinshe, sot júıesindegi áli de bar kem-ketikti qymtap, kemshilikterdi joıý úshin «tas qoparyp, taý qulatatyn» jumystar jeterlik. Bul rette eń mańyzdysy - sýdıalardy irikteý máselesine kelip tireledi. «Mal alasy syrtynda, adam alasy ishinde», demekshi kimniń pıǵyly qandaı ekenin eshkim tap basyp aıta almaıdy. Onyń ústine rýhanı qundylyqtan góri, materıaldyq qundylyq saltanat quryp turǵan myna zamanda «barmaq basty, kóz qystymen» qyzmetke iligip, «bir qaryn maıdy» shiritip júrgender de bar bizdiń qoǵamda. Qandaı da bir saladaǵy kemshilikterdiń kópshiligi kóp jaǵdaıda solardyń kesirinen bolyp jatady. Ókinishke qaraı, bul kemshilikten sot júıesi de ada emes. Sondyqtan da bolsa kerek, búgingi quryltaıda osyǵan tosqaýyl qoıýǵa aıryqsha mańyz berildi. Memleket basshysy sýdıalardy irikteýdiń kásibı biliktilik talaptaryna moraldik-etıkalyq normalardy da engizý qajettigin qadap aıtty. «Sýdıalardy irikteýdiń kásibı biliktilik talaptaryna moraldik-etıkalyq normalardy qosa alǵanda, sýdıalar men sýdıa qyzmetinen úmitkerler úshin joǵarǵy ólshemder men standarttardy ázirlep, qoldanysqa engizý qajet», -dedi Prezıdent óz sózinde.
Elbasynyń paıymdaýynsha, laýazym ıeleri sýdıa qyzmetine taǵaıyndaýǵa ózderi tanystyrǵan úmitkerler úshin moıyndaryna jaýapkershilik alýlary tıis. Bul rette azamattardyń sot júıesine degen senim deńgeıin kóterý úshin barlyq sharalardy qoldaný qajet. Memleket basshysy sot júıesin jetildirý úshin taǵy birqatar usynystar jasady. Máselen, Prezıdent sottardyń tóraǵalaryn sottardyń sýdıalarynyń qatarynan jıi aýystyryp otyrý tártibin engizý kerektigin aıtty. «Olar bes jyl qatarynan otyrmaýy kerek. Múmkin árbir sottaǵy sot tóraǵasyn eki jylda bir ret aýystyrý qajet shyǵar, sony qarastyrý kerek», - dedi Prezıdent. Sondaı-aq, Elbasy sýdıa qyzmetine taǵaıyndaıtyn úmitkerdi anyqtaýda qupııa daýys berý qaǵıdatyn engizýdi usyndy. Budan bólek, ınnovatsııalyq tehnologııalardy qoldaný arqyly sot óndirisin jetildirý qajet degen pikirin bildirdi. «Sot óndirisin jetildirý ınnovatsııalyq tehnologııalardy keńinen qoldanýmen baılanysty. Ozyq sot tájirıbesi degenimiz - qaǵaz túrindegi qujat aınalymynan bas tartý, elektrondy tehnologııalarǵa kóshý», - dedi Prezıdent. Memleket basshysynyń taǵy bir qoıǵan mindeti - mamandandyrylǵan sottar júıesin kezeń-kezeńimen engizý. Bul ádilettilikti sapaly ornatý múmkindigin jolǵa qoıý jáne azamattardyń quqyǵyn senimdi qorǵaý úshin qajet dúnıe. Sonymen birge, Prezıdent Sot ákimshiligi komıtetiniń mártebesin kóterý úshin keleshekte ony Joǵarǵy sottan bólý qajettigin, sondaı-aq sottarǵa ózderine tán emes fýnktsııalar berilmeýge tıistigin aıtty. «Sottar men sýdıalarǵa ózderine tán emes fýnktsııalar berilmeýge tıis. Sottyń jalǵyz ári basty maqsaty - ádilettilik ornatý. Osyǵan baılanysty sot ákimshiligi men ádilettilik ornatý fýnktsııalarynyń ara jigin aıqyn ajyrata otyryp, sot ákimshiligi júıesin odan ári damytýdyń mańyzy zor», - dedi N. Nazarbaev.
Osylaısha Qazaqstan sýdıalarynyń V sezinde respýblıkamyzdyń sot júıesindegi qordalanyp qalǵan qadaý-qadaý problemalar ashyq aıtylyp, olardy eńserýdiń naqty joldary kórsetildi. Aıtylǵan sóz- atylǵan oq. Olaı bolsa, endigi mindet - sot júıesindegi kemshilikterdi túzep, sýdıalardyń biliktiligin arttyrýǵa baǵyttalýy tıis. Elbasynyń sózimen aıtqanda «sot bıligi úshin kóp nárse jasaldy, sol sebepti bizdiń qoǵamnyń Qazaqstannyń sýdıalar korpýsynan sot árdaıym zań men ádilettiliktiń senimdi tiregi bolady degen jumysty kútýge qaqysy bar».
