Soǵys kezinde Qyzylordada polıak mektebi men balabaqshasy jumys istegen
QYZYLORDA. KAZINFORM — Ekinshi dúnıejúzilik soǵys jyldary qazaq jerine 532,5 myń adam, 50 myńdaı jumysshy, ınjener-tehnık evakýatsııalanǵan. Sonymen qatar 970 myńdaı polıak pen nemis kúshtep kóshirildi.
Qyzylorda oblysyna evakýatsııalanǵan kásiporyndardy óndiristik alańdarmen qamtý, maıdanǵa qajet ónimder óndirisi, adamdardyń turmystyq jaǵdaıyn jasaý baǵytyndaǵy jumystar men kedergiler jóninde fılosofııa ǵylymynyń doktory Dáýlet Omarov aıtyp berdi.
Ǵalymnyń sózine súıensek, 1941 jyly shildede Qyzylorda oblysynda evakýatsııalanǵan azamattardy qabyldaý, ornalastyrý, ystyq tamaqpen qamtamasyz etý jáne dárigerlik kómek kórsetýmen aınalysatyn oblystyq eńbekshiler depýtattary keńesi janynan evakopýnkter quryldy.
Olar temirjol stansalary janyndaǵy úı-jaılarda jumys istedi. Evakýatsııalanǵan halyqtyń esebin alý úshin anyqtama bıýrolary uıymdastyryldy.
— 9 shildede Qyzylordaǵa evakýatsııalanǵandardyń alǵashqy legi — 10 myń adam keldi. Olardyń arasynda armıan, kúrd, nemis, polıak, ýkraın jáne taǵy basqa ult ókilderi bar. Kelýshilerdi qabyldaý, ornalastyrý, baspanamen, azyq-túlikpen qamtamasyz etý jumystary qolǵa alyndy. Olar fabrıkalar men zaýyttarǵa jumysqa joldanyp, eńbekke aralasyp, maıdan shebine kómektesti. Osy jyly sondaı-aq bolgar, grek, evreı, káris, latysh, orys, polıak, rýmyn, syǵan, serb, tatar, chývash ultynan barlyǵy 30 062 adam keldi. Jergilikti partııa uıymdary, atqarýshy organdar men jergilikti turǵyndar evakýatsııa kezinde balalarǵa jiti kóńil bóldi. Jer aýdarylǵandar turǵylyqty halyqtyń úılerine, bos úılerge, keńselerge ornalasty, — dedi Dáýlet Omarov.
Qazaqstanǵa alǵashqylardyń biri bolyp Batys Ýkraına shekarasyna jaqyn aımaqtardan polıaktar men nemister kelip qonystandy.
— Polıaktardyń bir bóligi Syr óńirine kóshirildi. Qyzylorda oblystyq atqarý komıtetiniń sheshimimen 1943 jyly 21 jeltoqsanda Qyzylorda qalasynda polıak balalary úshin polıak tilinde mektep, 1944 jyly 6 qazanda 60 oryndyq balabaqsha ashyldy. Aral aýdandyq atqarý komıtetiniń 1941 jylǵy 23 qazandaǵy keńeıtilgen otyrysynda qonys aýdarýshylarǵa arnap mektep úılerin memparohod jáne áskerı kúzet mekemelerinde uıymdastyrý týraly sheshim qabyldandy. Oblystyq atqarý komıtetiniń sheshimimen 1941 jyldyń ekinshi jartysynda Aral aýdanyna Moldavııadan 40 otbasy, Estonııa, Latvııa, Lıtvadan 2486 adam, odan basqa jerden ákelingen 1413 nemis áskerı gospıtaldarǵa, «Rybnık» klýbyna jaıǵasty, — deıdi ol.
Ǵalym jer aýdarylǵandardyń áýelgi kezde saıası-quqyqtyq jaǵdaıy óte tómen, olardyń arasynda ólim-jitim kóp bolǵanyn sóz etti.
Onyń dáleli — Qyzylorda oblysy ishki ister halyq komıssarıaty bastyǵynyń 1944 jyly 20 maýsymda Qazaqstan kommýnıstik partııasy Qyzylorda oblystyq komıtetine jazǵan baıandaý haty.
Hatta oblysqa qarasty birneshe aýdanda jer aýdarylǵandarǵa berilgen azyq-túliktiń durys bólinbegeni, olarǵa kózqarastyń nemquraıly ekeni kórsetilgen.
— Tamaqtyń joqtyǵynan, ashtyqtan, sýyqtan ólim etek ala bastaǵan. Arnaıy kóshirilgenderdi arzan jumys kúshi retinde aýyl sharýashylyǵy men óndiris oryndarynyń eń aýyr salalarynda paıdalandy. Jumystyń aýyrtpalyǵyna qaramastan olar eńbekte joǵary kórsetkishke qol jetkizdi. Syr boıy qazaqtary kelýshilerdi syrtqa teppeı, qolynda bardy bólip berdi. Germanııa nemis basqynshylarynan azat etilgesin bir bóligi týǵan jerine oraldy. Keıbir bóligi qazaq jerinde turaqtap qaldy, — dedi Dáýlet Omarov.
Aıta keteıik, Qyzylorda oblysynyń arhıvinde 1941-1945 jyldar aralyǵynda dala poshtasynan kelgen hattar saqtaýly.