SQO-da jarty jylda 900-den astam adamǵa onkologııa dıagnozy qoıyldy

PETROPAVL. KAZINFORM - Soltústik Qazaqstan oblysy bıylǵy jarty jyldyń qorytyndysy boıynsha onkologııalyq aýrýdyń taralýynan respýblıkada ekinshi orynǵa shyqty. 

Birinshi orynda – Qaraǵandy oblysy, úshinshi orynda – Shyǵys Qazaqstan oblysy tur. Osyǵan oraı biz oblystyq onkologııalyq ortalyq dırektory Oleg Dýdıakpen óńirdegi ahýal, aýrýshańdyq sebebi jáne aldaǵy josparlar jaıly áńgimelestik.

– Oleg Vıktorovıch, qazirgi ýaqytta óńirde obyrdyń qaı túri jıi kezdesedi? 

– Birinshi orynda – ókpe ragy tur, 6 aıda 109 adam aýyrdy. Bul barlyq syrqattanǵandardyń 12,5%, ótken jylmen salystyrǵanda shamamen 10% ósti, byltyr 91 adam aýyrǵan edi. Ekinshi orynda kolorektaldy obyr keledi, 106 jaǵdaı tirkeldi, bul -12,2% jáne úshinshi orynda 11,1% sút bezi obyry tur. Jarty jylda 97 áıelge osy dıagnoz qoıyldy. 

– Nelikten SQO onkologııalyq aýrýlar boıynsha alǵashqy úshtikten túspeı keledi?

– Buǵan birneshe faktor áser etedi: halyqtyń demografııalyq qurylymynda egde jastaǵylardyń úlesi joǵary bolýy, mysaly óńirdegi barlyq turǵyndardyń 18% - 65 jastan asqandar, ekologııalyq jaǵdaılar, sondaı-aq skrınıng pen erte dıagnostıkany belsendi nasıhattaý.

– Ekologııanyń da áseri bar dedińiz...

– Iıa, óńir kómirdi kóp qoldanady, oblys ortalyǵynda da, aýdandarda da peshpen jylytylatyn úıler kóp, avtokólik tútini de áser etedi, taza aýyz sýdyń jetispeýshiligi máselesi taǵy bar.

Áleýmettik áserine keler bolsaq, jastarǵa arnalǵan sporttyq jáne mádenı ınfraqurylymnyń azdyǵy. Ári turǵyndardyń spırttik ishimdikterge úıir bolýy, temeki shegý sııaqty jaman ádetter de saldaryn tıgizip jatyr. 

– Qazir SQO-da qansha naýqas dıspanserlik esepte tur jáne bıyl qansha jańa jaǵdaı tirkeldi?

– Búginde dıspanserlik esepte 11 588 adam tur. Bıylǵy 6 aıda «D» esepke taǵy 913 naýqas alyndy. 

– Jaǵdaıdy jaqsartý úshin qandaı sharalar qolǵa alynyp jatyr? Jalpy oblysta onkologııalyq kómek qanshalyqty damyǵan?

- Aı saıyn jáne toqsan saıyn obyr túrleri boıynsha onkúndikter, ashyq esik kúnderi, tele-radıo suhbattar, dárigerlerdiń túsindirý jumystary ótedi. Onkologııalyq ortalyqta MRT, KT apparat, KT-sımýlıator, 2023 jyldan beri radıojıilik ablıatsııa apparaty bar. Bıyl qaterli isikti emdeýge arnalǵan ınnovatsııaly jelilik údetkish ornatyldy. Bul óńirimizde engizilgen alǵashqy apparat. Mańyzdy joba «Qazaqstan halqyna» qorynyń qarjylaı qoldaýynyń arqasynda júzege asty.

Buǵan deıin turǵyndar bul qyzmetti alý úshin basqa óńirlerge baratyn. Halcyon jelilik údetkish pen sońǵy býyndaǵy jasandy ıntellekt júıesimen jabdyqtalǵan kompıýterlik tomograf sáýle dozasyn dál eseptep, isiktiń shekarasyn naqty anyqtaýǵa jáne sáýleni tek zaqymdanǵan jasýshalarǵa baǵyttap em júrgizýge múmkindik beredi.

Desek te, aýdandyq jáne qalalyq emdeý mekemelerine zamanaýı medıtsınalyq qondyrǵylar: tsıfrlyq mammograftar, endoskopııalyq taǵandar jáne taǵy basqalary kerek.

– Mamandar jetkilikti me?

– Endoskopıst, reabılıtolog, onkogınekolog, onkolog, hımıoterapevt, patomorfolog sııaqty 6 mamanǵa suranys bar. Aýdandyq jáne qalalyq deńgeıde onkologtar jetispeıdi.

Qazirgi ýaqytta 17 medıtsınalyq mekemede onkologtyń mindetin 11 dáriger qosymsha atqarsa, tek altaýynda ǵana maman tolyq shtatta bar.

– Dıagnostıka men emge alýǵa búginde kezek bar ma?

– Onkolog qabyldaýy úshin 4-5 kún, al KT jáne MRT sııaqty qosymsha tekserýlerge 1,5-2 apta buryn jazylý qajet. 

– Halyq skrınıngtik tekserýlerge qanshalyqty belsendi qatysady?

– Skrınıngter sút bezi, jatyr moıny, kolorektaldy rak boıynsha júrgiziledi. 2024 jyly sút bezi boıynsha qamtý - 95%, jatyr moıny – 96%, kolorektaldy obyr – 97,5% boldy. Bıyl skrınıngten ótý tıis turǵyndardyń shamamen 70% tekserildi. 

– Psıhologııalyq kómek qanshalyqty qoljetimdi?

– Onkologııalyq naýqastar men olardyń otbasylaryna psıhologııalyq kómek jalpy alǵanda qoljetimdi, alaıda onyń deńgeıi men sapasy óńirge jáne naqty medıtsınalyq uıymǵa baılanysty ártúrli. Kóptegen naýqas jáne olardyń týystary qaterli isik dıagnozy qoıylǵanda jáne ony emdeýge baılanysty týyndaıtyn emotsııalyq jáne psıhologııalyq qıyndyqtardy eńserýde psıhologııalyq qoldaýǵa muqtaj.

Óńirde pallıatıvtik ortalyqtar jáne 4 adamnan turatyn (dáriger, medbıke, psıholog, áleýmettik qyzmetker) jyljymaly mobıldi brıgada bar. Pallıatıvtik qyzmettiń mobıldi brıgadasy aýyr jáne jazylmaıtyn aýrýy bar naýqastarǵa úıde kómek kórsetedi. Bul kómektiń maqsaty – ómir sapasyn jaqsartý, aýyrsynýdy jáne basqa da sımptomdardy jeńildetý, sondaı-aq naýqastar men olardyń otbasylaryna meıirgerlik kútim men psıhologııalyq qoldaý kórsetý.

– Aldaǵy jyldarǵa qandaı jospar bar?

– 2023-2027 jyldarǵa arnalǵan onkologııalyq kómekti damytý josparyna sáıkes, MRT, KT, joǵary klassty ÝDZ apparatýralaryn satyp alý kózdelgen. Eksperttik endoskopııalyq ortalyq ashý josparlanǵan. Bul óńirde erte dıagnostıka men sapaly emdeýdi jaqsartady.

Buǵan deıin SQO-da bıyl 85 adam týberkýlez juqtyrǵanyn jazǵan edik.