SQO-da Táýelsizdik jyldary 1 qala, 10 aýdan, 74 aýyldyń ataýy ózgergen

PETROPAVL. QazAqparat – «Nur Otan» partııasy Soltústik Qazaqstan oblystyq fılıaly janyndaǵy «Miras» qoǵamdyq keńesiniń kezekti otyrysynda óńirdegi onomastıka máselesi kóterildi. Óńirde eldi meken ataýlarynyń shamamen 36 paıyzy ǵana qazaqsha ataýǵa ıe ekeni aıtyldy, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Nur Otan partııasy SQO fılıaly baspasóz qyzmetiniń málimetinshe, «Miras» qoǵamdyq keńesiniń kezekti otyrysynda eki másele kóterilse, sonyń biri eldi mekenderdiń ataýlaryna qatysty boldy. M.Qozybaev atyndaǵy Soltústik Qazaqstan ýnıversıtetiniń qazaq tili kafedrasynyń professory Janar Talasbaeva baıandama jasap, oblysta onomastıka salasynda atqarylyp jatqan jumystarmen tanystyrdy.

«Eski ataýlardy qal­pyna keltirý tarıhı ádilettilikti ornatý de­genmen birdeı. Táýelsizdigimizge táýbe deı otyryp, oblys aýmaǵyndaǵy otarshyl­dyq pen totalıtarlyq dáýirlerden qalǵan ataýlardan birtindep arylyp kelemiz. Degenmen oblysta keńestik saıasattan qalǵan ataýlar áli basymdyq tanytady.

Ulttyq onomastıkadaǵy ózgerister bir jolǵy naýqan emes, kerisinshe tarıhı ýaqyt alshaqtyǵy bar, uzaq merzimdi jáne memlekettik deńgeıde qoldaýdy talap etetin, materıaldyq qamtamasyz etýdi qajet etetin ǵylymı, saıası ári áleýmettik mańyzy bar asa mańyzdy jumys. Bul keıinge qaldyrylatyn da is emes. Áli de, aldy toqsannan asyp, arty jetpiske taıap qalǵan kónekóz qarııalarymyz ben aǵa urpaq ókilderi barshylyq. Olaı bolsa jer-sý ataýlary jaıynda aqparatty tirnektep jınap, dáleldi faktilermen dáıektep, ǵylymı turǵyda zerttep, aınalymǵa túsirgen abzal», - deıdi professor.

Ózge ulttyń ókilderi qazaq jerine aıaq basysymen, sol jerge óz tilderinde at qoıdy. Jer-sý ataýlary saıasatpen aýystyryldy.

«Ǵalym Zarqyn Taıshybaı eldi meken ataýlaryna baılanysty qomaqty zertteý eńbekterimen tanymal. Sondaı mańyzdy zertteýleriniń biri 2015 jyly Sáýle Málikova, Kemel Ospanov, Gúlnar Ahmetjanova birge jazǵan «Atameken ataýlary» kitaby jaryq kórgen bolatyn. Belgili ólketanýshylar Málik Muqanov, Sotsıal Jumabaev, Qaırolla Muqanovtar osy taqyrypqa qalam tartqan. Qyzyljar ataýyna baılanysty málimetter 2017 jyly Sh.Shaıahmetov atyndaǵy tilderdi damytýdyń respýblıkalyq úılestirý-ádistemelik ortalyǵy basyp shyǵarǵan «Soltústik Qazaqstan oblysynyń tarıhı jáne qazirgi ataýlary» dep atalatyn materıaldar jınaǵynda tolyq kórsetiledi. 2017 jyly M.Esmatova ekeýimizdiń «Onomastıkalyq ataýlardyń tarıhy men lıngvıstıkalyq sıpaty» dep atalatyn monografııamyz ben oqý-ádistemelik quralymyz jaryq kórdi», - deıdi Janar Talasbaeva.

Professordyń sózine súıensek, 2017 jyly jaryqqa shyqqan «Soltústik Qazaqstan oblysynyń tarıhı jáne qazirgi ataýlary» dep atalatyn materıaldar jınaǵynda 7 aýdan boıynsha statıstıka málimetteri keltirilgen. Máselen, Mamlıýt aýdanynda 44 eldi meken bolsa, sonyń tek beseýi ǵana qazaqsha ataýǵa ıe. Shal aqyn aýdanynda 45 ataý bolsa, sonyń 10-y ǵana qazaqsha atalǵan. Qyzyljar aýdannyń quramyna kiretin 19 aýyldyq okrýgtiń tek ekeýi ǵana qazaqsha bolsa, 17-i, ıaǵnı 89,5 %-y orys tilinde atalǵan.

Mamandardyń esebinshe, qazir SQO-da 635 aýyl, 5 qala bolsa, sonyń 227-si ǵana, ıaǵnı 35,7 %-y qazaqsha atalǵan. Al Táýelsizdik alǵaly 1 qala, 10 aýdan, 14 aýyldyq okrýg, 60 aýyldyń ataýy ózgergen eken.