SQO-da fermer áıel asyl tuqymdy eshki ósirip jatyr
- Eshki sharýashylyǵymen aınalysýǵa ne túrtki boldy?
- Eshki ósiremin degen oı oıda-joqta keldi desem, ótirik aıtqanym. Eshki fermasyn ashpas buryn naryqty zerttedim, ekonomıkalyq tıimdiligin sarapqa saldym. Shetelderge shyǵyp, eshki ósirý isin damytýǵa qatysty birneshe semınarǵa qatystym. Osyndaı salmaqty, jan-jaqty daıyndyqtan keıin Aqtóbe qalasyna zaanen tuqymdy eshkilerdi satyp alýǵa attandym. Osylaısha byltyr 16 aqpan kúni Býlaev qalasynda shaǵyn asyl tuqymdy eshki fermasy paıda boldy.
- Aýyldyń eshkileri bap tańdamaıdy, ne berseń sony jeıdi. Al bul eshkilerdi qalaı azyqtandyrý qajet? Janýar neni jaqsy kóredi?
- Iıa, eshki negizinen kútimdi kóp qajet ete bermeıtin mal, ózge túlikke qaraǵanda tez kóbeıedi, ári tózimdi mal. Azyqty da kóp talǵaı bermeıdi. Desek te jońyshqa, suly, arpa, túrli shóp qospasyn jáne sábiz ben qyzylsha beremiz. Kepken qytyrlaq nandy, shekildeýikti jaqsy kóredi. Al alma, qarbyz ben banan olar úshin eń súıikti as.
- Eshki ustaıtyndar eńbek zaıa ketpeýi úshin neni eskerip, nege mán berý qajet?
- Eshkide aýrý tez asqynady. Máselen iri qara mal men qoı aýyrsa emdeý kestesi boıynsha sheshim qabyldaýǵa ýaqyt bolsa, eshkilerdi birden emdeýge kirisý qajet.
Bul - bárin kórgisi keletin, mazasyzdaý túlik. Sondaı-aq qyzǵanshaq. Sıpaǵandy jaqsy kóredi, bir jeri aýyrsa nemese bir nárse kerek bolsa – bildiredi, aqyldy janýar. Olar ózderine belgili bir kezekpen saýylady, eger de bireýi kezeksiz kirip ketse, súzip, shetqaqpaı qylýy múmkin. Kezeksiz saýǵan adamǵa da qyr kórsetip, shaqyrsa kelmeıdi. Jalpy bári bas eshkige baǵynady, al ol otardaǵy tártipti baqylap, «súzisýlerge» jol bermeıdi.
- Zaanen tuqymdy eshkilerdiń basqalarynan aıyrmashylyǵy nede?
- Zaanen eshkileri iri keledi jáne olar tek qana aq bolady. Tekeleri 120 kg deıin, eshkiler 90 kg shamasynda tartady. Olardyń laqtary da iri keledi, týǵan kezde salmaqtary 4,5 kg. Aı saıyn 5 kg salmaq qosyp otyrady.
Bul – sútti tuqym. Bir eshki bir jylda 1 tonnaǵa deıin sút berýi múmkin. Laqtaǵan saıyn sútti kóp beredi. Sútti eń kóp beretin ýaqyty – tórtinshi ret laqtaǵannan keıin, sol kezde táýligine eki ret saýylatyn bolsa 8-12 kg deıin sút berýi múmkin. Aralarynda jylyna 2 tonnaǵa jýyq sút beretinderi bar. Jalpy bir jyldyń ishinde bul mal óz salmaǵynan 20 ese kóp sút beredi eken. Súti maıly, sıyr sútiniń maılylyǵy 3,2 % bolsa, eshkiniki – 4 %. 11 aı boıy saýylady. Eshkiniń bul tuqymy maqtaýǵa turarlyq. Ónimdiligi óte joǵary. 100 eshki 180-250-ge deıin tól beredi. Soltústik Qazaqstannyń qatal tabıǵatyna beıimdelgen.
- Fermańyz týraly aıtyp ketseńiz.
- Qazir sharýashylyqta 72 eshki, 5 teke bar. Asyl tuqymdy mal basyn kóbeıtýmen aınalysyp jatyrmyz. Maldy 8 adam baǵady. Saýylǵan súttiń bir bóligin laqtarǵa beremiz, qalǵanyn ózimiz tutynýǵa kraft irimshikter jasaımyz.
- Eshkiniń sútin izdep júrip ishetinder bar. Bul aqtyń paıdasy nede?
- Eshki súti júrektiń jumysyna jaqsy áser etedi. V2 jáne V12 dárýmenderine, amınqyshqyldarǵa baı, nátıjesinde búırek pen baýyrdyń jumysyn retteıdi, holesterınniń deńgeıin túsiredi. Sıyr men eshki sútinen jasalǵan ónimder quramy jaǵynan uqsas bolǵanymen, eshki sútinen jasalǵan, mysaly irimshik tez ári 100 % tolyq qorytylady. Aǵzany aqýyzben baıytady, sol sebepti emshektegi sábılerge jáne qatty aýyrǵan syrqattarǵa beredi. Eshkiniń eti de jeńil. «Tabıǵı dárihana» atalyp ketken. Qoı etine qaraǵanda maıy az, ıaǵnı dıetalyq ónim. Sol sebepti de suranysqa ıe. Ásirese qart adamdar tutynǵany jón. Eshki sharýashylyǵymen aınalysýdyń osyndaı utymdy jaqtary kóp.
- Eshki sharýashylyǵyna memleketten sýbsıdııa berile me?
- Memleket bizge osy sharýashylyqqa satyp alǵan traktor úshin paıyzdyq mólsherlemesi boıynsha sýbsıdııa berdi. Ótken jyldyq aqpan aıynan osy kúnge deıin 4,5 mln teńge demeýqarjy aldyq. Sıyr sútiniń ár lıtrine, jemazyqqa memleket sýbsıdııa beredi. Al eshki sharýashylyǵyna, ókinishke oraı, ondaı jeńildikter qarastyrylmaǵan.
- Áńgimeńizge rahmet!
