SQO-da 400-ge jýyq káris turyp jatyr

PETROPAVL. QazAqparat - Qazaq jeri - totalıtarly saıası júıeniń qurbany bolǵan kóptegen ultqa qutty meken bola bildi. 1938 jyly Qazaqstanǵa 110 myń káris kúshtep kóshirilgen eken. Qazir SQO-da osy ulttyń 400-ge jýyq ókili ómir súrip jatyr, dep habarlaıdy QazAqparat tilshisi.

Solaqaı saıasattan zardap shekken etnostardyń biri - kárister. 1937 jyly Taıaý Shyǵystan káristerdiń alǵashqy legi deportatsııalandy. Bul oqıǵaǵa bıyl 82 jyl tolyp otyr.

«Qazaqstannyń jer qoınaýy paıdaly qazbalarǵa baı. Sony ıgerý úshin Keńes úkimeti syrt elderden túrli etnostardy kúshtep kóshire bastady. Polsha, Ýkraına, Baltyq elderinen halyqtar tutastaı eshalondarmen attandyryldy. 1938 jyly Qazaqstanǵa 110 myń káris kóshirildi. Ekinshi dúnıejúzilik soǵys basynda 500 nemis keldi. Sodan keıin polıaktar, qyrym tatarlary, kúrdter, sheshender men ıngýshter, qalmaqtar deportatsııalandy», - deıdi tarıh ǵylymynyń kandıdaty Sabyr Ybyraev.

Ǵalymdardyń aıtýynsha, Taıaý Shyǵystan 172 myń etnıkalyq káris qýylǵan eken. Osy jyldary jarty mln káriske naqaqtan naqaq «japon agenti» degen aıyp taǵyldy.

«Taıaý Shyǵystaǵy adamdardyń barlyǵy bir kún ishinde jumyssyz qaldy. Qarapaıym halyq ne bolyp jatqanyn túsinbedi. Kúshpen olardy vagondarǵa tıedi. Árbireýine 30 adamdy qamady. Qazan aıynda kún yzǵarly boldy. Bala-shaǵa ashtyq pen sýyqqa tózbedi. Kóbisi túrli aýrýdan kóz jumdy. 40 kún jolda júrip kelgen 24 myń káris Taldyqorǵan oblysyndaǵy Úshtóbe aýdanyna kelip toqtady. Olarǵa jergilikti turǵyndar úılerinen oryn berdi. Sóıtip biraz káris qazaqtardyń arqasynda aman qystap shyqty. Ol kezde jumys ta, azyq-túlik te joq. Biraz halyq aýrýdan ajal qushyp, Úshtóbe aýdanynda jerlengen. Sol jyldary naqty esep júrgizilmedi. Sondyqtan kóz jumǵandar boıynsha statıstıka joq», - deıdi «Qazaqstan káristeri» qaýymdastyǵynyń SQOF múshesi Leonıd In.

Sabyr Ybyraevtyń aıtýynsha, kóp adam kúshtep kóshirýge qarsylyq kórsetip qaza tapty. Asharshylyqtan, aptap ystyqtan til tartpaı ketken balalardyń sanynda esep bolmady. Qazaqtar ózderi jutap júrse de, syrttan kelgenderge baryn berdi. Sońǵy úzim nanymen bólisti. Stalın dúnıeden ozǵannan keıin etnostar elderine qaıtaryla bastady. Biraq birazy qonaqjaı qazaq jerinen ketkisi kelmedi. Óz erikterimen osynda qalamyz dep sheshti.

Qazirgi tańda kárister Ózbekstan men Qazaqstannyń ár túkpirine tarydaı shashylǵan. Óz qandastarynan quralǵan ortanyń bolmaýy saldarynan keıbireýi tili men dástúrinen ajyrap qalǵan.

«Jastarǵa qazaq halqynyń jasaǵan jaqsylyǵyn udaıy aıtyp otyramyn. Qıynshylyqty, náýbetti bastan keshirmegender ǵana el ishinde búlik shyǵaryp, soǵys ashady. Bizdiń eń basty baılyǵymyz - qoǵamdaǵy tynyshtyq, beıbit ómir»,- deıdi Leonıd In.

Búginde Leonıd In SQO-da turady. Onyń tarıhtyń osy jáne ózge de tustaryn óskeleń urpaq umytpasa eken degen tilegi bar.