Sırııa boıynsha HHІ halyqaralyq kezdesýge qatysýshylar birlesken málimdeme jasady
ASTANA. KAZINFORM – Sırııa boıynsha HHІ halyqaralyq kezdesýdiń qorytyndysy boıynsha birlesken málimdeme qabyldandy.
QR Syrtqy ister vıtse-mınıstri Álibek Baqaev kelissózder qorytyndysy boıynsha plenarlyq otyrysta Iran, Reseı jáne Túrkııa ókilderiniń birlesken málimdemesin oqydy.
Birlesken málimdemeniń mátininde Iran Islam Respýblıkasynyń, Reseı Federatsııasynyń jáne Túrkııa Respýblıkasynyń «Astana formatyndaǵy» kepil elderi retindegi ókilderi atap ótildi:
1. Álemdegi jáne óńirdegi ahýaldyń damýyn qarastyryp, Sırııa daǵdarysyn ornyqty retteýdi ilgeriletýdegi «Astana protsesiniń» jetekshi rólin atap ótti.
2. Palestına-Izraıl qaqtyǵysynyń shıelenisýi Sırııa Arab Respýblıkasyndaǵy jaǵdaıǵa keri áserin tıgizdi. Qarýly qaqtyǵys aımaǵynyń keńeıýine jáne oǵan óńirdiń basqa memleketteriniń tartylýyna jol bermeýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Gazadaǵy adamı apatqa qatty alańdaýshylyq bildirip, Izraıldiń palestınalyqtarǵa jasaǵan qatygez shabýylyn toqtatý jáne Gazaǵa gýmanıtarlyq kómek kórsetý qajettiligin atap ótti. BUU AA a/ES/-10/L. 27 (2023) qararyn atysty dereý toqtatýdy jáne barlyq taraptardyń halyqaralyq quqyq sheńberinde óz mindettemelerin oryndaýy talap etýge shaqyrdy.
3. Sırııa Arab Respýblıkasynyń egemendigine, táýelsizdigine, birligi men aýmaqtyq tutastyǵyna, sondaı-aq BUU Jarǵysynyń maqsattary men qaǵıdattaryna óziniń ózgerissiz berilgendigin rastady jáne bul qaǵıdattar jalpyǵa birdeı saqtalýy men qurmettelýine jatatynyn atap ótti.
4. Túrkııa men Sırııa arasyndaǵy qarym-qatynasty terrorızmge qarsy kúres maqsatynda ózara syılastyq, izgi nıet pen tatý kórshilik negizinde qalpyna keltirý, BUU Bosqyndar jónindegi joǵarǵy komıssary basqarmasynyń (BUU BJKB) qatysýymen sırııalyqtardyń qaýipsiz, erikti jáne laıyqty oralýy úshin tıisti jaǵdaı jasaý, saıası protsesti jandandyrý jáne gýmanıtarlyq kómekterdiń kedergisiz jetkizilýin qamtamasyz etý jónindegi kúsh-jigerdi jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Osy maqsatta 4 jaqty format sheńberinde «Astana formatyndaǵy» kepilgerlerdiń kúsh-jigerin quptady.
5. Lańkestikke qarsy ózara is-qımyldy jalǵastyrýǵa jáne Sırııanyń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyna nuqsan keltirýge baǵyttalǵan jáne kórshi elderdiń ulttyq qaýipsizdigine, sonyń ishinde transshekaralyq shabýyldar men ınfıltratsııaǵa qaýip tóndiretin separatıstik josparlarǵa qarsy turýǵa bel býdy. Sırııanyń ártúrli bólikterinde ártúrli belgilermen jumys isteıtin terrorıstik toptardyń jáne onymen baılanysty qurylymdardyń belsendiligi, sonyń ishinde beıbit turǵyndar arasynda qurban bolýǵa ákeletin azamattyq nysandarǵa jasalǵan shabýyldar aıyptaldy. Sırııanyń soltústigine qatysty barlyq qolda bar ýaǵdalastyqtardy tolyq oryndaý qajettigin atap ótti.
6. Idlıbtiń deeskalatsııa aımaǵyndaǵy jaǵdaıdy egjeı-tegjeıli qarastyryp, Idlıb týraly barlyq kelisimdi tolyq oryndaý arqyly tynyshtyqty saqtaý qajettiligin atap ótti. Aımaq ishinde jáne odan tys jerlerde beıbit turǵyndarǵa qaýip tóndiretin lańkestik toptardyń bolýy men belsendiligine qatty alańdaýshylyq bildirdi. Gýmanıtarlyq jaǵdaıdy qosa alǵanda, basylymda jáne onyń aınalasynda jaǵdaıdy turaqty qalypqa keltirýdi qamtamasyz etý úshin odan ári kúsh salýǵa kelisti.
7. Olar SAR-nyń soltústik-shyǵysyndaǵy jaǵdaıdy talqylady jáne osy aımaqta turaqty qaýipsizdik pen turaqtylyqqa qol jetkizý tek osy eldiń egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn saqtaý negizinde múmkin bolatynyna kelisti. Lańkestikke qarsy syltaýmen ózin-ózi basqarýdyń zańsyz bastamalaryn qosa alǵanda, «jer betinde»jańa shyndyqty qurýdyń barlyq áreketteri qabyldanbady. Sırııanyń birligin buzýǵa baǵyttalǵan jáne kórshi elderdiń ulttyq qaýipsizdigine qaýip tóndiretin separatıstik josparlarǵa, sonyń ishinde transshekaralyq shabýyldar men Evfrattyń batysynan ınfıltratsııa arqyly qarsy turýǵa bel býdy.
Sırııaǵa tıesili munaı resýrstaryn zańsyz basyp alý men berýdi jalǵastyrýdan bas tartqany taǵy da aıtyldy. Halyqaralyq quqyqty, halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyqty jáne BUU Jarǵysyn buzatyn barlyq birjaqty sanktsııalar, sonyń ishinde separatıstik josparlardy júzege asyrýǵa yqpal ete otyryp, eldiń ydyraýyna ákelýi múmkin Sırııanyń naqty aýdandaryna qatysty barlyq saılaý sharalary men alyp tastaýlar qabyldanbady.
Sırııa memleketiniń birligine nuqsan keltiretin terrorızmdi qoldaıtyn elderdiń áreketteri, sonyń ishinde Sırııanyń soltústik-shyǵysyndaǵy zańsyz ózin-ózi basqarý bastamalary aıyptaldy.
Separatıstik toptardyń Evfrattyń shyǵysyndaǵy beıbit turǵyndarǵa qarsy qysym kórsetýiniń barlyq túrlerine qatty alańdaýshylyq bildirdi, bul jaqynda aımaqtaǵy arab taıpalarymen qaqtyǵystarǵa ákeldi, sonyń ishinde áskerı qyzmetke kúshtep shaqyrý, beıbit demonstratsııalar men bilim berýdegi kemsitýshilik tájirıbelerdi basý, sondaı-aq jýrnalısterge qatysty saıası qyzmetke shekteýler, jınalys quqyǵy jáne qozǵalys erkindigi.
8. Halyqtyń jekelegen etno-konfessııalyq toptarynyń terrorıstik jáne separatıstik umtylystaryn qoldaý jáne olardy qarýlandyrý jónindegi kez kelgen eldiń kez kelgen qyzmetin aıyptady.
9. Sırııadaǵy Izraıldiń barlyq áskerı shabýyldary aıyptaldy. Bul áreketter Sırııanyń halyqaralyq quqyǵyn, halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyǵyn, egemendigi men aýmaqtyq tutastyǵyn buzdy dep sanady. Olardy turaqsyzdandyrdy jáne aımaqtaǵy shıelenisti kúsheıtti dep tanydy jáne osy shabýyldardy toqtatýǵa shaqyrdy.
Sırııalyq Golandardy basyp alýdan bas tartatyn BUU-nyń tıisti qararlarynyń erejelerin qosa alǵanda, jalpyǵa birdeı tanylǵan halyqaralyq-quqyqtyq sheshimderdi, eń aldymen BUU Qaýipsizdik Keńesiniń 242 jáne 497 qararlaryn qurmetteý qajettiligi rastaldy, ásirese Izraıldiń osyǵan baılanysty sheshimderi men qadamdary jaramsyz jáne zańdy kúshi joq dep sanalatyndyqtan.
10. Olar Sırııada áskerı sheshim bolýy múmkin emes dep sendirdi jáne BUU Qaýipsizdik Keńesiniń 2254 qararyna sáıkes sırııalyqtardyń ózderi basqarǵan jáne BUU-nyń kómegimen júzege asyratyn ómirsheń jáne uzaq merzimdi saıası protsesti ilgeriletýge degen mindettemelerin rastady.
11. Sochıdegi Sırııa ulttyq dıalogy kongresiniń sheshimderin oryndaý úshin «Astana formatyndaǵy» kepil elderiniń sheshýshi úlesi kezinde qurylǵan Sırııa Konstıtýtsııalyq komıtetiniń SAR-daǵy qaqtyǵysty saıası retteýdi ilgeriletý úderisindegi mańyzdy rólin atap ótti. Onyń qyzmetin tezirek qalpyna keltirýge jáne Sırııa taraptarynyń syndarly kózqarasy kezinde onyń redaktsııalyq komıssııasynyń 9 sessııasyn ótkizýge shaqyryldy. Osyǵan baılanysty komıtettiń turaqty jáne tıimdi jumysyn qamtamasyz etý úshin onyń sırııalyq qatysýshy taraptarymen jáne BUU-nyń Sırııa jónindegi Bas hatshysynyń arnaıy ókili Geır Pedersenmen turaqty ózara is-qımyl jasaý arqyly komıtettiń jumysyna qoldaý kórsetýge ózderiniń sheshimderin rastady.
Konstıtýtsııalyq komıtettiń óz qyzmetin qandaı da bir bıýrokratııalyq jáne logıstıkalyq kedergilersiz júzege asyrý qajettigin atap ótti. Komıtettiń kedergisiz jumys isteýi úshin barlyq qajetti jaǵdaılardy shuǵyl qamtamasyz etýge shaqyryldy.
Konstıtýtsııalyq komıtet óz jumysynda konstıtýtsııalyq reformany daıyndaý jáne ázirleý jónindegi óz mandatyn júzege asyrýy úshin ókilettikter sheńberin jáne rásimniń negizgi erejelerin saqtaýy tıis degen senim bildirildi.
12. 2023 jylǵy 6 aqpandaǵy joıqyn jer silkinisiniń saldarynan Sırııadaǵy gýmanıtarlyq jaǵdaıǵa baılanysty eleýli alańdaýshylyq bildirdi.
13. Halyqaralyq quqyq normalaryna jáne BUU Bas Assambleıasynyń 46/182 qararyna sáıkes Sırııaǵa gýmanıtarlyq kómek kórsetýdi jalǵastyrý men kólemin ulǵaıtýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti. Bıýdjettik shekteýlerge baılanysty UQJ jelisi boıynsha iske asyrylatyn kómek baǵdarlamalary sanynyń azaıýyna baılanysty azyq-túlik tapshylyǵy qaýpiniń joǵarylaýyn eskere otyryp, barlyq sırııalyqtardy gýmsomızatsııalaý úshin qajetti donorlyq qarjylandyrýdy qamtamasyz etýge shaqyryldy.
Sırııa Arab Respýblıkasy Úkimetiniń BUU gýmanıtarlyq agenttikterine Túrkııa shekarasyndaǵy «Bab ál-Hava» shekara ótkelin 2024 jylǵy 13 qańtardan 13 shildege deıin SAR-nyń soltústik — batys aýdandarynyń beıbit turǵyndaryna kómek jetkizý jónindegi transshekaralyq operatsııalar úshin, sondaı-aq Túrkııamen shekaradaǵy eki shekara ótkelin — «Bab As -» paıdalanýǵa ruqsat berý týraly sheshimin nazarǵa aldy. «Salıam» jáne «Ar-raı» 2024 jyldyń 13 aqpanyna deıin 2023 jyldyń 6 aqpanynda bolǵan jer silkinisinen zardap shekken aýdandarǵa kómek kórsetý maqsatynda — BUU bekitken rásimder arqyly barlyq sırııalyqtarǵa gýmanıtarlyq kómekti úzdiksiz jetkizýdi jalǵastyrýdyń, sonyń ishinde BUU-nyń Sırııanyń soltústik-batysyna shekara men baılanys jelileri arqyly kómek kórsetýdiń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Kedergilerdi joıý jáne búkil sırııalyqtarǵa kemsitýshiliksiz, saıasattandyrmaı nemese alǵysharttar jasamaı, gýmanıtarlyq kómek kórsetýdi arttyrý qajettigin atap ótti.
14. Sırııanyń gýmanıtarlyq ahýalyn jaqsartýǵa jáne saıası retteý úderisindegi ilgerileýge járdemdesý maqsatynda halyqaralyq qoǵamdastyq, BUU jáne onyń gýmanıtarlyq agenttikteri bazalyq ınfraqurylym obektilerin — sý jáne elektrmen jabdyqtaý, sanıtarııa, Densaýlyq saqtaý jáne bilim berý obektilerin, mektepterdi, aýrýhanalardy, sondaı — aq bazalyq ınfraqurylym obektilerin qalpyna keltirýdi qosa alǵanda, turaqtylyqty erte qalpyna keltirý jáne arttyrý jobalaryn iske asyrý arqyly barlyq sırııalyqtarǵa kómekti ulǵaıtýǵa shaqyrdy halyqaralyq gýmanıtarlyq quqyq normalaryna sáıkes gýmanıtarlyq tazartý.
15. Bosqyndardy Sırııadaǵy turǵylyqty jerlerine qaýipsiz, laıyqty jáne erikti túrde oralýyna járdemdesý jáne olardyń oralý quqyǵyn jáne qoldaý quqyǵyn qamtamasyz etý qajettigin atap ótti. Halyqaralyq qaýymdastyqty sırııalyq bosqyndarǵa jáne PDL-ǵa qajetti kómek kórsetýge shaqyrdy jáne barlyq múddeli taraptarmen, sonyń ishinde bosqyndar komıss jónindegi Joǵarǵy komıssar Keńsesimen (BUU BJKB) jáne basqa da mamandandyrylǵan halyqaralyq uıymdarmen ózara is-qımyldy jalǵastyrýǵa daıyn ekendikterin rastady. Sırııada sırııalyqtardyń erikti jáne laıyqty oralýy úshin qajetti jaǵdaılar jasaý jónindegi jumysty jalǵastyrýdyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
16. Ustalǵandardy/kepilge alynǵandardy bosatý, qaza tapqandardyń denelerin berý jáne habar-osharsyz ketkenderdi izdeý jónindegi jumys toby sheńberinde ustalǵandardy/urlanǵandardy ózara bosatý jónindegi operatsııalardy jalǵastyrýǵa ózderiniń sheshimderin rastady. Bul sırııalyq taraptar arasynda senim ornatý isinde óziniń qajettiligi men tıimdiligin rastaıtyn biregeı tetik. Ustalǵan/urlanǵan adamdardy bosatýdy qamtamasyz etý boıynsha birlesken kúsh-jigerdi arttyrý týraly sheshim qabyldandy. Qaza tapqandardyń denelerin berý jáne habar-osharsyz ketkenderdiń jeke basyn anyqtaý máselelerin qaraý arqyly jumys tobynyń qyzmetin keńeıtý qajettiligi týraly kelisimge keldi. Top jumysy aıasynda is-sharalardy jandandyrýǵa degen umtylysty quptady.
17. Iordanııa, Irak jáne Lıvan delegatsııalarynyń «Astana formatynyń» baqylaýshylary, sondaı-aq BUU jáne HQKK ókilderi retinde qatysýyn quptady.
18. Astanada Sırııa boıynsha HHІ halyqaralyq kezdesýdi ótkizgeni úshin qazaqstandyq bılikke shyn júrekten rızashylyqtaryn bildirdi.
Qazaqstan tarapynyń «Astana protsesiniń» bastaýynda turǵan jáne osy biregeı kópjaqty tetiktiń tabysty jumys isteýin qamtamasyz etý úshin óziniń aýmaǵy men qonaqjaılylyǵyn udaıy qamtamasyz etip otyrǵan Sırııa boıynsha halyqaralyq kezdesýler is-sharalarynyń ıesi-el retindegi erekshe róli atap ótildi.
19. 2022 jylǵy 19 shildedegi úshjaqty sammıttiń qorytyndy málimdemesinde bekitilgen Reseı Federatsııasynda Joǵary deńgeıdegi kezdesýdi uıymdastyrý týraly kelisimdi atap ótti.
20. 2024 jyldyń ekinshi jartysynda Astanada Sırııa boıynsha 22-shi Halyqaralyq kezdesý ótkizýge kelisti.
Aıta keteıik, sırııalyq retteý boıynsha kelissózderdiń jańa raýndy sársenbide Qazaqstan astanasynda bastaldy.
Astana formatyna qatysýshylar quramyna Iran, Reseı, Sırııa, Túrkııa jáne BUU kiredi, Izraıldiń jańa shabýyldarynan keıin Gazadaǵy jaǵdaıdyń Sırııaǵa áserin talqylaý úshin HHІ kezdesýge jınaldy.
