ShOLÝ: Qazaqstandaǵy «Ult jospary - 100 naqty qadamnyń» oryndalýy
Memleketti, ekonomıka men qoǵamdy damytý úshin qaǵıdatty jańa quqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zań kúshine endi.
Qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn - Ult jospary el ishi syrtynda úlken talqyǵa túsip, álemdik saıasatkerlerdiń oń baǵasyn aldy. Búginge deıin Ult jospary aıasynda qyrýar is-sharalar atqarylyp jatyr.
14 maýsym kúni Aqordada ótken Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııa qyzmetiniń aralyq qorytyndylaryna arnalǵan keńes barysynda Elbasy Nursultan Nazarbaev «100 naqty qadam» Ult josparynyń 23-i tolyq oryndalǵandyǵyn málim etti.
Keńeste Memleket basshysy ótken kezeńderde atqarylǵan jumystar alǵa qoıǵan reformalardy tikeleı júzege asyrý úshin jaǵymdy ahýal qalyptastyryp otyrǵanyn atap ótti.
«Biz aıqyndaǵan bes ınstıtýtsıonaldyq reforma - bul jańa ekonomıkalyq shynaıylyq jaǵdaıyndaǵy keshendi damý jospary. Sondyqtan da Ult josparyn sapaly oryndaý - birinshi kezektegi negizgi mindet. Osy aralyqta úlken jumystar atqaryldy. Úkimet qajetti zańdardy, tıisti normatıvtik aktilerdi qabyldady, merıtokratııa qaǵıdattaryna negizdelgen memlekettik qyzmet modeli endi, ádilsot júıesiniń úshbýyndy júıesine kóshý júrgizildi. Joǵarǵy sot janyndaǵy Halyqaralyq keńes te jumysqa kiristi. Budan bólek, sýdıalarǵa qoıylatyn biliktilik talaptary da qataıtyldy. Salyqtyq jáne kedendik saıasatty jetildirý jónindegi jumystar atqarylý ústinde. Aýqymdy jekeshelendirý júzege asýda, eldi ındýstrııalandyrýdyń ekinshi kezeńine qadam bastyq, áleýmettik saıasat ta jetildirilý ústinde, memlekettiń eseptiligi kúsheıtilip jatyr. Tutastaı alǵanda búgingi kúni «100 naqty qadamnyń» 23-i tolyǵymen oryndaldy», - dedi Prezıdent.
El ekonomıkasyn jańa beleske kóterýge baǵyttalǵan Ult josparyn júzege asyrý barysyndaǵy atqarylǵan jumystar «QazAqparat» Halyqaralyq aqparattyq agenttiginiń nazarynan tys qalǵan emes. Endi elimizdegi Ult josparyna oryndalý barysy jónindegi materıaldarǵa sholýdy usynamyz.
Aqorda Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń «Ult jospary - qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» maqalasyn jarııalady.
2016 jyldyń 1 qańtarynan «5 ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam» - Ult josparyn oryndaýdyń praktıkalyq kezeńi bastaldy.
Memleketti, ekonomıka men qoǵamdy damytý úshin qaǵıdatty jańa quqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zań kúshine endi.
Bizge tarıhymyzdaǵy buryn-sońdy bolmaǵan aýqymdaǵy ulttyq zańnamaǵa ózgeristerdi baǵamdaý mańyzdy. Onyń ústine, olar bizdiń qazaqstandyq armanymyz - HHІ ǵasyrda kóshbasshy otyz ulttyń biri bolýǵa qol jetkizýimizge jol ashady.
Ár urpaqtyń óz armany bar, olarda tek jeke jáne otbasylyq ıgilikterge ǵana umtylys kórinis tappaıdy.
Olarda qashanda týǵan jerge degen súıispenshilik sezimi, óz halqy men Otanynyń baqyty týraly ańsar aıqyn kórinedi.
Ata-babalarymyzdyń kóptegen urpaqtary úshin Qazaqstannyń Táýelsizdigi asyl arman bolyp keldi.
Biz olardyń azat jáne táýelsiz Otandy ańsaǵan kóp ǵasyrlyq qııaldaryn is júzine asyrdyq.
Biz, qazirgi qazaqstandyqtar úshin Táýelsizdik kópetnosty qoǵamymyzdyń naqty joǵary ómirlik qundylyǵyna aınaldy.
Biz osydan bar-joǵy shırek ǵasyr buryn ǵana barlyq aqyl-oıymyz ben júregimizdi baýrap alǵan kóptegen oı-nıetterimizge qol jetkizdik.
Biz Qazaqstan Respýblıkasynyń egemendigi Konstıtýtsııa men zańdardyń berik arqaýy men halyq múddesine qyzmet etetin memlekettik apparattyń kásibı jáne negizdi is-qımylyna arqa súıeýin qamtamasyz ettik.
Ony Qazaqstan ekonomıkasynyń naqty tabystarymen, ulttyq baılyqtyń jáne halyq ıgiliginiń ósimimen nyǵaıa túsetin ettik.
Táýelsizdigimizdiń joǵary halyqaralyq bedelmen jáne ulttyq qaýipsizdiktiń tıimdi júıesimen senimdi qorǵalýyn qamtamasyz ettik.
Biz óz jerimiz ben onyń baılyǵynyń uqypty ıesi bolýǵa úırenýdemiz, jańa tehnologııalardy meńgerip, tarıhymyzda eshqashan bolyp kórmegen óndiristik qýattar men ekonomıkanyń tutas salalaryn iske qosýdamyz.
Jáne eń bastysy - biz jańasha armandaýdy, Táýelsiz Qazaqstanymyz bir bólshegi bolyp otyrǵan jahandyq álemdegi qıyndyqtarǵa qaramastan, el men qoǵamdy damytýda naqty mindetter qoıýdy jáne olardy sheshýdi úırendik.
Biz Táýelsizdiktiń 25-shi jyldyǵyna jańa qazaqstandyq armanmen aıaq bastyq, onyń basty maqsaty júzege asyrylyp jatqan «2050» Strategııasymen bara-bar.
HHІ ǵasyrdyń ortasyna qaraı biz Qazaqstannyń álemdegi asa damyǵan 30 memlekettiń qataryna qosylýyna qol jetkizýdi josparlap otyrmyz.
Bul 2015 jyldyń sáýirinde ótip, qazaqstandyqtardyń absolıýtti kópshiligi qoldaý kórsetken kezekten tys prezıdenttik saılaý barysynda paıda bolǵan búkilhalyqtyq armanǵa aınaldy.
Shyn máninde, osy búkilhalyqtyq senim kepili bizdiń Bolashaǵy Birtutas Ult týyndaýyndaǵy tarıhı akt boldy.
Biz ózimizdiń jańa armanymyzǵa qaraı jaqyndaýdy Bes ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam - Ult josparyn jasaýdan bastadyq.
Osy jańǵyrtýlarǵa sheshýshi ról berilip otyr. Olar Qazaqstandy, onyń ekonomıkasyn, memleket pen qoǵamdy ózgertetin tarıhı mindetter keshenin sheshýge dańǵyl jol salady.
Olar planetadaǵy asa damyǵan memleketterdi biriktiretin Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń standarttaryna sáıkes keletin eldi damytý, ekonomıkalyq ósim men barlyq qazaqstandyqtardyń ómirin jaqsartý úshin jańa laıyqty jaǵdaılar qalyptastyrady.
Bizdiń Qazaqstanymyz serpindirek, laıyqtyraq, senimdirek jáne dáýlettirek bolady.
2015 jyldyń birneshe aıynyń ishinde ǵana Bes ınstıtýttyq reformanyń bastalýyn zańnamalyq jáne uıymdastyrý turǵysynan qamtamasyz etý boıynsha orasan zor jumys atqaryldy.
Bul jumys meniń Jarlyǵym boıynsha qurylǵan Jańǵyrtýlar jónindegi ulttyq komıssııanyń basshylyǵymen júrgizildi.
Men birqatar keńes ótkizip, sarapshylarmen, saıasatkerlermen, bıznes jáne qarjy uıymdarynyń basshylarymen áńgimelestim.
Halyqaralyq saparlarym men kezdesýlerim sheńberinde men ózimniń áriptesterimmen - ózge elderdiń memleket jáne úkimet basshylarymen talaı ret keńestim.
Tutastaı alǵanda, meniń Qazaqstandy tereńdete jańǵyrtý jónindegi oı-nıetime barlyq taraptan jan-jaqty qoldaý kórsetildi.
Áleýmettik saýaldamalar da Ult josparynyń barlyq bes reformasyna turaqty joǵary qoldaý kórsetilip kele jatqanyn aıǵaqtap berip otyr. Qazaqstandyqtar reformalardyń ýaqtyly jáne kókeıkesti ekenimen biraýyzdan kelisedi.
Qazirdiń ózinde barlyq qajetti zańdar qabyldandy jáne zańdyq kúshine endi.
Parlament pen Úkimet jumysynyń úılesimdiligin erekshe atap ótkim keledi. Óte qysqa merzimde júzege asyrylǵan zańnamalyq jumystardyń osyndaı qarqyny men sapasy buǵan deıin Qazaqstanda bolyp kórgen emes.
Bul - bizdiń parlamenttik modelimizdiń jáne memlekettik bıliktiń ókiletti jáne atqarýshy tarmaqtarynyń ózara is-qımyl júıesiniń joǵary tıimdiliginiń aıǵaǵy.
Ult josparyn oryndaý boıynsha praktıkalyq jumystar jańa múmkindikter men álemdik damýdaǵy yqtımal táýekelderdi esepke ala otyryp, ózgermeli jahandyq jaǵdaılarǵa tolyq sáıkes túzilip jatqanyn kórý mańyzdy.
Bul týraly meniń 2015 jyldyń 30 qarashasyndaǵy Qazaqstan halqyna Joldaýymda egjeı-tegjeıli baıan etilgen.
Bes ınstıtýttyq reforma Qazaqstan ekonomıkasy jahandyq ekonomıkalyq qıyndyqtardyń kúshti yqpalyn sezinip otyrǵan qazirgi kezeńde erekshe mańyzdy.
Biz olardy ekonomıkalyq ósimniń senimdi qarqynyn qalpyna keltirý men búkil halyqqa berik áleýmettik kepildikterdi qamtamasyz etýge baǵyttalǵan memlekettiń daǵdarysqa qarsy keń aýqymdy sharalarynyń basty quramdasy retinde qarastyramyz.
Qazaqstannyń damýdyń joǵary álemdik standarttaryna qol jetkizýine yqpal etetin jańa qazaqstandyq zańnamalar qazirdiń ózinde jumys isteı bastady.
Sondyqtan qazir qazaqstandyqtardyń olar týraly tek bilip qana qoımaı, sondaı-aq, olardyń praktıkalyq ómirde, ekonomıkalyq qyzmette nemese qoǵamdyq qatynastarda beretin jańa múmkindikterin qoldanýlary mańyzdy.
Barshanyń boıynda quqyqtyq jańalyqtar negizinde memlekettik basqarý men quqyq tártibiniń júıesi qalaı aýysatyny jaıynda barynsha tolyq túsinik bolýy tıis. Jańa jaǵdaılarda bıznesti qalaı damytýǵa nemese memlekettik emes sektordyń qyzmetin qandaı perspektıvaly baǵyttarda belsendi etýge bolady degen sııaqty.
Osynyń bári, tutastaı alǵanda, turǵyndardyń báriniń ekonomıkalyq jáne azamattyq belsendilikterin arttyrýǵa qýatty serpin beretin bolady.
Osynyń arqasynda biz ózimizdiń qazaqstandyq armanymyzǵa qaraı sekiris jasap, HHІ ǵasyrdyń ortasyndaǵy basty maqsatymyzǵa jaqyndaı túsetin bolamyz.
Bes reformanyń árqaısysy boıynsha is-qımyldyń jol kartasy jasalǵan jáne biz olardy dáıektilikpen júzege asyramyz.
Bizdiń birinshi reformamyz «Memlekettik qyzmet týraly» jańa Zań negizinde memlekettik apparattyń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan.
Memlekettik qyzmettiń reformasyn biz alǵashqy zańnamalyq akt - Prezıdenttiń «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik qyzmet týraly» zań kúshi bar Jarlyǵy qabyldanýynyń 20 jyldyǵy tusynda júzege asyra bastaýymyzdyń nyshandyq máni bar.
1995 jyldyń jeltoqsanynda bul qujat tek Qazaqstan úshin ǵana emes, sondaı-aq, búkil TMD keńistigi úshin ınnovatsııa bolǵanyn atap ótý mańyzdy.
Biz barlyq postkeńestik elderdiń ishinde alǵash bolyp memlekettik qyzmetshilerdiń jańa kadrlyq korpýsyn konkýrs jáne merıtokratııa qaǵıdattary arqyly qalyptastyrýǵa kiristik.
Qazir qazaqstandyq memlekettik qyzmetti damytýdyń jańa kezeńi bastaý aldy.
Meniń Jarlyǵymmen Memlekettik qyzmet isteri jónindegi mınıstrlik, onyń qurylymynda - Jemqorlyqqa qarsy is-qımyldyń ulttyq bıýrosy quryldy.
Osylaısha, tek memlekettik qyzmet júıesi ǵana emes, sondaı-aq, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl tanytatyn, ıaǵnı jemqorlyq kórinisteriniń barynsha aldyn alýǵa baǵdarlanǵan júıe de jańǵyrtylyp otyr.
Bul jerde jemqorlyqpen kúrestiń ózi barynsha dáıekti bola túsedi jáne júıeli sıpatqa ıe bolady.
Mine, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl týraly jańa zań osyndaı ustanymdarǵa negizdelse, onyń ózi halyqaralyq standarttarǵa baǵdarlanǵan jáne jańa jyldan bastap kúshine endi.
Jemqorlyqqa qarsy jańa zańnamamen ózara baılanysta jáne sonymen qatarlasa qabyldanǵan memlekettik qyzmet týraly jańa zań memlekettik qyzmettiń jańartylǵan modeliniń negizgi sheńberlerin jáne memleketti basqarýdyń barlyq júıesiniń tıimdiligin kúsheıtý boıynsha odan arǵy is-qımyldardyń ret-tártibin aıqyndaıdy.
Birinshiden, ákimshilik memlekettik qyzmetshiniń mansaby onyń biliktiligi jáne jınaqtaǵan tájirıbesi esepke alyna otyryp quralady.
Mansaptyq satynyń ár baspaldaǵynda ol óziniń kásibı jaramdylyǵyn dáleldep otyrýǵa tıis bolady.
Jańa zańǵa birqatar qaǵıdatty normalar engizilgen.
Memlekettik qyzmetke ornalasý tek keshendi irikteý men jumysty tek tómengi laýazymdardan bastaýdyń nátıjeleri boıynsha múmkin bolady.
Jumys tájirıbesi memlekettik qyzmetshiniń mansaptyq ilgerileýiniń basty sharty bolady jáne munda da tek konkýrstyq negizde júzege asyrylady.
Sondaı-aq, jekelegen memlekettik qyzmetshiler rotatsııalarynyń múmkindigi kólbeýinen jáne tiginen olardy qyzmettik baspanamen qamtamasyz ete otyryp qarastyrylǵan.
Ekinshiden, memlekettik qyzmetke ashyq konkýrs arqyly jáne Kadr saıasaty jónindegi ulttyq komıssııanyń sheshimi boıynsha kelisimsharttyq negizde memlekettik emes sektordaǵy basqarýshylar qatarynan azamattar jáne sheteldik menedjerler tartyla alady.
Úshinshiden, memlekettik qyzmetshige eńbekaqy tóleýdiń jańa júıesi onyń biliktiligi men atqaratyn jumysynyń sıpatyna, kólemi men nátıjesine baılanysty zań turǵysynan bekitiledi. Asa nátıjeli qyzmet úshin bonýstar tóleý qarastyrylǵan.
Mundaı júıeni 2017 jyldyń 1 qańtarynan bastap engizý josparlanyp otyr.
Bul jerde 2016 jyly búginde «B» korpýsyna kiretin memlekettik qyzmetshilerdiń eńbekaqysy joǵarylaıtynyn aıta ketý kerek.
Tórtinshiden, zańda saıası memlekettik qyzmetshiler aýysqan kezde memlekettik apparattyń avtonomdyǵy men turaqtylyǵy qaǵıdaty naqty jazylǵan.
Mınıstrler men ortalyq atqarýshy organdardyń jaýapty hatshylarynyń ókilettikteri egjeı-tegjeıli dáldep ajyratylǵan.
Besinshiden, sheneýnikter ortasynda etıkalyq normalardy buzýǵa ákeletin jáne jemqorlyq qubylystar týyndatatyn jaǵdaılardyń aldyn alý boıynsha qatań sharalar qarastyrylǵan.
Memlekettik qyzmetshilerdiń jumys pen turmystaǵy júris-turysynyń qalyptary reglamenttelgen Memlekettik qyzmetshilerdiń jańa etıkalyq kodeksi jasaldy.
Sondaı-aq, jańa ınstıtýt - etıka boıynsha ókiletti ókilder ınstıtýtyn qurý kózdelip otyr. Olar azamattar men memlekettik qyzmetshilerge keńes berip, olardyń quqyqtaryn qorǵaýdy qamtamasyz etetin bolady.
Altynshydan, memlekettik qyzmet týraly jańa zańnyń mańyzdy qyry onyń arqaýlyq normalarynyń quqyq qorǵaý organdaryna da qatysty bolatynymen baılanysty.
Bul jerde quqyq qorǵaý organdaryndaǵy qyzmettiń ereksheligi qoldanystaǵy «Quqyq qorǵaý qyzmeti týraly» Zańda eskerilgen.
Jetinshiden, jańa zań negizinde jáne eńbekke aqy tóleýdiń jańa júıesi engizilgennen keıin «B» korpýsynyń ákimshilik memlekettik qyzmetshilerin jańa biliktilik talaptaryna sáıkestigi boıynsha keshendi attestattaýdan ótkizý josparlanǵan.
Attestattaý kezeńinde memlekettik qyzmetke ornalasýǵa konkýrstar ótkizýge moratorıı jarııalanatyn bolady.
Qyzmetshilerdiń biliktiligin 3 jylda bir retten kem bolmaıtyndaı etip mindetti arttyryp otyrý zań turǵysynan bekitiledi.
Tutastaı alǵanda, memlekettik qyzmetti jańǵyrtýdyń negizgi qyrlary osyndaı.
Men ony Qazaqstandaǵy barlyq jańǵyrtý úderisi oı-nıeti tabysynyń sheshýshi tetigi retinde qarastyramyn».
Damyǵan elge aldyńǵy qatarly sot júıesi kerek
Elbasy óz sózinde Ekinshi reformanyń máni táýelsiz sot tóreligi men Qazaqstannyń búkil quqyq qorǵaý júıesiniń tek qana azamattardyń quqyqtary men bostandyqtaryn qamtamasyz etýge, zańdardy qatań oryndaýǵa jáne quqyq tártibin nyǵaıtýǵa baǵyttalýy tıistigine toqtalyp ótti.
«Ony zańnamalyq turǵydan qamtamasyz etý aıasynda jańa Azamattyq is júrgizý kodeksi men jańa «Joǵary Sot Keńesi týraly» Zań qabyldandy. «Sot júıesi jáne sýdıalardyń mártebesi týraly» Konstıtýtsııalyq zańǵa, Qylmystyq-is júrgizý kodeksine jáne Ákimshilik quqyq buzýshylyq týraly kodekske qajetti ózgerister engizildi.
Bárinen buryn, jańartylǵan zańnamalar qoǵamnyń sot júıesine senimin arttyrýǵa yqpal etetin bolady. Ádildik naq sotta saltanat quratyny belgili.
Qazaqstan sottaryn reformalaýdaǵy temirqazyq másele - sapaly sýdıalar korpýsyn jasaqtaý.
Sýdıalyqqa kandıdattardy irikteýdiń qatań tetigi men olarǵa qoıylatyn joǵary biliktilik talaptary zań turǵysynan qarastyrylǵan.
Sot tóreligin úlken ómirlik tájirıbesi bar jáne joǵary moraldyq ustanymdarǵa ıe eń laıyqty ári barynsha daıyndalǵan kásibı sheberler júzege asyrýlary tıis.
Sýdıalardy irikteý men taǵaıyndaý úderisteri qoǵam úshin móldir jáne ashyq bolady.
Osymen baılanysty óziniń apparaty bar, quramy men ókilettiligi keńeıtilgen avtonomdy memlekettik mekemege aınalatyn Joǵary Sot Keńesi túbegeıli reformalandy.
Sot reformasynyń mańyzdy qyry - sot tóreliginiń bes satyly júıesinen úsh býyndy júıesine ótý.
Tek birinshi, apellıatsııalyq jáne kassatsııalyq ınstantsııalar qalady. Bul jerde kóp is qaralatyn birinshi jáne apellıatsııalyq ınstantsııalar sottarynyń rólderi aıtarlyqtaı kúsheıtiletin bolady. Mundaı qadam sottyq áýre-sarsańnyń aldyn alyp, sot sheshimin qabyldaýdyń merzimin qysqartady.
Qazaqstandaǵy sot tóreligi azamattardyń jeke ómiriniń qupııalyǵyna kepil quqyn esepke ala kelgende barynsha ashyq bola túsedi.
Sot zaldary sot isterin aýdıo jáne vıdeojazýdyń apparatýralarymen jaraqtandyrylady jáne jazbalardy qandaı da bir toqtatýǵa nemese redaktsııalaýǵa múmkindik berilmeıdi.
Bul sýdıalardy jáne sot májilisine basqa da qatysýshylardy tártipke shaqyrady, sot protsesi men sot qabyldaǵan sheshimniń obektıvtiligin qamtamasyz etedi.
Sot júıesin reformalaý sheńberinde birqatar ınstıtýttyq sheshimder jumys isteı bastaıdy.
Birinshiden, Joǵarǵy Sot janyndaǵy Sot jıýrıi túbegeıli qaıta qurylady.
Sot jıýrıi azamattardyń sýdıalardyń is-áreketine jáne sýdıalyq korpýs ókilderiniń qabyldanady dep kútilip otyrǵan Etıkalyq kodeksti buzý jaǵdaılaryna baılanysty aryz-shaǵymdaryn qaraıtyn bolady.
Ekinshiden, Joǵarǵy Sot janynan daýlardy, onyń ishinde, iri ınvestorlar qatysatyn daýlardy qaraý úshin mamandandyrylǵan alqa qurylatyn bolady.
Onyń sheńberinde shetel ınvestorlarynyń quqyn ózderinde týyndaǵan quqyqtyq daýlar boıynsha sapaly ári ádil sheshý júzege asyrylady.
Úshinshiden, qylmystyq is júrgizý sheńberinde sottarda, onyń ishinde sotqa deıingi kezeńde, aıyptaý men qorǵaý arasynda teńgerim qamtamasyz etiletin bolýy tıis.
Buǵan adamnyń konstıtýtsııalyq quqy men bostandyǵyn shekteıtin tergeý sýdıasynyń barlyq tergeý áreketin sanktsııalaý boıynsha ókilettilikterin odan ári qaraı keńeıtý esebinen qol jetkiziletin bolady.
Tórtinshiden, qazaqstandyq sottardyń tóraǵalary - quqy teńderdiń ishindegi joly keńderi ekenin umytpaý mańyzdy.
Sondyqtan olardyń tarapynan basqa sýdıalar qabyldaıtyn sheshimge yqpal etý múmkindigi múldem bolmaıdy.
Besinshiden, memlekettik sot oryndaýshylaryn kezeń-kezeńimen qysqartý arqyly jeke sot oryndaýshylarynyń ınstıtýty odan ári damytylady.
Sot júıesiniń táýelsizdigin nyǵaıtatyn sharalardyń mańyzy erekshe.
Meniń tapsyrmam boıynsha búginde qurmetti zeınetke shyqqan sýdıalardy zeınetaqylyq qamtamasyz etý boıynsha barlyq máselelerin sheshýdi qarastyratyn zań qabyldanǵany belgili. Bul sýdıalarǵa bar kúsh-jigerin sot tóreligin barynsha obektıvti atqarýǵa aýdarý múmkindigin beredi.
Budan bólek, bizge barlyq quqyq qorǵaý organdarynyń jáne bárinen buryn polıtsııanyń adamdardyń múddesi men quqyqtyq tártipti nyǵaıtý qyzmetinde turýyna qol jetkizýimiz qajet.
Bul úshin jergilikti bılik organdary men jergilikti qoǵamdastyqtarǵa esep beretin jergilikti polıtsııa qyzmeti qurylady. Osyndaı qyzmet tutastaı Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna múshe birqatar elderde ózin jaqsy tanytty.
Jergilikti polıtsııa qyzmetiniń qaraýyna qoǵamdyq tártip kúzeti, turmystyq qylmysqa qarsy turý, jol qaýipsizdigin qamtamasyz etý men usaq quqyq buzýshylyqtarǵa atymen tózbeýshilik máseleleri berilip otyr.
Osy jańalyqtar jańa zańnamada kórinis tapqan. Onda, sondaı-aq, azamattardyń etıkalyq normalardy buzǵan polıtsııalardyń ústinen túsirgen aryz-shaǵymdaryn qaraıtyn qoǵamdyq keńester men ózge de konsýltatıvtik-keńestik organdar júıesin qurý qarastyrylǵan.
Sondaı-aq, «Qylmystyq quqyq buzýshylyq kartasy» ınternet-portaly qurylatyn bolady. Mundaı tetik álemniń birqatar elderinde tabysty qoldanylyp keledi. Osy veb-resýrsqa eldegi barlyq qylmystyq quqyq buzýshylyqtar jedel engiziledi. Bul jurtshylyqtyń quqyq qorǵaý organdary jumysynyń tıimdiligin baqylaýyna múmkindik beredi.
Penıtentsıarlyq júıeni jaqsartý kókeıkesti másele bolyp tabylady. Bul jumys memlekettik-jekemenshik áriptestigin damytý sheńberinde júrgizilýi tıis.
Shetelderdiń tabysty tájirıbeleri jeke sektordy penıtentsıarlyq mekemelerdi salý men paıdalanýǵa tartý jónindegi sharalardy júzege asyrýdyń negizi bolýy tıis.
Sondaı-aq, buǵan deıin zańnan attap, sonysy úshin jazasyn ótegen adamdarǵa kómek kórsetý men yqpal etý mańyzdy.
Bul úshin áleýmettik ońaltý keshendi damytylyp, jazasyn ótep jatqan azamattar úshin arnaıy áleýmettik qyzmet kórsetý standarttary engiziletin bolady.
Tutastaı alǵanda, Qazaqstanda quqyqtyq memlekettiń ornyqtyrylýy - birtutas jańǵyrtý úderisi aıasynda sheshilip jatqan bizdiń konstıtýtsııalyq mindetimiz. Belgilengen sharalar men qadamdardy júzege asyrý azamattardyń, sondaı-aq, shetel ınvestorlarynyń ulttyq sot jáne quqyq qorǵaý júıesine senimin arttyryp, tutastaı alǵanda, elimizdegi bıznes-ahýaldy jaqsartady».
Memleket basshysy bıýrokrattyq shyǵynsyz ekonomıkaǵa qadam basý máselesin de nazardan tys qaldyrǵan joq.
«Aýqymdy jumys úshinshi reformatorlyq baǵytqa - ındýstrııalandyrý men ekonomıkalyq ósimdi qamtamasyz etý boıynsha jańǵyrtýlar keshenimen baılanysty.
Bizdiń uzaq merzimdi ustanymymyz ekonomıka qyzmetindegi tranzaktsııalyq shyǵyndardy udaıy qysqartý bolýy tıis.
Olardyń kólemi, eń aldymen, memlekettik ınstıtýttardyń qalaı jumys isteıtinine baılanysty.
Salyqtyq jáne kedendik ákimshilik júrgizýdi jaqsartýǵa baǵyttalǵan sharalar zor mańyzǵa ıe bolady.
Birinshiden, bul arada áńgime salyqtyq jáne kedendik júıelerdi kiriktirý týraly bolyp otyr.
Birte-birte elektrondy pishimge kóshiriletin taýarly-kóliktik júkqujat baqylaýy engiziledi. Sondaı-aq, qujattardyń sáıkestendirilýi pishini negizinde salyqtyq jáne kedendik tekserýler resimi ońtaılandyrylady.
Tekserýlerge shaǵym berý resimi birtutastandyrylady.
Ekinshiden, tabys pen múlikti jalpyǵa ortaq deklaratsııalaýǵa kezeń-kezeńimen kóshý qarastyrylady.
2017 jyly deklaratsııalardy memlekettik kásiporyndar men mekemelerdiń, ulttyq kompanııalardyń qyzmetkerleri - bul shamamen 1,7 mıllıon adam - usynatyn bolady. 2020 jyldan bastap jalpyǵa ortaq deklaratsııalaýmen barlyq jeke tulǵalar qamtylady.
Úshinshiden, salyqtyq ákimshilik júrgizýdi ońaılatý maqsatynda qosymsha qun salyǵynyń ornyna satýǵa salyq engizýdiń oryndylyǵy máselesi qarastyrylyp jatyr.
Tórtinshiden, qoldanystaǵy salyqtyq rejimderdi ońtaılandyrý josparlanyp otyr, onda 2017 jyldan salyqtyq kirister men shyǵystardyń esebi mindetti túrde engiziletin bolady. Bul kóleńkeli ekonomıkanyń deńgeıin tómendetýge múmkindik beredi.
EYDU elderiniń tájirıbesi kórsetip otyrǵandaı, tabysty jumys istep turǵan ekonomıkanyń mańyzdy qaǵıdaty memlekettiń shaǵyn jáne orta kásipkerlikti qoldaýy, ony qorǵaýdyń tıisti deńgeıin qamtamasyz etý bolyp tabylady. Bul jaılar bıznestiń ońaltylýy men bankrottyǵynyń jańǵyrtylǵan quqyqtyq qyrlary bar Kásipkerlik kodeksinde kórinis tapqan.
Bıznesti qorǵaý men kásipkerlerge quqyqtyq kómek kórsetýdiń ortalyq tetigi bolýy tıis bıznes-ombýdsmen ınstıtýty nyǵaıyp keledi. Onyń qyzmetiniń zańnamalyq negizi de Kásipkerlik kodeksinde bekitilgen.
Budan bólek, onda memlekettik monopolııaǵa qarsy qyzmettiń quqyqtyq sheńberleri EYDU standarttaryna sáıkes egjeı-tegjeıli baıan etilgen.
Jańartylǵan monopolııaǵa qarsy qyzmet erkin básekelestikti jan-jaqty damytýǵa baǵdarlanýy tıis.
2016 jyldyń 1 qańtarynan bastap domınanttar tizilimi tek retteletin rynok boıynsha júrgiziledi, al 2017 jyldan bastap tolyqtaı alynyp tastalady.
Tıisti taýarly rynoktarǵa sýbektilerdiń úlesin ulǵaıtýǵa mundaı is-qımyldar básekelestikti shekteý belgisi bolmaǵan kezde ǵana jol beriletin bolady.
2017 jyldyń 1 qańtarynan bastap baǵalyq retteý alynyp tastalady, onyń ornyna tek monopolııaǵa qarsy retteý men baqylaý quraldary ǵana paıdalanylady.
Monopolııaǵa qarsy qyzmet janynan jańa ınstıtýt - monopolııaǵa qarsy zańnamany buzýshylyqtar qorytyndylary boıynsha qabyldanatyn sheshimderdiń obektıvtiligi men móldirligin qamtamasyz etetin kelisim komıssııasy qurylatyn bolady.
Memlekettiń kásipkerlikpen ózara is-qımyly men áriptestiginiń jańa qaǵıdattary Memlekettik satyp alýlar týraly Zańnyń jańartylǵan redaktsııasynda kórinis tapqan.
Olar ónimdi satý úshin uzaq merzimdi kelisimsharttar jasasý arqyly tikeleı ınvestıtsııalar tartýǵa jańa múmkindikter ashady. Bul, sondaı-aq, Qazaqstanda jańa joǵary tehnologııaly óndirister qurýǵa qyzmet etetin bolady.
Fermerlik pen búkil agrarlyq sektordy damytý úshin aıtarlyqtaı yntalandyrýshy kúsh Jer kodeksine engizilgen ózgerister boldy.
Jańa quqyqtyq normalar jumys istep turǵan 224 myńnan astam agroónerkásiptik keshen sýbektilerine olar jalǵa alǵan 97,4 mln. ga jerdi jekemenshikke alýǵa múmkindik beredi. Onyń ústine, kadastrlyq qunynyń 50 %-y kóleminde 10 jyl merzimge bólip-bólip tóleý qarastyrylǵan.
Budan bólek, 102 mln. gektar zapas jerdiń aýyl sharýashylyǵy óndirisin júrgizýge arnalǵan 85,3 mln. gektaryn da Qazaqstan Respýblıkasynyń zańdy jáne jeke tulǵalary jekemenshikke aýktsıon arqyly satyp ala alady.
Múlikti zańdastyrý merzimi 2016 jyldyń 31 jeltoqsanyna deıin uzartyldy. Múlik pen aqshany zańdy aınalymǵa qaıtarý úshin qosymsha yntalandyrý sharalary qabyldandy. Qupııalylyqty saqtaýǵa, sondaı-aq, Qylmystyq jáne ákimshilik qýdalaýdan qorǵaýǵa kepildik berilip otyr.
Bul kapıtal aǵynyn ulǵaıtyp, kóleńkeli ekonomıka deńgeıin aıtarlyqtaı tómendetýge múmkindik beredi.
Zańdy tulǵalardyń ońaltylýy men bankrottyǵy resimderi zańnamalyq deńgeıde naqty jáne túsinikti bekitilgen.
Kompanııalardyń bankrottyǵy, álemdik tájirıbege sáıkes, kásiporyndardyń jumysshylaryn qysqartý arqyly toqtap qalýyna alyp kelmeýi tıis.
Óndiristiń ómirsheńdigi men jumys oryndaryn saqtaý úshin tóleýge qabiletsizdikti sotqa deıingi tártipte retteýdiń jańa tetigi jasaldy. Ol boryshker men kredıtorǵa kásiporyndy qarjylyq saýyqtyrý maqsatynda qaıta qurylymdaý máselelerin birlesip sheshýge múmkindik beredi. Investorlar ózderiniń shyǵyndaryn azaıtýǵa, qalpyna keltirýge múmkindik alady.
Memleket ıeliginen alý men jekeshelendirýdi belsendi ete túsý úshin jekeshelendirýden, aktıvterdi ádil naryq baǵasy boıynsha satýdan, sondaı-aq, qazaqstandyq jáne sheteldik ınvestorlarǵa jekeshelendirýge barynsha qatysýǵa jaǵdaı jasaý úshin shekteýlerdi alyp tastaýǵa múmkindik beretin zańnamalyq ózgerister qabyldandy.
Jekeshelendirýdiń sheshýshi tetigi aktsııalardy qor rynoktaryna ashyq aýktsıondar arqyly ornalastyrý bolady.
2016 jyldyń І toqsanynda múlikten aıyrýǵa jatatyn nysandardyń tizimi qysqartylyp, barlyq aktsıonerlerdiń kvazımemlekettik sektorda ıelikten shyǵarylǵan aktıvterin satyp alýǵa basym quqyqtaryn alyp tastaýdy qarastyratyn zań jobasy jasalatyn bolady.
Jańa tetikterdi esepke ala otyryp Jekeshelendirýdiń 2016-2020 jyldarǵa arnalǵan keshendi josparyn júzege asyrý bastaldy.
Osy qujat sheńberinde básekelesti ortaǵa «Samuryq-Qazyna» UÁQ, «Báıterek» AQ pen «QazAgro» AQ-tyń memlekettik menshiktegi asa iri 65 kompanııasy, «Samuryq-Qazyna» UÁQ» AQ-tyń quramyna kiretin 173 enshiles jáne táýeldi uıymdary beriletin bolady.
Sondaı-aq, 545 uıymnan turatyn Jekeshelendirý nysandarynyń qoldanystaǵy tizimine ózekti sıpat beriledi.
2016-2018 jyldary «Samuryq-Qazyna» UÁQ» AQ, «Báıterek» UBH» AQ pen «QazAgro» UBH» AQ aktıvteriniń bir bóligi básekelesti ortaǵa ótkennen keıin olar yqsham holdıngterge qaıta qurylatyn bolady.
Memlekettik menshikti jekeshelendirý men kvazımemlekettik sektor aktıvterin berý otandyq kásipkerlikti, jeke bıznesti odan ári nyǵaıtý men damytý úshin júrgizilip otyr.
Jekeshelendirýdiń keshendi josparyn júzege asyrý shaǵyn jáne orta bıznesti damytýǵa jańa serpin beredi.
Paıdasyn ulǵaıtýǵa múddeli jeke bıznes qyzmet kórsetý aýqymyn keńeıtip, óniminiń sapasyn joǵarylatady, básekelestik ósetin bolady, demek - usynylatyn qyzmettiń baǵasy tómendeıdi.
Agrarlyq sektorda ákimshilik kedergiler qysqarady.
Qazirdiń ózinde aýktsıon tetigin engizý jolymen jer qoınaýyn paıdalaný quqyǵyn usyný resimi jeńildetildi.
Al bolashaqta biz izdeýdi, baǵamdaý men ken ornyn ıgerýdi qosa alǵanda, geologııalyq jumystardyń barlyq túrin júrgizý tásilin ońaılatýdy qarastyratyn jer qoınaýyn paıdalanýdyń avstralııalyq modeline kóshemiz.
Ekonomıkalyq ósimniń jańa bastaýyn qalyptastyrý men qazaqstandyq bıznestiń básekege qabilettiligin arttyrýda búginde «Ulttyq chempıondar» baǵdarlamasy mańyzdy shara bolyp otyr.
Oǵan qatysýshylar - ımport almastyrýǵa baǵyt ustanǵan óndiris sektorynyń asa perspektıvaly kompanııalary.
32 kompanııa - «ulttyq chempıondar» 2019-2020 jyldarǵa qaraı ishki tikeleı ınvestıtsııalardy shamamen 750 mln. dollar kóleminde ósirýdi, shamamen 15 myń jumys ornyn qurýdy, eńbek ónimdiligin 30-50 %-ǵa arttyrýdy jáne shıkizattyq emes eksport kóleminiń ósimin 260 mln. dollarǵa deıin jetkizýdi qamtamasyz etedi.
Ult josparynyń ekonomıkalyq blogyna kiretin sharalar bizdiń ekonomıkamyzdyń óńdeýshi sektoryna kem degende 10 transulttyq korporatsııany tartýdy qarastyrady.
«Zákirli ınvestorlarmen» birlesken kásiporyndar qurý jónindegi jumystarmen óńdeýshi ónerkásiptiń, ınfraqurylymdardyń, energetıkanyń jáne basqa otandyq kompanııalardyń 3 toby qamtylatyn bolady.
Birinshi top - qaıta ınvestıtsııalaý arqyly tereń jańǵyrtýǵa jatatyn kásiporyndar.
Ekinshi top - transulttyq korporatsııalardyń áleýeti paıdalanylatyn kásiporyndar.
Úshinshi top - «zákirli ınvestorlar» úshin joǵary naryqtyq básekeli kásiporyn men eksporttyq brendterdiń paıda bolýy.
Qazirdiń ózinde 26-dan astam TUK-pen kelissóz júrgizilse, olardyń birqatarymen naqty ýaǵdalastyqqa qol jetkizý múmkin boldy.
Ult josparynyń úshinshi baǵytynyń temirqazyq máselesi táýelsiz sot júıesi, aǵylshyn tilin qoldaný jáne ınvestıtsııalyq rezıdenttik qaǵıdatyn engizý quqyǵymen jeke zań quzyreti qaǵıdaty boıynsha ASTANA halyqaralyq qarjy ortalyǵyn (AHQO) qurý bolyp tabylady.
«Astana» Halyqaralyq qarjy ortalyǵy týraly» Qazaqstan Respýblıkasynyń Konstıtýtsııalyq Zańy qabyldanyp, kúshine endi.
AHQO qyzmetiniń ekonomıkalyq nátıjeleri qazaqstandyq kapıtal rynogyna tikeleı shetel ınvestıtsııalarynyń aǵyny esebinen jyl saıyn orta eseppen ІJÓ-niń 1 paıyzǵa deıin jedeldete ósýinde kórinis tabatyn bolady.
Munyń syrtynda AHQO sheńberinde 2 myńnan astam bilikti jumys oryndary qurylady.
Bizdiń elordamyz Astana Eýrazııanyń iskerlik, mádenı jáne ǵylymı ortalyǵy retinde damyp, áýejaıdyń jańa termınalyn qosa alǵanda, zamanaýı halyqaralyq kóliktik-logıstıkalyq júıege ıe bolady.
Energetıka - el qaýipsizdiginiń basty talaby
Ult josparynda ekonomıkanyń birqatar perspektıvaly sektorlaryn damytý boıynsha sharalar qarastyrylǵan.
Birinshi kezekte ol elektr energııasy sektoryna jáne energııalyq tıimdiliktiń ósýine qatysty.
Bizge 2020 jylǵa qaraı ІJÓ-niń energııa syıymdylyǵyn 25 paıyzǵa jáne ǵasyrdyń ortasyna qaraı 50 paıyzǵa tómendetýge qol jetkizý kerek.
Ol úshin energııa servıstik kelisimsharttar tetigi arqyly energııa únemdeý salasyna strategııalyq ınvestorlardy tartý qajet.
Jeke energııa servıstik kompanııalardy damytýdy belsendilendirýdiń, olardy energııa únemdeý salasyna qyzmetter keshenin usynýǵa yntalandyrýdyń mańyzy zor.
Eldiń tutynýshylaryn elektr energııasymen senimdi jabdyqtaý - elektr energetıkasynyń negizgi mindeti.
Elektr energetıkasy salasyndaǵy zańnamadaǵy ózgerister energııa óndirýshi uıymdarǵa «biregeı satyp alýshy» modelin engizý arqyly negizgi qorlardy jańǵyrtýǵa, qaıta qurýǵa, ulǵaıtýǵa jáne jańartýǵa salynǵan ınvestıtsııalardy qaıtarýda uzaq merzimdi kepildikter berýdi qamtamasyz etýdi kózdeıdi.
Energııa men jabdyqtaý senimdiligin arttyrý jáne túpki tutynýshylar úshin elektr energııasy baǵasynyń baqylaýsyz ósýiniń aldyn alý úshin óńirlik elektr jelilik kompanııalar men elektrmen jabdyqtaýshy uıymdardy nyǵaıtý boıynsha jumys júrgiziledi.
Ol salaǵa ınvestıtsııalar tartý úshin qolaıly jaǵdaılar týǵyzyp, elektr energııasynyń halyqaralyq aǵyndaryn ishki tutynýshylar paıdasyna qaraı retteýdi qamtamasyz etedi, salany memlekettik basqarý sapasyn arttyrady.
Biz ǵylymdy qajet etetin ekonomıkany qalyptastyrý boıynsha jumystardy jalǵastyra beremiz.
Bul oraıda básekege qabiletti, joǵary tehnologııaly óndiristerdiń synı massasyn ósirýge qol jetkizý mańyzdy.
Qazir Dúnıejúzilik bankpen «Tehnologııalardy kommertsııalandyrý» baǵdarlamasyn birlesip júzege asyrý sheńberinde 65 ǵylymı joba oryndalýda.
Zákirlik TUK-terdi tartý tehnologııalyq damý ortalyqtaryn qurýǵa múmkindik beredi.
Indýstrııalyq-ınnovatsııalyq damýdyń ekinshi besjyldyǵynyń nátıjeleri boıynsha-aq birqatar sheshýshi kórsetkishterge qol jetkizilmek.
Bıznestiń ınnovatsııalyq belsendiligi ІJÓ-niń 20 paıyzyna deıin, ınnovatsııalyq ónimder úlesi 2,5 paıyzǵa deıin artady.
Kólik tasymaldary júıesi men tranzıtti damytý maqsatynda, «Nurly jol» Memlekettik baǵdarlamasynda qaralǵandaı, respýblıkalyq mańyzdaǵy 7 myń shaqyrymnan astam avtomobıl joldary qaıta jańǵyrtylatyn bolady. Olarda aqy alý júıesin engizý josparlanǵan.
2022 jylǵa qaraı jol júrýden túsken alymdar shamamen 41 mlrd. teńgeni quraıtyn bolady, al ol respýblıkalyq mańyzdaǵy avtojoldardyń búkil júıesin ustaýǵa jaǵdaı jasaıdy.
Qazaqstandy halyqaralyq kóliktik-kommýnıkatsııalyq aǵyndarǵa ıntegratsııalaý maqsatynda mýltımodaldy «Eýrazııalyq transqurlyqtyq dálizin» qurý boıynsha joba bastaldy.
Ol júkterdiń Azııadan Eýropaǵa kedergisiz tranzıtin qamtamasyz etedi, júk jetkizý qunyn 2 eseden astamǵa tómendetedi.
Qazaqstandyq marshrýttarǵa qosymsha júk aǵyndaryn tartý kóliktiń barlyq túrlerimen tranzıttik tasymaldy 2020 jyly qazirgi 18 mln. tonnadan 33 mln tonnaǵa deıin jáne 2030 jyly 50 mln. tonnaǵa deıin ulǵaıtady.
Konteınerlik tasymaldardy memlekettik retteýden bosatý taıaýdaǵy 5 jylda olardyń kólemin 500 myń tonnadan astamǵa ulǵaıtýǵa jaǵdaı jasaıdy.
Azamattyq avıatsııa salasynda áýe tasymaldary, eń aldymen, otandyq tasymaldaýshylardyń tranzıttik áleýeti maqsatty túrde ulǵaıtylatyn bolady.
Áýe tasymaldarynyń rentabeldiligin arttyrý úshin Almaty mańynda halyqaralyq avıatsııalyq hab qurylady.
Astananyń álemdik deńgeıdegi qarjy ortalyǵy retinde qalyptasýy úshin 2019 jylǵa deıin Tokıo, Sıngapýr jáne Gonkong sııaqty jetekshi qarjy ortalyqtarymen jańa halyqaralyq baǵyttar ashylatyn bolady.
Qurylys salasynda qurylys salýshylardyń búkil ruqsat berý resimderin «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha ótý úderisin retteıtin biregeı normatıvtik qujat qabyldanady.
Saraptamanyń jekelegen túrleri, jumystyń tehnologııalyq kúrdeliligine baılanysty, jeke sektorǵa beriletin bolady. 2016-2020 jyldary jobalardyń 90 paıyzǵa deıinin jekemenshik rynokqa berý josparlanyp otyr.
Sol sııaqty qurylystyń smetalyq qunyn anyqtaýdyń resýrstyq ádisine kóshý de josparlanǵan, ol qurylys materıaldarynyń, jumys kúshiniń jáne basqa da qyzmetterdiń aǵymdaǵy naryqtyq qunyn eskerýge jaǵdaı jasaıdy.
Onyń syrtynda 2015 jyldyń 1 shildesinen eýrokodtarǵa negizdelgen jańa qurylys normalary iske qosylǵan bolatyn.
Týrızm sııaqty perspektıvaly salada negizinen ákimshilik kedergilerdi tómendetý, jańa týrıstik nysandar men marshrýttardy damytý, kórsetiletin qyzmet sapasyn arttyrý esebinen aıtarlyqtaı ósimge qol jetkizý qarastyrylýda.
Ádette, ekonomıkanyń qarqyndy damýy eńbek qatynastarynyń jańa túrin qalyptastyrý úderisine aıryqsha nazardy qajet etedi.
Osy maqsatpen Qazaqstan Respýblıkasynyń jańa Eńbek kodeksi qabyldandy.
Ol Halyqaralyq eńbek uıymy men EYDU-nyń eńbek standarttaryna negizdelgen.
Eńbek sharty jaǵdaılaryn ózgertý resimderi zańnamalyq turǵyda ońaılatylǵan, eńbek ujymdarynda ózin ózi basqarý júıesin engizý boıynsha sharalar, jumysshylar men jumys berýshilerdiń ujymdyq kelissózderi tetigi qarastyrylǵan.
Bilim berý, densaýlyq saqtaý jáne halyqty áleýmettik qorǵaý salalaryn reformalaý adam áleýetiniń sapasyn arttyrýǵa jaǵdaı jasaıdy.
Bilim berý salasynda mektepke deıin jáne mektepte bilim berýdiń jańa úılestirilgen standarttaryn ázirleý jáne bekitý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Bilim berý úsh tilde - qazaq, orys jáne aǵylshyn tilderinde júrgiziletin bolady.
Memlekettik ındýstrııalyq-ınnovatsııalyq damý baǵdarlamasy (MIIDB) jobalary úshin kadrlar daıarlaý deńgeıin arttyrý boıynsha sharalar qabyldandy.
Turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaý salasyndaǵy basty mindet - mindetti medıtsınalyq saqtandyrýdy engizý. Arqaýlyq medıtsınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemin kórsetýde jeke sektordyń úlesin ulǵaıtý esebinen básekelestik orta keńeıedi jáne densaýlyq saqtaý qyzmetiniń sapasy artady.
Medıtsınalyq qyzmettiń sapasy boıynsha birlesken komıssııa qurylatyn bolady.
Medıtsınalyq mekemelerde basqarýdyń korporatıvtik modelin engizý qarastyrylǵan.
Sol sııaqty muqtaj turǵyndarǵa onyń ataýly sıpatyn kúsheıtý arqyly áleýmettik kómek kórsetý júıesin ońtaılandyrý josparlanyp otyr.
Mundaı kómek tabystary otbasynyń ár múshesine shaqqanda eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 50 paıyz tómen otbasylaryna kórsetiletin bolady. Sonymen birge kómek alýshylar jumyspen qamtýǵa yqpal etý jáne áleýmettik beıimdelý baǵdarlamalaryna mindetti túrde qatysatyny týraly áleýmettik kelisimshart bekitedi.
Áleýmettik kómek kórsetýdiń mundaı túrleri men qaǵıdattary 2018 jyldan bastap engiziledi.
Bútindeı alǵanda, jańa áleýmettik saıasattyń asa mańyzdy qyry adam áleýetin damytýǵa ınvestıtsııalardyń birtindep ósip otyrýyna baılanysty bolmaq.
Bizge Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamy ıdeıasyn tabandy túrde ómirge engizý qajet.
Qarjylandyrý kólemin arttyra otyryp, Jumyspen qamtýdyń jol kartasy ózekti etile túsedi. Onyń baǵdarlamalaryna qatysý eńbekke qabiletti halyqqa qysqa merzimdi qaıta daıarlaý kýrstarynan ótýge, óziniń biliktiligin arttyrýǵa, shaǵyn nesıe alýǵa múmkindik beredi. Sonymen birge, Jahandyq daǵdarystyń aǵymdaǵy yqpalyna baılanysty obektıvti qıyndyqtardy eńserýge jaǵdaı jasaıdy.
2017 jyly «Barsha úshin tegin kásiptik-tehnıkalyq bilim» jańa jobasyn júzege asyrý bastalady.
Oǵan qatysý, ásirese, jas qazaqstandyqtarǵa olardyń ómirlerinde kádege asatyn arqaýlyq eńbek daǵdylaryn alýǵa jaǵdaı jasaıdy.
«Qazaqstan Táýelsizdiginiń shırek ǵasyry toptasqan halyqtyń ǵana damýdyń tańǵajaıyp shyńdaryna jete alatynyn kórsetip berdi», - deıdi QR Prezıdenti.
Bizdiń elimiz óziniń tabysty damý modelimen turaqtylyqtyń, beıbitshilik pen kelisimniń qanshalyqty mańyzdy ekenin kórsetti.
Qazirgi zamanǵy álemde barlyq damyǵan memleketter - birtutas ulttar.
Olar biryńǵaı ekonomıkalyq, saıası jáne mádenı ret-tártippen ómir súredi, olardy damýdyń ortaq maqsattary, jeke adamnyń tabysy memlekettiń qýatymen jáne tabystylyǵymen ajyraǵysyz baılanysty ekendigine degen biregeı túsinik biriktiredi.
Búginde álemniń barlyq damyǵan elderi ózderiniń jańǵyrtýshy jobalaryn burynnan qalyptasqan birtektilik negizinde júzege asyrady. Qazaqstanǵa keler bolsaq, biz de osy jolǵa tústik.
Álemdik tájirıbe kórsetip otyrǵandaı, birtektilik pen birtutastyq salasynda ámbebap standarttar men usynymdamalar joq. Álemde birde-bir el osy saladaǵy syn-qaterlerge daıyn retseptterge, modelder men jaýaptarǵa ıe emes.
Álemde áli eshkim de ómirdiń osy salasyn ólsheýge qabiletti qandaı da bir jalpyǵa ortaq birtektilik pen birtutastyq ındeksin nemese formýlasyn oılap tapqan joq.
Sonymen birge, bizdiń birtektilik pen ult birligi salasyndaǵy jumystarymyzdyń túpki maqsattary - nemese tehnokrattyq túrde beınelegende - kútiletin nátıjeler - EYDU elderimen ortaq.
Bizdiń jolymyz - ol birlik joly jáne azamattyq birtektilik negizinde ultty dáıektilikpen qalyptastyrý joly.
Qazaqstandyqtardyń azamattyq birtektiligi men birtutastyǵyn nyǵaıtýǵa baǵyttalǵan tórtinshi reformanyń máni de dál osynda.
Bizde qazirdiń ózinde eki negiz bar, olardy damyta otyryp, biz ózimizdiń Bolashaǵy Birtutas Ultty dáıekti túrde nyǵaıta beretin bolamyz.
Birinshiden, ol - Qazaqstan halqy Assambleıasy. Onyń mıssııasy - bizdi etnosaralyq beıbitshilik pen kelisimniń myzǵymastyǵyna bastaıtyn jol.
Ǵylym jerdegi árbir etnos kem degende bir aıryqsha sapaǵa ıe degendi aıtady.
Bizdiń ómirimiz qazaqstandyq 100 etnostyń 100-den kem emes, aıryqsha jáne qaıtalanbas erekshelikteri bar ekenin kórsetip otyr. Olardyń bári jınalyp kelgende bizdiń Birtutas Ultymyzǵa tamasha artyqshylyqtar beredi.
Kópetnostyq - bizdiń ortaq uly qazynamyz! Mine, 20 jyldan beri Qazaqstan halqy Assambleıasy osy baılyqtyń basty saqtaýshysy mıssııasyn tabysty atqaryp keledi.
Assambleıa - bizdiń qazaqstandyq birtektiliktiń negizi de osy.
Ekinshiden, biz Máńgilik El jalpyulttyq ıdeıasyna ıe boldyq.
«EL» sózinde úlken biriktirýshi kúsh bar, óıtkeni, barlyq ýaqyttarda da týǵan jer qazaqstandyqtar úshin eń jaqyn jáne ózine tartýshy qundylyq bolǵan jáne bolyp qala beredi.
Máńgilik El ıdeıasynda bolashaqqa degen jalpyhalyqtyq senim aınadaǵydaı kórinis tapqan.
Jasampaz qazaqstandyq patrıotızmniń osynaý negizin biz ózimizdiń uly isterimizben qalyptastyrdyq.
Ony nyǵaıtyp jáne kóbeıtip qana qoımaı, sonymen birge, urpaqtan urpaqqa, dáýirden dáýirge ulastyryp otyrý kerek.
Máńgilik El Patrıottyq aktisiniń tarıhı jáne rýhanı kúshi de osydan tanylýy tıis.
Biz birtutas azamattyq, Máńgilik El jalpyulttyq qundylyqtary qaǵıdatynda, Táýelsizdik jyldary ishindegi bizdiń jetistikterimizdi jumyldyrý, sondaı-aq, úsh tuǵyrly til mádenıetin engizý negizinde Qazaqstan qoǵamyn damytý arqyly ortaq birtektilik pen el birligin nyǵaıtýdy maqsat etýdemiz.
Bizdiń kúretamyrlyq basymdyqtarymyz da osy.
Osy baǵyttar boıynsha jumysty jalǵastyrý úshin, sóz joq, EYDU elderiniń tetikter júıesi paıdalanylady.
Olar qazaqstandyq erekshelikti eskere otyryp, eń aldymen, mádenıet pen bilim berý salasyn jańǵyrtý úshin, jastardy áleýmettendirý jáne patrıottyq tárbıe berý úshin beıimdelgen.
Sonymen birge, memleket qurýdyń jańa belesinde ult birtektiligi men birtutastyǵyn nyǵaıtýdaǵy bizdiń strategııamyzda qaǵıdatty mańyzdy sát bar.
Birtektilik pen birtutastyq boıynsha búkil jumysty biz Qazaqstan halqy Assambleıasy aınalasynda túzetin bolamyz. Ol sheshýshi qaǵıdat.
EYDU elderiniń tájirıbesi birtektilik pen birtutastyqtyń tek naqty faktorlarǵa - merıtokratııaǵa, kásibı memlekettik apparattyń tıimdi jumysyna, zańnyń ústemdigin qamtamasyz etýge, ekonomıkalyq ósimge, esep beretin memlekettiń transparentti jumysyna ǵana arqa súıeı alatynyn kórsetip otyr.
Basqasha aıtqanda, Ult josparynyń barlyq 100 qadamynyń tabysty nátıjelerine arqa súıeıtin bolady.
Birtektilik pen halyqtyń birligi negizinde birtektilikti nyǵaıtý úshin ınstıtýttyq negiz qurý maqsatynda zańdar, Prezıdent jarlyqtary, Úkimet qaýlylary, Memlekettik hatshy ókimderi pishiminde birqatar qujattar ázirlendi.
Ult josparynyń tórtinshi baǵytyn júzege asyrýdy zańnamalyq qamtamasyz etý úshin Parlament Qazaqstan halqy Assambleıasy, memlekettik rámizder, mádenıet jáne tarıhı-mádenı muralar, týrızm, úkimettik emes uıymdar qyzmeti máseleleri týraly zańdarǵa ózgerister men tolyqtyrýlar engizdi.
Sondaı-aq, Qaıyrymdylyq, demeýshilik jáne metsenattyq qyzmet týraly jańa Zań qabyldandy.
3 jańa Tujyrymdama ázirlendi - birtektilik pen birtutastyqty nyǵaıtý jáne damytý, Qazaqstan halqy Assambleıasyn 2025 jylǵa deıin damytý, dene tárbıesi men sportty 2025 jylǵa deıin damytý.
Mádenı saıasat tujyrymdamasyna, memlekettik damý jáne tilderdiń jumys isteýi, bilim berý baǵdarlamasyna mańyzdy ózgertýler engizildi. Onyń syrtynda Týrıstik salany damytý tujyrymdamasy, 2020 jylǵa deıin úsh tildi bilim berýdi damytýdyń jol kartasy ázirlendi.
Úkimet Qazaqstannyń ulttyq brendin ilgeriletý boıynsha is-qımyldar josparyn bekitedi.
Qazaqstandyq mýzeılerdi jáne memlekettik rámizderdi paıdalaný júıesin jańǵyrtý boıynsha jumystar júrgizilýde.
Derbes Іs-qımyldar josparyn júzege asyrý sheńberinde memlekettiń ÚEU-larmen ózara is-qımylyn nyǵaıtý úlken mańyzǵa ıe.
Biregeı Ulttyq merekeler kúntizbesin qurý boıynsha jumys jospary da ózekti.
Qazaqstandyq BAQ-tardy jańǵyrtý, Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamy ıdeıasyn ilgeriletý, birqatar mádenı-bilim berý jáne aqparattyq jobalardy júzege asyrý josparlary júzege asyrylatyn bolady.
Qazaqstandyq birtektilik - memlekettiń, qoǵamnyń, jekeleı alǵanda, árbir azamattyń tabysynyń birtektiligi ekenin erekshe atap kórsetkim keledi.
Transparentti jáne esep beretin memleket qalyptastyrýǵa baǵyttalǵan besinshi reforma sheńberinde birneshe túıindi mindetterdi sheshýge týra keledi.
Birinshiden, «Úkimet azamattar úshin» Memlekettik korporatsııasy qurylatyn bolady.
Bul jańa qurylymǵa qazir jumys istep turǵan «Halyqqa qyzmet kórsetý ortalyǵy», «Jyljymaıtyn múlik ortalyǵy», «Jer kadastry ǵylymı-óndiristik ortalyǵy», «Zeınetaqylar tóleý jónindegi memlekettik ortalyq» respýblıkalyq memlekettik kásiporyndary biriktiriledi.
Azamattar memlekettik qyzmet kórsetýdiń ortaq provaıderine ǵana ótinish beredi.
Bul olardy usynýdyń móldirligin qamtamasyz etip, qajetsiz ákimshilik kedergilerdi jáne suraý salynatyn qujattar tizimin qysqartady.
Qyzmet kórsetetin memlekettik organdar korporatsııaǵa óz ókilettikteri sheńberinde barynsha yqpal jasap, sondaı-aq, búkil memlekettik qyzmet kórsetýlerdiń 2017 jyldyń sońyna deıin berilýin qamtamasyz etýi tıis.
Memlekettik qyzmet kórsetý sapasyna Úkimet ókili jańa Korporatsııa bolyp tabylatyn ortaq Provaıder, sondaı-aq, ÚEU quratyn arnaýly qoǵamdyq keńes baqylaý jasaıtyn bolady.
Ekinshiden, memlekettik basqarýdyń búkil júıesi naqty nátıjelerge qol jetkizýge baǵdar ustanady.
Ol úshin jyl saıyn Úkimet, mınıstrler, ákimder úshin jáne osylaısha memlekettik organnyń árbir qurylymdyq bólimshelerine deıin maqsatty ındıkatorlar qabyldanatyn bolady. Barlyq memlekettik qyzmetshiler ózderiniń basshylyǵy bekitken jeke josparlar boıynsha jumys isteıdi.
Mansaptyq dáreje, olardyń biliktiligi, atqaratyn fýnktsııasy jáne oǵan bekitilgen ókilettikter negizinde memlekettik qyzmetshilerdiń aǵymdaǵy tapsyrmalardy oryndaý júıesin jeńildetý de mańyzdy.
Úshinshiden, sapaly josparlaýdy júzege asyrý úshin memlekettik statıstıkanyń anyqtyǵyn qamtamasyz etý qajet.
Sondyqtan sapaly statıstıkalyq málimetter berýde respondentter men ákimshilik kózderiniń jaýapkershiligin arttyrý mańyzdy.
Osy jaılardyń bári normatıvtik-quqyqtyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý barysynda eskerilgen.
Tórtinshiden, meniń tapsyrmam boıynsha memlekettik organdardyń baǵdarlamalyq qujattaryna revızııa jáne ońtaılandyrý júrgizildi.
Budan ári de barlyq deńgeılerdegi baǵdarlamalardy josparlaýda, ázirleýde jáne júzege asyrýda EYDU usynymdamalaryna negizdelgen 5 sheshýshi qaǵıdat - negizdilik, sabaqtastyq, transparenttilik, monıtorıng jáne baqylaýdy naqty saqtaý qajet.
Aýmaqtardy damytý baǵdarlamalary da osy turǵyda qaıta pishimdelýi tıis.
Barlyq jańa memlekettik jáne úkimettik baǵdarlamalardy Premer-Mınıstr basqaratyn konsýltatıvtik-keńes berýshi organ qaraýy kerek.
Besinshiden, Bıýdjet kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar qabyldandy.
Memlekettik organdarǵa túpki nátıjelerge qol jetkizý úshin bıýdjet qarjylaryn shuǵyl túrde qaıta bólý quqy berildi.
Qurylym jáne shtat sany boıynsha sheshimder qabyldaýda olardyń ókilettikteri keńeıtildi, ol bilikti mamandar tartý úshin mańyzdy.
Altynshydan, memlekettik basqarý organdarynyń jumysyna baǵa berýdiń jańa júıesi syrtqy táýelsiz aýdıttiń mindettiligi, jarııalylyǵy jurtshylyqpen keri baılanys, basshylardyń derbes jaýapkershiligi qaǵıdattaryna negizdeledi.
Baǵdarlamalyq qujattardyń oryndalýy men memlekettik organdar qyzmeti baǵasynyń berik ózara baılanysyn qalyptastyrý mańyzdy.
Memlekettik aýdıt júıesin jetildirý sheńberinde Esep komıteti men qarjylyq baqylaý organdaryn reformalaý josparlanyp otyr. Olar saraptamalyq-taldamalyq quramdastardy kúsheıte otyryp, álemdik aýdıtorlyq kompanııalar modeli boıynsha jumys isteýi tıis.
Onyń syrtynda kvazımemlekettik sektor sýbektileriniń jyl saıynǵy aýdıti, ásirese, bıýdjet qarjylaryn paıdalaný bóliginde aýtsorsıngke beriledi.
Jetinshiden, memlekettiń transparenttiligi men eseptiliginiń negizgi krıterııleriniń biri halyqtyń aqparattarǵa qoljetimdiligin keńeıtý bolyp tabylady.
2016 jyldan bastap azamattar men zańdy tulǵalardyń saýaldary boıynsha, memlekettik qupııalar men ózge de zańmen qorǵalatyn qupııalardan basqa, memlekettik organdardyń barlyq aqparattaryna qoljetimdilik qamtamasyz etiletin bolady.
Jeke kompanııalar da, eger olar qoǵamdyq fýnktsııalar atqarsa nemese bıýdjet qarjylaryn alýshylar bolyp tabylsa, aqparattar ashyqtyǵy erejesin ustanýǵa tıis bolady.
Bul oraıda memlekettik organdardyń jańa, azamattar úshin qolaıly jáne túsinikti aqparattardy berý pishimin ázirleýi jáne engizýi talap etiledi. Qazirgi bar portaldardy jańǵyrtý, sol sııaqty selolyq eldi mekenderdi joǵary shapshańdyqty trafıkpen qamtamasyz etý boıynsha úlken jumystar atqarýǵa týra keledi.
2016 jyldan bastap ortalyq jáne jergilikti memlekettik organdarda avtonomdy, derbestik, jarııalylyq, merzimdi rotatsııa qaǵıdattarynda jańa Qoǵamdyq keńester qurylyp, jumys istep turǵandary qaıta pishimdeletin bolady.
«Qoǵamdyq keńester týraly» zańǵa sáıkes bul ınstıtýt qoǵamdyq baqylaýdyń jańa tıimdi tetikterine ıe boldy.
Keńester quramy kvotalyq qaǵıdat boıynsha qurylady, biraq olardyń músheleriniń úshten ekiden kem emes bóligin jurtshylyq ókilderi quraýy tıis.
Keńester basynda memlekettik qyzmette joq belgili qoǵam qaıratkerleri turýy tıis.
Qoǵamdyq keńesterge memorgandardyń bıýdjettik baǵdarlamalarynyń jobalaryn jáne olardyń oryndalýyn, strategııalyq josparlardy, aýmaqtardy damytý baǵdarlamalaryn talqylaý quqy beriledi.
Olardyń otyrystarynda maqsatty ındıkatorlarǵa qol jetkendigi týraly atqarýshy organdardyń esepteri tyńdalyp, azamattardyń quqyqtaryna, bostandyqtary men mindetterine qatysty normatıvtik-quqyqtyq aktilerdiń jobalary qaralatyn bolady.
Atqarýshy bıliktiń barlyq satylary men Úkimet músheleriniń azamattar aldyndaǵy esepteri qarastyrylǵan.
Olar, sondaı-aq, zańnamalardy jetildirý boıynsha usynystar ázirlep, memlekettik organdarǵa usynystar engizetin bolady.
Keńesterdiń sheshimderi usynymdamalyq sıpatqa ıe bolady, biraq olardyń qaralýy memlekettik organdar úshin mindetti.
Sondaı-aq Elbasy Ult josparynda memleket fýnktsııalaryn básekelesti ortaǵa jáne jergilikti ózin-ózi basqarýǵa berý máselesine keńinen toqtalyp ótti.
«Memlekettiń damýy birqatar memlekettik fýnktsııalardy básekelestik ortaǵa berýdi talap etedi, al olar búginde, bútindeı alǵanda, 4,5 myńǵa jýyq.
Osy maqsatta Premer-Mınıstrdiń orynbasarynyń basshylyǵymen, onyń quramyna Parlament depýtattaryn, ortalyq atqarýshy organdar basshylaryn, «Atameken» UKP, Qazaqstannyń Azamattyq alıansy ókilderin qosa otyryp, turaqty jumys isteıtin Komıssııa qurylady.
Onyń sheńberinde árbir memorgan boıynsha básekelesti ortaǵa beriletin fýnktsııalar tizimi anyqtalady. Sondaı-aq, básekelesti ortanyń beriletin memlekettik fýnktsııalardy, jumys istep turǵan reglamentterdi, sondaı-aq, baǵalar men sapa krıterıılerin júzege asyrýǵa daıyndyǵyn eskere otyryp, olardy berý pishinin tańdap alý qajet.
Komıssııa memlekettik fýnktsııalardy berý reglamentin qarastyryp, monıtorıng júrgizedi jáne olardyń oryndalý sapasyna baqylaý jasaıdy.
Olarǵa úsh satyda beriletin jergilikti ózin-ózi basqarý organdaryna qosymsha ókilettikter berý ortalyq deńgeıdegi reformalardyń zańdy jalǵasy bolýy tıis.
Birinshi satyda (2016-2017 jyldar):
- aýdan ákiminiń aýdandyq mańyzdaǵy qala, kent, selo jáne selolyq okrýg ákimi laýazymyna usynatyn kandıdatýrasyn odan ári aýdan máslıhatyna jáne saılaý ótkizýge engizý úshin kelisý;
- ákimdi bosatý týraly máselege bastamashy bolý;
- jergilikti qoǵamdastyqty damytý týraly baǵdarlamalyq qujattar jobalaryn qaraý jáne abattandyrý men qoǵamdyq tártiptiń kókeıkesti máselelerin talqylaý;
- qolma-qol aqshanyń baqylaý shoty esebinen alynǵan múlikti ıelikten shyǵarýda aýdan ákimi usynysyn qaraý;
- eldi mekender sheńberindegi jer telimderiniń maqsatty paıdalanylýyn jáne jeke tulǵalardyń zańsyz ıelenýine jol bermeýin baqylaý;
- jergilikti qoǵamdastyqtyń memlekettik mekemelerine basshylar taǵaıyndaý boıynsha usynystar engizý;
- olarǵa qosymsha eki salyqty - kólik jáne zańdy tulǵalardan jer salyǵyn alý quqyn berý jolymen jergilikti ózin-ózi basqarýdyń salyqtyq áleýetin kúsheıtý.
Ekinshi satyda (2018 jyldan bastap):
- aýdan máslıhaty bekitken jergilikti ózin-ózi basqarý bıýdjetin satylap qalyptastyrý;
- ákimniń aýdandyq máslıhatqa bekitý úshin engizgen jergilikti qoǵamdastyq bıýdjetiniń jobasyn Jınalystyń kelisýi jáne olardyń oryndalýy týraly esepti máslıhatqa usyný úshin qoldaý;
- jergilikti qoǵamdastyqtyń kommýnaldyq menshikti basqarý máseleleri;
- bıýdjetti turǵyndary 2 myń adamnan asatyn ákimshilik-aýmaqtyq birlik úshin ǵana engizý jáne ony aýdandyq máslıhattyń bekitýi;
- «Jergilikti ózin-ózi basqarý kommýnaldyq menshigi» ınstıtýtyn engizý;
- olardyń áleýetin ulǵaıtý maqsatynda selolyq okrýgter deńgeıinde ákimshilik-aýmaqtyq birlikti nyǵaıtý máselesin ázirleý.
Úshinshi satyda (2020 jyldan) tómendegiler qarastyrylady:
- jergilikti ózin ózi basqarýdyń ókildi organyn qurý;
- halqynyń sany 2 myń adamnan kem emes eldi mekenderde jergilikti ózin-ózi basqarýdyń derbes bıýdjetin engizý;
- qoǵamdyq mańyzdy máselelerdi qamtıtyn jergilikti bıýdjetterdiń jobalary boıynsha azamattardyń usynystaryn qaraý resimderin engizý.
Osy sharalardyń bárin oryndaý memlekettik organdardyń sheshimder qabyldaý úderisiniń móldirligin arttyrady jáne jergilikti ózin ózi basqarý júıesin damytýǵa jaǵdaı jasaıdy.
Búgingi tańda Ult josparyn is júzinde júzege asyrý kezeńi bastaldy. Ol Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııanyń baqylaýymen júretin bolady.
Barlyq memlekettik organdardan, qoǵamdyq ınstıtýttar men azamattardan is-qımyldyń úılesimdiligi, tabandylyq, kreatıvtilik jáne qajyrlylyq talap etiledi.
Bizge úlken joldan ótýge týra keledi, ol boıynsha biz qazir alǵashqy 100 qadamdy jasaýdamyz.
Basqa qadamdar da bolady, men oǵan aına-qatesiz senimdimin.
Evolıýtsııalylyq jáne tutastaı qamtýshylyq - shırek ǵasyrlyq mereıtoıyna qadam basyp, bizdiń Táýelsizdigimizdiń tarıhyn alǵa bastyryp otyrǵan jańǵyrtý úderisiniń basty qaǵıdaty da osy.
Bizdiń bárimiz jańǵyrtýdyń tek qýatty memleket pen Ulttyń toptasqandyǵy jaǵdaıynda ǵana tabysty bolatynyn esten shyǵarmaýǵa tıispiz. Ol tártipke bastaýy tıis.
Birinshiden, memlekettegi tártipke.
Ekinshiden, barsha úshin de mindetti zańdardyń qaripinde beınelengen bıznestegi barsha úshin móldir jáne mindetti erejelerdi ornatýǵa.
Úshinshiden, qoǵamdyq jáne saıası ómirdegi tártip pen kelisimge.
Biz kóptegen synaqtarǵa abyroıly tótep berdik, shynyqtyq, rýhymyzdy kúsheıttik. Biz jańa Qazaqstandy - Uly Dala Elin qurdyq.
Ult josparyn oryndaı otyryp, biz ózimizdiń Ulttyń Órleý Dáýiriniń kókjıekterin keńeıtemiz, ózimiz Táýelsizdik jyldary ishinde qol jetkizgen jáne bizge jahandyq damý bergen barlyq múmkindikterdi paıdalanamyz.
Álemde, sóz joq, úshinshi álemnen birinshige qadam basqan elderdiń mysaldary bar. Biz olardyń jarqyn tájirıbelerin zertteımiz jáne eskeremiz.
Qazir biz ekonomıkanyń, memleket pen qoǵam damýynyń eń tabysty jahandyq modelderin ólshem retinde alamyz.
Búginde álemde óziniń jalpyulttyq armanyn umyt qalýdyń júzjyldyǵynan shyǵa otyryp, álemniń eń uly ulttarymen bir qatarda turý turǵysynda beıneleıtinder kem de kem.
Biz Qazaqstannyń osynaý tarıhı taǵdyryna senemiz.
Men qazaqstandyqtardy Ult josparyn júzege asyrýǵa jáne reformalardy júrgizýge barynsha belsendi qatysýǵa, olar ashatyn múmkindikterdi paıdalanýǵa shaqyramyn.
Biz ózimizdiń qazaqstandyq armanymyzdyń oryndalýyna jáne Qazaqstannyń órkendeýine senimdi túrde qol jetkizetin bolamyz!
Memleketti, ekonomıka men qoǵamdy damytý úshin qaǵıdatty jańa quqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zań kúshine endi. Bul týraly Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń «Ult jospary - qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» maqalasynda jarııalandy.
«2016 jyldyń 1 qańtarynan «5 ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam» - Ult josparyn oryndaýdyń praktıkalyq kezeńi bastaldy. Memleketti, ekonomıka men qoǵamdy damytý úshin qaǵıdatty jańa quqyqtyq orta qalyptastyratyn 59 zań kúshine endi. Bizge tarıhymyzdaǵy buryn-sońdy bolmaǵan aýqymdaǵy ulttyq zańnamaǵa ózgeristerdi baǵamdaý mańyzdy. Onyń ústine, olar bizdiń qazaqstandyq armanymyz - HHІ ǵasyrda kóshbasshy otyz ulttyń biri bolýǵa qol jetkizýimizge jol ashady»,-delingen Elbasy maqalasynda.
Osy oraıda Prezıdent ár urpaqtyń óz armany bar ekenin, olarda tek jeke jáne otbasylyq ıgilikterge ǵana umtylys kórinis tappaıtyndyǵyn aıta kele, «Olarda qashanda týǵan jerge degen súıispenshilik sezimi, óz halqy men Otanynyń baqyty týraly ańsar aıqyn kórinedi. Ata-babalarymyzdyń kóptegen urpaqtary úshin Qazaqstannyń Táýelsizdigi asyl arman bolyp keldi. Biz olardyń azat jáne táýelsiz Otandy ańsaǵan kóp ǵasyrlyq qııaldaryn is júzine asyrdyq. Biz, qazirgi qazaqstandyqtar úshin Táýelsizdik kópetnosty qoǵamymyzdyń naqty joǵary ómirlik qundylyǵyna aınaldy»,-deıdi.
N. Nazarbaev óz maqalasynda osydan bar-joǵy shırek ǵasyr buryn ǵana barlyq aqyl-oıymyz ben júregimizdi baýrap alǵan kóptegen oı-nıetterimizge qol jetkizgenimizdi qadap aıtty.
«Biz Qazaqstan Respýblıkasynyń egemendigi Konstıtýtsııa men zańdardyń berik arqaýy men halyq múddesine qyzmet etetin memlekettik apparattyń kásibı jáne negizdi is-qımylyna arqa súıeýin qamtamasyz ettik. Ony Qazaqstan ekonomıkasynyń naqty tabystarymen, ulttyq baılyqtyń jáne halyq ıgiliginiń ósimimen nyǵaıa túsetin ettik. Táýelsizdigimizdiń joǵary halyqaralyq bedelmen jáne ulttyq qaýipsizdiktiń tıimdi júıesimen senimdi qorǵalýyn qamtamasyz ettik. Biz óz jerimiz ben onyń baılyǵynyń uqypty ıesi bolýǵa úırenýdemiz, jańa tehnologııalardy meńgerip, tarıhymyzda eshqashan bolyp kórmegen óndiristik qýattar men ekonomıkanyń tutas salalaryn iske qosýdamyz. Jáne eń bastysy - biz jańasha armandaýdy, Táýelsiz Qazaqstanymyz bir bólshegi bolyp otyrǵan jahandyq álemdegi qıyndyqtarǵa qaramastan, el men qoǵamdy damytýda naqty mindetter qoıýdy jáne olardy sheshýdi úırendik», - deıdi Memleket basshysy.
Ekonomıkalyq qıpynshylyqty eńserý mindeti - Úkimetke júkteledi
Úkimet óziniń aldaǵy ýaqyttaǵy negizgi qyzmetinde daǵdarysqa qarsy sharalardy tııanaqty júrgize otyryp, el ekonomıkasyn búgingi álemdik ekonomıkada oryn alyp otyrǵan teris syn-qaterlerdiń daýylyna uryndyrmaı ósim kórsetýi úshin qoldanylatyn qajetti tetikteri taǵy bir pysyqtaldy. Sharalardy pysyqtaý protsesi Májilistegi Úkimet saǵatynda májilismenderdiń aldynda ótip, bul jaıynda elimizdiń Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev negizgi baıandama jasady.
Mınıstr óz sózinde Úkimet pen Ulttyq banktiń 2016-2018 jyldarǵa arnalǵan Daǵdarysqa qarsy jospary maquldaǵanyn, onyń eki bólimnen turatyndyǵyn atap ótti. Atalǵan jospardyń birinshisi - Elbasynyń qarasha aıyndaǵy Joldaýy boıynsha bes negizgi baǵyt aıasynda jańa qurylymdyq ekonomıkany qalyptastyrý. Ekinshisi - ekonomıka ósimin jáne oǵan kredıt berýdi yntalandyrý boıynsha sharalar. Elbasy mine osy bólimge egjeı-tegjeıli toqtalyp qana qoımaı, Úkimet tarapynan 2016 jyldyń sáýirine qaraı bazalyq paıyzdyq mólsherlemeni ıkemdi ózgertý tetigi engiziletindigin, naýryz aıyna deıin zeınetaqy aktıvterin ınvestıtsııalaý tetigi qaıta qaralatyndyǵyn, osy aıda jekeshelendirý protsesin kótermeleý jáne monıtorıngileý úshin halyqaralyq konsýltanttardy tarta otyryp, Úkimet janynan Jobalyq keńse qurylatyndyǵyn, qyrkúıekke deıin bank sektorynan jumys istemeıtin kredıtterdi esepten shyǵarylatyndyǵyn málim etti.
Endi Úkimettiń aldaǵy ýaqytta qolǵa alatyn osy jáne ózge de naqty sharalaryna toqtalsaq. Birden aıta keterligi, Ulttyq bank pen Úkimettiń orta merzimdi perspektıvadaǵy negizgi maqsaty 2016-2017 jyldary ınflıatsııany 6-8 paıyz dálizinde, 2018 jyly 5-7 paıyz, 2019 jyly 4-6 paıyz, al 2020 jylǵa qaraı 3-4 paıyzǵa deıin tómendetý bolyp otyr. Bul rette 2016 jyldyń sáýirinde bazalyq paıyzdyq mólsherlemeni ıkemdi ózgertý tetigi engiziletin bolady. Bul baǵa turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge jáne ınflıatsııa deńgeıin tómendetýge baǵyttalady. Aqsha-kredıt saıasaty operatsııalardyń tıimdiligin arttyrýǵa, onyń aqsha naryǵynyń mólsherlemelerine yqpalyn kúsheıtýge múmkindik beredi. «Aǵymdaǵy jyldyń qarashasynda valıýta naryǵyndaǵy tórelik jáne alypsatarlyq mámilelerdi azaıtý úshin Ulttyq bank belgilegen dıapazonda paıyzdyq mólshermeler dálizin qoldaý jónindegi buryn málimdegen mindettemelerinen bas tartqan bolatyn. Jumys istemeıtin kredıtter turǵysynan bank sektorynyń barlyq sýbektilerine júrgizilgen kúızelistik testileýdiń nátıjeleri boıynsha 2016 jyldyń qyrkúıek aıyna deıin olardy moıyndaý jáne esepten shyǵarý jónindegi sharalar qamtylatyn bolady. Bul qarjy sektoryn turaqtandyrý sharasy bolyp tabylady», - dedi E. Dosaev.
Onyń sózine qaraǵanda, Úkimet jańa 2016-2020 jyldarǵa arnalǵan Jekeshelendirýdiń keshendi sharalar josparyn maquldap, onyń aıasynda tizbelerdi bekitken. 2016 jyldyń birinshi toqsanynda ıelikten shyǵarýǵa jatpaıtyn nysandardyń tizbesi qysqartylyp, barlyq aktsıonerlerdiń kvazımemlekettik sektordyń ıelikten shyǵarylǵan aktıvterin satyp alýǵa basym quqyqtaryn alyp tastaýdy kózdeıtin zań jobasy ázirlenedi. «Sonymen qatar, kelesi 2016 jyldyń 1 qańtarynan jekeshelendirý protsesin kótermeleý jáne monıtorıngileý úshin halyqaralyq konsýltanttardy tarta otyryp, Úkimet janynan Jobalyq keńse (Delivery unit) qurylady. Sonymen qatar, Biryńǵaı aqparattyq saıasat sheńberinde árbir naqty kásiporynnyń maqsatyn jiti sıpattaı otyryp, «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál aýqat qory», «QazAgro» jáne «Báıterek» holdıngterin qosa alǵanda jekeshelendirý boıynsha keń aýqymdy PR-kompanııa jospary ázirlenetin bolady», - dedi mınıstr.
E.Dosaevtyń aıtýynsha, zeınetaqy jınaqtarynyń kiristiligin arttyrý maqsatynda keler jyldyń naýryz aıyna deıin zeınetkerlik aktıvterin ınvestıtsııalaý tetigi qaıta qaralatyn bolady. Al 2016 jyldyń shildesine deıin zeınetaqy qorlarynyń aktıvterin qazaqstandyq nemese sheteldik jekemenshik kompanııalardyń basqarýyna berý tetikteri ázirlenedi. Budan bólek, Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory, Problemaly kredıtter qory jáne basqa da qarjy ınstıtýttary Ulttyq banktiń baqylaýynan shyǵarylady.
Ulttyq ekonomıka mınıstri depýtattarǵa daǵdarysqa qarsy jedel sharalardyń negizgi baǵyttary týraly da aıtyp berdi. Onyń sózine qaraǵanda, óndiristiń jáne otandyq kásiporyndar ónimi eksportynyń tómendeýine jol bermeý maqsatynda MTJ qyzmeteri men elektr energııasy tarıfterine 2016 jylǵa ýaqytsha tómendetý koeffıtsıentteri beriletin bolady. Otandyq taýar óndirýshilerdiń ónimin ótkizýdi qamtamasyz etý úshin júıe quraýshy jáne iri kásiporyndarmen jáne ulttyq kompanııalarmen uzaq merzimdi kelisimsharttar men memorandýmdar (3 jyldan astam) jasalady, sondaı-aq «Nurly Jol» memlekettik baǵdarlamasy jáne IIDMB ınfraqurylym qurylysynda otandyq materıaldardy paıdalaný yntalandyrylady. Ekinshiden, «Nurly Jol» memlekettik baǵdarlamasy aıasynda iske asyrylatyn ınfraqurylymdyq jobalar qurylys ındýstrııasyn damytýǵa jáne tutastaı alǵanda ekonomıkadaǵy iskerlik belsendilik pen jumyspen qamtýdy qoldaýǵa aıtarlyqtaı mýltıplıkatıvtik áser etedi. Túıindi ınfraqurylymdyq jobalardyń iske asyrylýyn jedeldetý úshin «Nurly Jol» memlekettik baǵdarlamasynyń sheńberinde qosymsha qarajat tartý kózdeledi. «Astana-Temirtaý» jáne «Astana-Pavlodar» avtojoldarynda jumystardy ýaqtyly aıaqtaý úshin (avtojoldyń bir baǵytynda eki jolaq boıynsha qozǵalystyń ashylýy jáne 2018 jyly «Astana-Pavlodar-Semeı» jobasynyń tolyq aıaqtalýy) 2016 jyly 75 mlrd. teńge jáne 2017-2018 jyldary 225,1 mlrd. teńge somasyna memleket kepildigimen qaryz qosymsha tartylatyn bolady. Budan basqa, «QazAvtoJol» UK» AQ avtojol jobalaryn iske asyrýǵa Qytaı Halyq Respýblıkasynyń Eksımbankinen 2,6 mlrd. AQSh dollary somasyna qaryz tartylady. «Nurly Jol» memlekettik baǵdarlamasy sheńberinde kózdelgen Ulttyq qor qarajatyn, Halyqaralyq qarjy uıymdary, Qytaı Eksımbanki qaryzdaryn eskere otyryp, qosymsha qarajat tartý 2020 jylǵa deıin «Nurly Jol Ońtústik», «Nurly Jol Shyǵys», «Nurly Jol Batys» túıindi baǵyttary jáne respýblıkalyq mańyzy bar avtojoldar boıynsha 8 myń km avtojoldy paıdalanýǵa berýge múmkindik beredi.
«Úshinshiden, aǵymdaǵy jylǵy jeltoqsanda «Bıznestiń jol kartasy 2020» baǵdarlamasy sheńberinde shaǵyn jáne orta bıznesti qoldaý maqsatynda aınalym qarajatyn tolyqtyrý úshin kredıt boıynsha syıaqy mólsherlemelerin sýbsıdııalaýǵa óńirlerge 7,2 mlrd. teńge somasyna, 2016 jyly ınvestıtsııalyq kredıtterdi sýbsıdııalaýǵa jáne kepildendirýge 7 mlrd. teńge qosymsha qarajat bólinetin bolady. Bul ekonomıkaǵa 202 mlrd. teńge somasyna kredıtterdi tartýǵa, ónim óndirýdi 418 mlrd. teńgeden astam somaǵa ulǵaıtýǵa, keminde 15 177 jumys ornyn saqtaýǵa jáne qurýǵa, 50 mlrd. teńge somasynda bıýdjetke salyq túsimderin qamtamasyz etýge múmkindik beredi», - dedi ol.
Tórtinshiden, halyqtyń turǵyn úıge qoljetimdilik deńgeıin arttyrý úshin 2016-2018 jyldary jalǵa beriletin alańy 817 myń sharshy metr nemese shamamen 13 600 páter turǵyn úı salý jáne ony satyp alý qamtamasyz etiledi. «Turǵyn úı qurylys jınaq banki» AQ klıentteriniń barlyq salymdaryna ótemaqy berý úshin Úkimet rezervinen 2016 jyly 20,9 mlrd. teńge jáne 2017 jyly 16 mlrd. teńge bólinetin bolady.
Turǵyn-úı qurylysyndaǵy úleskerlik salymdardy kepildendirý qoryn qurý maqsatynda «Báıterek» UBH» AQ jarǵylyq kapıtalyn 10 mlrd. teńgege ulǵaıtý kózdelip otyr.
Besinshiden, agroónerkásip kesheni jobalaryn iske asyrý jedeldetiledi. Bul rette sýlandyrý jáne gıdromelıoratsııa arqyly sýarmaly jerlerdi qalpyna keltirý jobalaryn iske asyrý úshin 2016-2018 jyldary 153 mlrd. teńge somasyna HQU qaryzdary memlekettik kepildiktermen tartylady. «QazAgro» aýyl sharýashylyǵy ónimderin, eń aldymen, et pen sút óndirý jáne óndeý jónindegi basym ınvestıtsııalyq jobalaryn iske asyrý maqsatynda 2016-2018 jyldary 300,7 mlrd. teńge somasyna memlekettik kepildikter berý kózdeledi.
«Altynshydan, 2016 jylǵy naýryzda 10 mlrd. teńge somasynda memlekettik kepildikpen beriletin qaryzdardy tartý esebinen «Shúlbi GES-i Aqtoǵaı Taldyqorǵan Almaty Joǵary kerneýli jeli» 500 kV elektr taratý jelisi qurylysynyń jobalaryn iske asyrý jalǵasady. Sondaı-aq 2016-2018 jyldary «Integratsııalanǵan gaz-hımııa kesheni, 1-fazasy» jobasyn iske asyrý úshin 556,7 mlrd. teńge somasynda memlekettik kepildikpen beriletin qaryzdar tartylady. 2017 jyly Jambyl oblysynda «EvroHım-Ýdobrenııa» JShS-niń mıneraldy tyńaıtqyshtar óndirý zaýyty úshin ınfraqurylym salynatyn bolady, ol úshin respýblıkalyq bıýdjetten 11,1 mlrd. teńge bólinedi. Sondaı-aq respýblıkalyq bıýdjettiń 1,5 mlrd. teńge qarajaty esebinen ǵarysh apparattarynyń jınaý-synaq kesheniniń qurylysy aıaqtalady», - dedi E.Dosaev.
Al sońǵy 7-shi baǵytta jumyspen qamtýdy qoldaý maqsatynda 2016 jyly óńirlik Jumyspen qamtýǵa járdemdesýdiń keshendi josparlaryn iske asyrý jalǵastyrylady jáne kadrlarǵa qajettilikti aıqyndaý arqyly jumyskerlerdiń bosatylýy men jańadan qurylatyn jumys oryndarynyń jıyntyq kartasy ózektendiriledi.
Aıta ketken jón, elimizdiń Qarjy mınıstri Baqyt Sultanov 2015 jylǵy bıýdjettiń kiris bóligi artyǵymen oryndalǵanyn, oǵan teńge baǵamyn erkindikke jiberý sep bolǵanyn málim etken bolatyn. Sonymen qatar búgingi kúngi munaı baǵasynyń qubylmaly bolýyna baılanysty úshjyldyq bıýdjetti qaıta qaraý múmkinshilikteriniń bar ekendigin de eskertip ótti. «Bizde úshjyldyq bıýdjetti Parlamentte jedel túrde qaraý múmkindigi bar. Ótken jyly kúzde 2015-2017 jylǵy respýblıkalyq bıýdjetti engizý kezinde munaı baǵasynyń quldyraýynan, biz Parlamentte belsendi túrde qaıta qarap shyqqan bolatynbyz. Aqpan aıynda da bıýdjetti túzettik. Bıýdjetti qabyldaý barysynda biz Brent markaly munaı baǵasyn barreline 40 dollar, teńgeniń dollarǵa shaqqandaǵy baǵamyn 300 teńge dep boljaǵan bolatynbyz. Qazirgi ýaqytta munaı baǵasy biz boljaǵan kórsetkishten de tómen túsip jatqandyǵyn kórip otyrmyz», - dedi mınıstr.
Degenmen onyń sózine qaraǵanda, elimizdiń Mınıstrler kabıneti álemdik ekonomıkadaǵy teris yqpaldyń barlyǵynan da shyǵýdyń joldary men stsenarıılerin ázirlegen. ıAǵnı, munaı baǵasy 20 dollarǵa, 30 dollarǵa da túsken jaǵdaıda qolǵa alynatyn naqty sharalar bar. Aıta keterligi, álemdik ekonomıkada qandaı jaǵdaı oryn alsa da Úkimet halyq aldyndaǵy barlyq áleýmettik mindettemelerin tolyǵymen oryndaıtyn bolady.
QR Qarjy mınıstri 2015 jyldyń 3 jeltoqsan aıynan beri Qazaqstanda «kóleńkedegi» 3,5 mlrd. teńgege tarta qarajat zańdastyrylǵan da jarııa etti. Onyń paıymynsha, bul aıta qoıarlyqtaı zor serpili emes. Degenmen, seń qozǵaldy. Sheteldegi shottarda jatqan qarjy elge qaıta bastady. Biraq, bul naýqan jaıynda adamdar áli qulaqtanbaǵan, sondyqtan, Úkimet zańdastyrý týraly aqparattardy keńinen taratýdy qolǵa almaq. «Qazirgi ýaqytta bizge tek durys túsindirý jumystaryn júrgizý qajet. Osy úderiske adamdardyń senimin arttyrý kerek. Biz oǵan keshendi kirisetin bolamyz. Jergilikti atqarýshy organdarmen, Ulttyq banktermen birlesip qolǵa alamyz. Túsindirý jumystaryna belsendi aralastyrý úshin, ekinshi deńgeıli banktermen de sóılesip jatyrmyz. Eń basty maqsat - durys ári belsendi túsindirý júrgizý», - dedi B.Sultanov.
Eske sala ketsek, QR Prezıdenti Nursultan Nazarbaev Bes ınstıtýtsıonaldyq reformany júzege asyrý jóninde keńes ótkizgen bolatyn.
Keńeske Premer-Mınıstr K.Másimov, Prezıdent Ákimshiliginiń Basshysy N.Nyǵmatýlın jáne Prezıdent Ákimshiligi Basshysynyń orynbasary B.Maılybaev qatysty.
Memleket basshysy bul keńeste elimiz ótken jyldy álemdik naryqtaǵy kúrdeli jaǵdaıǵa qaramastan, jaqsy ekonomıkalyq kórsetkishtermen aıaqtaǵanyn atap ótti.
Biz Bes ınstıtýtsıonaldyq reformany júzege asyrýdy bastaıtyn eń kúrdeli kezeńge keldik. Aýqymdy daıyndyq jumystary atqaryldy, tıisti qujattar qabyldandy. Prezıdent Ákimshiligi, Úkimet, árbir mınıstrlik jáne ákimdikter qoıylǵan mindetterdi naqty oryndaýǵa atsalysýy qajet. Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııa qyzmetin jalǵastyryp, meniń aldymda esep beretin bolady jáne barlyq baǵyttar boıynsha qandaı da bir bosańsýǵa jol bermeýi tıis, - dedi Qazaqstan Prezıdenti.
Nursultan Nazarbaev reformalardyń ýaqtyly jáne tıimdi júzege asyrylýynyń mańyzdylyǵyn atap ótti.
Memlekettik qyzmetti jetildirý jumysyn ortalyqta da, jergilikti jerlerde de júrgizý kerek. Zań ústemdigin qamtamasyz etý aıasynda sot júıesiniń ózi de ózgeristerge bastamashy bolýy qajet. Sonymen qatar, Patrıottyq akt qabyldaý josparlanyp otyr, onda halyq birligin, toleranttylyq pen senimdi odan ári nyǵaıtý jónindegi qyzmettiń negizgi baǵyttary kórsetiletin bolady. Sondaı-aq esep berýshi memleket qalyptastyrý mindetine sáıkes, barlyq deńgeıdegi atqarýshy bılik turaqty negizde halyqqa esep berip otyrýy tıis. Jalpy alǵanda, nátıjege basshylar jeke jaýapty bolady. Bul rette, reformalardy kózboıaýshylyqqa aınaldyrýǵa jol berýge bolmaıdy. Ózgeristerdi júzege asyrýǵa kedergi bolatyndar laýazymynan bosatylady, - dedi Memleket basshysy.
Bes ınstıtýtsıonaldyq reformany júzege asyrý oblystarda da qarqyndy júrip jatyr. Batys Qazaqstan oblysynda bıyl Indýstrııalandyrý kartasy aıasynda 47,4 mlrd. teńgege tórt jobany júzege asyrý kózdelýde.
BQO kásipkerlik jáne ındýstrıaldy-ınnovatsııalyq damý basqarmasynan túske málimetke qaraǵanda, sonyń nátıjesinde 204 jumys orny ashylmaqshy. Atap aıtqanda, 2016 jyly bótelkedegi aýyz sý óndirisi kesheni («Rodnık» fırmasy» JShS), qurǵaq salmaǵy 600 tonnaǵa deıingi jańa turpattaǵy keme shyǵarý isin damytý («Oral «Zenıt» zaýyty» AQ), «Eýro-5» ekologııalyq synyptaǵy benzın óndirý («Kondensat» AQ), usaq beton buıymdary zaýyty qurylysy («SpetsStroıServıs» JShS) jolǵa qoıylmaq.
Aıta keteıik, Indýstrııalandyrý kartasy aıasynda óńirde 327,2 mlrd. teńgege (2264 jumys orny) 40 joba júzege asyrylýda. Birinshi besjyldyqta sonyń 32 jobasy (257,9 mlrd. teńge, 1890 jumys orny) iske qosyldy. Qazirgi kezde 22 joba óziniń qýatynyń 70 paıyzdan astamyna, 5 joba 50 paıyzdan astamyna shyqsa, qalǵandary da kezeń-kezeńmen alǵa basýda. Ekinshi besjyldyqta 69,3 mlrd. teńgege 8 joba (374 jumys orny) júzege asyrylmaq.
2015 jyly 21,5 mlrd. teńgege 3 joba (115 jumys orny) qolǵa alyndy. Naqtyraq aıtqanda, Bókeı ordasy aýdany Saıqyn aýylynda «Jumaǵulova B.M.» jeke kásipkerligi sút ónimderin óndiretin tsehty salsa, Oralda Jáńgir han atyndaǵy Batys Qazaqstan agrarlyq-tehnıkalyq ýnıversıteti bazasynda «Akvamádenı tájirıbe-ónerkásiptik óndirisi oqý-ǵylymı kesheni» JShS qara ýyldyryq pen taýarly bekire etin óndiretin akvamádenı keshenin, Zelenov aýdany Beles aýylynda «Batys Paýer» JShS gaztýrbınaly elektr stansasynyń birinshi kezegin (100 MVt) iske qosty.
Al aǵymdaǵy jyldyń elimiz úshin qaı jaǵynan alǵanda da erekshe bolǵaly turǵanyn atap ótpeske bolmas. Eń aldymen eldiń ekonomıkalyq damý turǵysynan kelsek, bul jyly Qazaqstan DSU sekildi álemdik alpaýyt uıymnyń jańa múshesi retinde jańa quqyqtyq-saýdalyq rejımge kóshedi. Bul elimiz úshin tosyn túıtkilderge toly úlken tájirıbe. Onyń ústine álemdik daǵdarys daýyly, syrtqy ekonomıkalyq faktorlar elimizdiń damýyna óz órnegin salatyny da belgili. Sondyqtan da, jahandyq daǵdarystyń jańa jaǵdaılarynda ekonomıkalyq ósimdi quldyratpaý úshin atqarýshy bılikten burynǵydan da belsendilik talap etiletini de anyq.
Endeshe jańa kirgen Meshin jyly elimizdiń damýy úshin qaı jaǵynan alǵanda da asa mańyzdy jyl bolatyny sózsiz. Aıta keterligi, Memleket basshysy «Qazaqstan jańa jahandyq naqty ahýalda: ósý, reformalar, damý» atty Qazaqstan halqyna Joldaýynda jahandyq daǵdarystyń jańa jaǵdaılarynda Qazaqstan damýynyń strategııalyq baǵyttaryn aıqyndap bergen bolatyn. Eldiń damýyna kedergilerdi joıyp, jańa múmkindikterdi izdestirý jóninde de naqty mindetter qoıyldy. Sonyń aıasynda Qazaqstan 2016 jyldan bastap naqty iske asatyn reformalardyń zańdyq negizin qalady. ıAǵnı, bıyldan bastap uzaq merzimdi, orta merzimdi jáne taıaý perspektıvaǵa arnalǵan is-qımyl josparynyń ózegi retinde «Bes ınstıtýtsıonaldyq reformany iske asyrý jónindegi 100 naqty qadam» Ult jospary naqty kórinis ala bastaıdy.
Al, Qoı jylynyń aıaqtalar tusynda Úkimet pen Ulttyq bank 2016-2018 jyldarǵa arnalǵan daǵdarysqa qarsy is-qımyl josparyn bekitken bolatyn. Prezıdent quptaǵan Daǵdarysqa qarsy basty baǵdarlama mańyzdy úsh baǵyttan turady, olar: Birinshiden - ekonomıkalyq ósim. Ekinshiden - ekonomıkanyń, qoǵam men memlekettiń turaqtylyǵyn qamtamasyz etetin reformalar. Úshinshiden - qoǵamnyń barlyq salalaryn úzdiksiz jańǵyrtý jolymen damytý. Tutastaı alǵanda el ekonomıkasyn odan ári damytý jónindegi mindetterdi iske asyrýda Úkimet pen Ulttyq Banktiń ekonomıkalyq jáne áleýmettik turaqtylyqty qamtamasyz etý boıynsha 2016-2018 jyldarǵa arnalǵan Daǵdarysqa qarsy is-qımyl jospary mańyzdy jáne sheshýshi qadam bolyp tabylady. Daǵdarysqa qarsy jospar qarjy sektoryn turaqtandyrý, bıýdjet saıasatyn ońtaılandyrý, jekeshelendirý jáne ekonomıkalyq básekeni yntalandyrý, ınvestıtsııalyq jáne áleýmettik saıasat jónindegi sharalardy, sondaı-aq, 100 naqty qadam - Ult jospary sheńberinde reformalardy tereńdetý jónindegi sharalardy qamtyp otyr. Osyǵan baılanysty Elbasy tapsyrmalaryna sáıkes jańa qurylymdyq ekonomıkany qalyptastyrý úshin Úkimettiń aǵymdaǵy jyly atqaratyn sharalaryna toqtalýdy jón sanadyq.
Bul rette Ulttyq Bank pen Úkimettiń orta merzimdi perspektıvadaǵy negizgi maqsaty ınflıatsııany 2016-2017 jyldary 6-8 paıyzǵa deıin, 2018 jyly 5-7 paıyzǵa deıin, 2019 jyly 4-6 paıyzǵa deıin jáne 2020 jyly 3-4 paıyzǵa deıin tómendetý bolyp tabylady. Osyǵan oraı, 2016 jylǵy sáýirde bazalyq paıyzdyq mólsherlemeni ıkemdi ózgertý tetigi engiziletin bolady. Bul baǵa turaqtylyǵyn qamtamasyz etýge jáne ınflıatsııa deńgeıin tómendetýge baǵyttalady. «Mundaı qadam aqsha-kredıt saıasaty operatsııalarynyń tıimdiligin arttyrýǵa jáne onyń aqsha naryǵynyń mólsherlemelerine yqpalyn kúsheıtýge múmkindik beredi. Sonymen qatar, Úkimet jumys istemeıtin kredıtter turǵysynan bank sektorynyń barlyq sýbektilerine júrgizilgen kúızelis-testileýdiń nátıjeleri boıynsha qarjy sektorynyń turaqtylyǵyn qamtamasyz etý úshin 2016 jylǵy qyrkúıekke deıin olardy moıyndaý jáne esepten shyǵarý jónindegi sharalar qabyldanatyn bolady. Budan bólek, zeınetaqy jınaqtarynyń kiristiligin arttyrý maqsatynda 2016 jylǵy naýryzǵa deıin zeınetkerlik aktıvterdi ınvestıtsııalaý tásilderi qaıta qaralatyn bolady jáne 2016 jylǵy shildege deıin zeınetaqy qorlarynyń aktıvterin qazaqstandyq nemese sheteldik jekemenshik kompanııalardyń basqarýyna berý tetikteri ázirlenetin bolady. «2016 jyly Biryńǵaı jınaqtaýshy zeınetaqy qory, Problemaly kredıtter qory jáne basqa da qarjy ınstıtýttary Ulttyq Banktiń baqylaýynan shyǵarylady», - dep túsindiredi Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev.
Onyń aıtýynsha, ekonomıkany dollarsyzdandyrý maqsatynda Ulttyq bank Úkimetpen birlesip ekonomıkany dollarsyzdandyrý jáne korporatıvtik qundy qaǵazdar naryǵyn damytýdy jáne bırjalyq saýdany teńgeleı qarjy quraldarymen yntalandyrýdy, el aýmaǵynda satylatyn taýarlar men kórsetiletin qyzmetterdiń baǵalaryn jáne olardyń jarnamasyndaǵy baǵalardy ulttyq valıýtamen ǵana belgileýdi jáne kórsetýdi qosa alǵanda, teńge quraldarynyń tartymdylyǵyn arttyrý jónindegi sharalar keshenin qabyldaıdy.
Sondaı-aq memlekettik shyǵystardy qatań únemdeý, olardyń tıimdiligin arttyrý jáne Ulttyq qordyń qarajatyn utymdy paıdalaný bıýdjet saıasatynyń negizgi maqsattaryna aınalady. Osyǵan baılanysty, 2016 jylǵy sáýirge deıin Ulttyq qor qarajatyn qalyptastyrý men paıdalanýdyń jańa tujyrymdamasynyń jáne Bıýdjet kodeksiniń jobalary jańa redaktsııada ázirlenetin bolady. Sonymen qatar, 2016 jylǵy naýryzǵa deıin Bıýdjet kodeksine qolma-qol aqsha tapshylyǵyn jabý úshin jergilikti atqarýshy organdardyń úsh jylǵa deıingi merzimge Úkimetten qaryz alýyn kózdeıtin tolyqtyrýlar engiziletin bolady. Budan bólek, 2017-2019 jyldarǵa arnalǵan respýblıkalyq bıýdjetti qalyptastyrý barysynda 2016 jylǵy sáýir-tamyzda tıimsiz shyǵystardy jáne jeke sektor qarjylandyrýy múmkin shyǵystardy alyp tastaý arqyly bıýdjet shyǵystaryn ońtaılandyra otyryp, respýblıkalyq jáne jergilikti bıýdjettik baǵdarlamalarǵa tolyq revızııa júrgiziledi.
Sondaı-aq, Úkimet bıýdjetten kúrdeli shyǵyndardy qarjylandyrýdyń servıstik modelin qoldaný múmkindigi úshin 2016 jylǵy naýryzǵa deıin úlgilik servıstik kelisimshartty ázirleýdi qamtıdy. Al salyq júıesin túbegeıli reformalaý maqsatynda qosylǵan qun salyǵynyń ornyna satýdan túsetin salyqty engizýdi, salyq rejımderin úsh deńgeıge deıin ońtaılandyrýdy, tıimsiz salyqtyq jeńildikterdi joıýdy, sondaı-aq salyq salasynyń ashyqtyǵy men salyqtyq ákimshilendirý tıimdiligin arttyrýdy kózdeıtin biriktirilgen Salyq jáne Keden kodeksiniń jobasy 2016 jylǵy 1 qyrkúıekke deıin Parlamentke engiziledi.
Aıta keterligi, Úkimet 2015 jyly 22 jeltoqsanda Yellow Pages Rules qaǵıdattaryna sáıkes aktsııalarynyń elý paıyzynan astamy memleketke tıesili zańdy tulǵalar júzege asyra alatyn qyzmet túrleriniń tizbesin bekitken bolatyn. «Básekelestik pen jeke kapıtaldy damytýdy yntalandyrý úshin 2016 jylǵy aqpanǵa deıin monopolııaǵa qarsy vedomstvonyń mártebesi men onyń jumys tártibin aıqyn reglamentteı otyryp, monopolııaǵa qarsy zańnamany Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymy standarttaryna sáıkestendirýdi kózdeıtin zań jobasy ázirlenetin bolady. Al 2017 jylǵy 1 qańtardan bastap ústem nemese monopolııalyq jaǵdaıǵa ıe Naryq sýbektileriniń memlekettik tizilimi joıylatyn bolady. Sonymen birge, 2016-2017 jyldary tabıǵı monopolııalardyń bazalyq sýbektileri shekti (uzaq merzimdi) tarıfter boıynsha jumysqa kóshiriledi», - deıdi Ulttyq ekonomıka mınıstri Erbolat Dosaev.
Onyń aıtýynsha, ekonomıkadaǵy memlekettiń rólin tómendetý jónindegi Memleket basshysynyń tapsyrmasyn oryndaý úshin memleket ıeliginen alý jáne jekeshelendirý boıynsha aýqymdy jumys júrgiziletin bolady. Aıta keterligi, Memleket basshysy memlekettik jáne kvazımemlekettik sektor obektilerin memleket ıeliginen alýdy jáne jekeshelendirýdi jandandyrýǵa baǵyttalǵan Zańǵa 4 jeltoqsanda qol qoıǵan bolatyn. Soǵan sáıkes, jekeshelendirýge, aktıvterdi ádil naryqtyq qunymen satýǵa, shekteýler alyp tastaldy, sondaı-aq qazaqstandyq jáne sheteldik ınvestorlardyń jekeshelendirýge barynsha kóp qatysýy úshin jaǵdaılar jasalyp otyr. Sonymen qatar, 2015 jylǵy 25 jeltoqsanda Úkimet jańa Jekeshelendirýdiń 2016 - 2020 jyldarǵa arnalǵan keshendi josparyn maquldap, sonyń sheńberinde tizbeler bekitilgen edi.
Jekeshelendirý saıasaty aıasynda 2016 jylǵy 1-shi toqsanda ıelikten shyǵarýǵa jatpaıtyn nysandardyń tizbesi qysqartylady jáne barlyq aktsıonerlerdiń kvazımemlekettik sektordyń ıelikten shyǵarylǵan aktıvterdi satyp alýǵa basym quqyqtaryn alyp tastaýdy kózdeıtin Zań jobasy ázirlenedi. Budan bólek, 2016 jylǵy qańtarda jekeshelendirý protsesin qoldaý jáne monıtoringileý úshin halyqaralyq konsýltanttardy tarta otyryp, Úkimet janynan arnaıy Jobalyq ofıs (Delivery unit) qurylatyn bolady. Sondaı-aq Biryńǵaı aqparattyq saıasat sheńberinde árbir naqty kásiporynnyń maqsatyn jiti sıpattaı otyryp, «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory», «QazAgro» jáne «Báıterek» aktsıonerlik qoǵam obektilerin qosa alǵanda jekeshelendirý boıynsha keń aýqymdy PR-kampanııa jospary ázirlenetin bolady.
«2016-2018 jyldary ishinde «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory» aktsıonerlik qoǵamyn ózgertý jalǵasady. Memleket basshysynyń tapsyrmasyna sáıkes 2016 jylǵy jeltoqsanǵa deıin «Samuryq-Qazyna» ulttyq ál-aýqat qory» aktsıonerlik qoǵamy, «Báıterek» ulttyq basqarýshy holdıngi» aktsıonerlik qoǵamy, «QazAgro» ulttyq basqarýshy holdıngi» aktsıonerlik qoǵamy aktıvteri básekeli ortaǵa kóshkennen keıin, olardy shaǵyn holdıngter etip qaıta qurý boıynsha usynystar daıyndalatyn bolady. 2016 jylǵy mamyr aıyna deıin taldaýlar júrgizilip, onyń nátıjeleri, qajet bolǵan jaǵdaıda boıynsha zańdastyrý sharttary jáne onyń qatysýshylaryna kepildikterdi kúsheıtý boıynsha usynystar engiziletin bolady. Ońaltý jáne bankrottyqtyń, sondaı-aq tólem qabiletsizdigin retteýdiń jańa tetikterin iske asyrý maqsatynda 2016 jylǵy qańtarda tıisti Іs-qımyl jospary qabyldanatyn bolady jáne naýryzǵa deıin jeke tulǵalar bankrottyǵy ınstıtýtyn engizý boıynsha zań jobasynyń tujyrymdamasy ázirlenbek»,- deıdi mınıstr Erbolat Dosaev.
Túıindeı aıtqanda, Úkimet Daǵdarysqa qarsy is-qımyl jospary aıasynda alǵa qoıylǵan mindetterdi iske asyrý úshin naqty tetikterge kirispek. Úkimet bekitken josparmen qosa «Nurly jol» memlekettik ınfraqurylymdyq damý baǵdarlamasy, «Bes ınstıtýtsıonaldyq reformany iske asyrý jónindegi 100 naqty qadam» Ult josparyn iske asyrý eń aldymen jahandyq daǵdarys jaǵdaıyndaǵy syn-qaterlerdi eńserip, ekonomıkany odan ári damytýǵa jáne halqymyzdy áleýmettik jaǵynan qoldaýdy saqtap qalýǵa baǵyttalyp otyr. Osy tusta ekonomıkanyń syrtqy daǵdarystyq qubylystar áserine qaramastan, Elbasynyń tapsyrmasy boıynsha 2016 jylǵy 1 qańtardan bastap zeınetaqyǵa ındeksteý júrgizilip, járdemaqylar men stıpendııalar, densaýlyq saqtaý, bilim berý jáne áleýmettik qorǵaý salasyndaǵy jumyskerlerdiń jalaqysy kóbeıtilip otyrǵanyn da atap ótýge bolady.
Jahandyq básekelestikke jol DSU-dan bastalady
Biraýyq ótken 2015 jyldyń Qazaqstan úshin basty jańalyqtarynyń biri - Dúnıejúzilik saýda uıymyna múshelikke qabyldanǵandyǵyn eske sala ketkenniń artyqtyǵy bolmas. ıAǵnı, jańa kirgen 2016 jyldan bastap Qazaqstan jańa quqyqtyq-saýda rejımine kóshedi. 19 jylǵa jalǵasqan kelissózden soń Qazaqstan álemdik saýdanyń kórigin qyzdyratyn alpaýyt uıymnyń tolyqqandy 162-shi múshesi retinde byltyrǵy jeltoqsan aıynda resmı qabyldandy.
1996 jyly aıqyndalǵan syrtqy saıasattaǵy basymdyqqa 20 jyldan soń, ıaǵnı 2016 jyldyń 1 qańtarynan qol jetkizip otyrmyz. Memleket basshysy Nursultan Nazarbaev kelissózderdiń sátti aıaqtalǵanyn tarıhı mańyzdy oqıǵa retinde baǵalap: «Elimiz asa mańyzdy taǵy bir tarıhı oqıǵa qarsańynda tur. Biz Dúnıejúzilik saýda uıymyna kirý jónindegi kelissózderdi tabysty aıaqtadyq. DSU-ǵa múshe bolý - kúlli Qazaqstannyń jemisi. Bul - elimizdiń jahandyq ekonomıkanyń bólinbes bólshegi retinde moıyndalýynyń aıǵaǵy» degen bolatyn.
Jalpy halyqaralyq saýda-sattyq máselesine keletin bolsaq, táýelsiz Qazaqstan óziniń ótken tarıhynda ashyq ekonomıkalyq saıasat ustanyp, sonyń nátıjesinde birqatar jetistikterge qol jetkizdi. Ekonomıkamyzdyń qurylymy da aıtarlyqtaı ózgeriske ushyrady. Qazaqstannyń jan basyna shaqqandaǵy Jalpy ishki ónimi de Ortalyq jáne Shyǵys Eýropa elderiniń deńgeıimen teńesti. Syrtqy saýda kólemi 120 mıllıard dollardan assa, Qazaqstan álemniń 185 memleketimen saýda-sattyqty jolǵa qoıǵan. Sonyń ishinde syrtqy saýda aınalymynyń 90 paıyzdan astamy da ózimiz jańa múshe bolyp otyrǵan DSU elderine tıesili eken. Budan bólek, Qazaqstan bıznesti órkendetý isine de belsene den qoıdy. Máselen, byltyrǵy jyly Qazaqstan álemdegi 189 el ekonomıkasy ishinde 41-shi pozıtsııaǵa ornyqty. «Doing Business» reıtınginde elimiz bıznestegi reformany meılinshe kóbirek júzege asyrǵan memleket retinde ataldy. Dúnıejúzilik bank Qazaqstanda júrgizilip otyrǵan reformalardyń bıznesti jaqsartqanyn atap ótedi. Osyndaı aýqymdy jumystar nátıjesinde Qazaqstan ınvestıtsııalar úshin eń qolaıly elderdiń biri retinde moıyndaldy.
Osyndaı jaǵdaıda DSU músheligine qabyldanyp, halyqaralyq erejelerge saı saýda jasaý elimizge ne beredi degen máselege toqtalsaq. Jalpy DSU-nyń basty ereksheligi - múshe memleketter ózderi jaýapkershilikke alǵan ortaq qaǵıdatty ustanyp, saýda-sattyqta birkelki tártipter bári úshin birdeı qoldanady. Bunyń memleketter, alpaýyt transulttyq kompanııalardan bastap qarapaıym halyq úshin de mańyzy zor. Óıtkeni, Uıym aıasynda saýda tetigi ajyratylyp, taýarlar belgilengen tártip sheńberinde erkin aınalady, sonyń nátıjesinde básekelestik kúsheıip, baǵa men sapada ozǵandar dúnıeniń sapyrylysqan saýdasynda «kirpish bolyp» qalana alady.
Sosyn DSU - elder arasyndaǵy erkin saýda men ashyqtyq qaǵıdattaryn basshylyqqa alatyn, múshe memleketteri arqyly halyqaralyq saýda erejelerin endirýge arnalǵan halyqaralyq uıym. Negizgi maqsaty biryńǵaı saýda júıesin qurý bolyp tabylatyn Uıym kópjaqty kelissózder boıynsha qatysýshy-memlekettermen ózara kelisilgen qaǵıdattardy basshylyqqa alyp, memleketterdiń bir-birimen ádiletti jáne erkin básekelestik shartynda saýda jasasýyn qoldaıdy hám soǵan jaǵdaı jasaıdy. Uıym sheńberinde ashyqtyq qaǵıdaty da qatań qaralady. Aıta keterligi, DSU erejeleri saıasattan tys, tek qana saýda-ekonomıkalyq múddeler men máselelerdi retteıdi. Onyń basty maqsaty qandaı da bir bolsyn nátıjelerge qol jetkizý emes, tek qana halyqaralyq saýdanyń jalpyǵa ortaq qaǵıdattaryn belgileý bolyp tabylady. Deklaratsııaǵa sáıkes DSU jumysy negizinen birqatar qaǵıdattarǵa arqa súıeıdi. Atap aıtqanda, olar, birinshi - jalpyǵa ortaq teń quqylyq. Bul rette DSU-nyń barlyq músheleri bir-birine saýdada neǵurlym qolaıly jaǵdaıdy usynýy tıis. Munyń ózi DSU-nyń bir múshesine berilgen preferentsııalar qalǵan barlyq múshelerine de ortaq ekendigin bildiredi. ıAǵnı, saýda-sattyqta «úlken kishi memleket» degen bolmaıdy, elderdiń bári teń qaǵıdatqa moıynsunady. Ekinshi - ózara árekettestik. Osy boıynsha ekijaqty saýdadaǵy shekteýdi azaıtý jónindegi barlyq áreket ekinshi taraptan da qoldaý taýyp, ózara árekettestikke aınalýy tıis. Úshinshiden, ashyqtyq nemese móldirlik. Buǵan sáıkes, DSU músheleri óziniń saýda erejelerin tolyqtaı jarııalaýy jáne onyń DSU-nyń basqa múshelerine berilgen aqparattar úshin jaýap beretin organdary bolýy tıis. Tórtinshi - qoldanystaǵy mindettemelerdi qurý. Bul rette múshe elderdiń saýda tarıfteri jónindegi mindettemelerin elderdiń bir-birimen ózara qarym-qatynasy emes, negizinen alǵanda, DSU-nyń basty organdary retteıdi. Al qandaı da bir eldiń naqty sektorynda saýda jaǵdaıdy nasharlatylatyn bolsa, osydan zardap shekken jaq basqa sektorlardan ózine ótemaqy talap ete alady. Besinshiden - qorǵanys «qaqpaqshalary». Buǵan sáıkes, keıbir jaǵdaılarda úkimet saýda shekteýlerin engize alady. DSU kelisimi onyń múshelerine tek qorshaǵan ortany qorǵaýda ǵana emes, sonymen qatar, adamdar densaýlyǵyn saqtaýda, janýarlar men ósimdikterdi qorǵaýda da sharalardy qoldanýǵa múmkindikter beredi.
Toq eteri DSU arqyly múshe memleketterde óndirilgen sapaly ári baǵasy básekelese alatyn taýar óz ıesin tabady. Sondyqtan da, jahandyq uıymnyń qataryna qosylǵan Qazaqstan úshin bul jol damýdyń dańǵyly ǵana emes, úlken synaqtar alańy ekeni belgili. Sondaı-aq, Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymyna umtylatyn ári álemniń ozyq otyz memleketiniń qataryna enýdi strategııa retinde aıqyndaǵan Qazaqstan úshin DSU aıasynda damý asa mańyzdy. Óıtkeni, ortaq saýda júıesindegi múmkindikter memleketterdiń belsendiligine ǵana emes, otandyq bıznestiń, qazaqstandyq óndiristiń básekelestigine kóbirek baılanysty, endeshe básekede bekem bolýy úshin eń aldymen sapa men baǵa kóńilden shyǵýy shart.
Al DSU-nyń Qazaqstan úshin artyqshylyqtary degen máselege kelsek, sarapshylar onyń birqatar basymdyqtaryn alǵa tartady. Máselen, Uıymǵa qosylý arqyly Qazaqstan sapyrylysqan saýdanyń naryǵyna enedi. ıAǵnı, elimizdegi shaǵyn jáne orta bıznes óz ónimderin álemdik rynokqa eshbir kedergisiz shyǵarýǵa múmkindik alady. Árıne, baǵa men sapa jaǵynan básekede ozyq bolatyn taýarlarǵa esh kedergi bolmaıdy. Osylaısha, qazaqstandyq kásipkerler jahandyq saýda naryǵyna ótedi. Bul úshin Uıymnyń basqa músheleri óz elderinde qazaqstandyq taýarlarǵa da birdeı kepildikter beredi.
Ekinshi mańyzdy másele - Uıymǵa múshe bolǵan Qazaqstan úshin ekonomıkaǵa sheteldik ınvestıtsııany kóptep tartý múmkindigi qamtamasyz etiledi. Aıta keterligi, sońǵy on jylda Qazaqstan 208 mıllıard dollardan astam sheteldik ınvestıtsııa tartqan. Tek 2014 jyldyń ózinde ǵana elimizdiń ekonomıkasyna kelgen tikeleı shetel ınvestıtsııasy 23,9 mıllıard teńgeni qurap otyr. ıAǵnı, tutastaı alǵanda elimizde sońǵy jyldary ınvestıtsııalardyń turaqty ósimi tirkelip keledi. Al DSU-ǵa múshelik elimiz úshin ınvestorlar tartymdylyǵy turǵysynan qosymsha kúsh bolmaq. Sheteldik syrtqy kapıtaldyń kóptep kelýinen bolatyn elimiz úshin artyqshylyqtar aıtpasa da túsinikti. Bul ǵana emes, Qazaqstannyń ınvestorlary da DSU múshe memleketterine emin-erkin kire alady. Sonymen qatar, álemdik saýda rejımindegi alys-beris pen sapyrylys barysynda týyndaıtyn daý-damaılar da halyqaralyq moıyndalǵan sapada sheshimin tabady. ıAǵnı, Qazaqstan saýda salasynda daýlardy sheshýdiń álemdik tájirıbesine qadam jasaıdy degen sóz. Elimizde aldaǵy ýaqytta «Astana Halyqaralyq qarjy ortalyǵy» qurylatynyn, óńirdegi ıslamdyq qarjylandyrýdyń habyna aınalý múddesin eskersek, ondaı tájirıbeniń qazirden bolýy asa mańyzdy.
Osynyń bári tutastaı memleket úshin mańyzdy. Al qarapaıym halyqqa kelsek, el arzan ári sapaly taýarlarmen tutynýǵa qol jetkizedi. Sonyń ishinde eldegi uıaly baılanys operatorlaryna qatysty másele birinshi kezekte ózgeriske ushyraıtyny aıtylady. ıAǵnı, uıaly baılanys pen ınternet birshama arzandaıtyny, qoljetimdi bola túsetini kózdeledi. Osyǵan baılanysty telekommýnıkatsııa qyzmetteri sektory yryqtandyrylady. Aıta keterligi, búgingi kúni qalaaralyq jáne halyqaralyq baılanys qyzmetterin jetkizýshi kompanııalarǵa sheteldik kapıtaldyń qatysýyna shekteýler bar, ıaǵnı qatystyrylatyn sheteldik kapıtaldyń mólsheri 49 paıyzdan aspaýy shart. Alaıda, bundaı shekteýler Qazaqstan DSU-ǵa ótkennen keıingi aldaǵy 2,5 jylda joıylady. Tek ulttyq qaýipsizdik turǵysynan «Qazaqtelekom» AQ-qa ǵana bundaı shara qarastyrylmaıdy. Sosyn sheteldik bankter endi bes jyldan keıin ózderiniń fılıaldaryn Qazaqstanda ashýǵa múmkindik alatyn bolady. Tutastaı alǵanda bul halyq úshin jaǵymdy qubylys bolmaq. Óıtkeni, sheteldik qyzmet kórsetýshi kompanııalardyń naryqqa enýi básekelestikti arttyrady, sáıkesinshe baǵa da arzandap, sapa jaqsarmaq. Kedendik alymsyz elge enetin taýarlarǵa, básekelestik arqasynda sapaly ónimderge suranys arta túsedi. Bul rette DSU Bas dırektory Roberto Azevedonyń: «Uıymǵa kirýdiń artyqshylyqtary - jańa jumys oryndaryn ashý, halyqtyń tabysyn arttyrý, turmys deńgeıin jaqsartý. Bul - sizderdiń sońǵy jyldary qol jetkizgen jetistikterińiz ben jumsaǵan kúsh-jigerlerińizdiń moıyndalýy. Bul - reformalardyń keshendi baǵdarlamasynyń qısyndy nátıjesi, Qazaqstannyń bıznes úshin ashyq ekeni týraly búkil álemge joldaýy» degeni de eske túsedi. Shyndyǵynda, Qazaqstannyń Dúnıejúzilik saýda uıymyna enýi bıylǵy jyldyń ǵana emes tutastaı el tarıhyndaǵy asa mańyzdy oqıǵalardyń, eleýli ótkelderdiń biri bolmaq. Óıtkeni, DSU arqyly Qazaqstan álemdik saýdanyń elıtasyna enedi degen sóz.
Bul el ekonomıkasynyń damýynyń qaınar kóziniń birine aınalary sózsiz.
Aıta ketken jón, Qazaqstanda medıtsınalyq qyzmettiń sapasy boıynsha birlesken komıssııa qurylatyn bolady. Bul jaıynda Aqorda jarııa etken Memleket basshysy Nursultan Nazarbaevtyń «Ult jospary - qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» atty maqalasynda aıtylǵan.
QR Prezıdenti turǵyndardyń densaýlyǵyn saqtaý salasyndaǵy basty mindet - mindetti medıtsınalyq saqtandyrýdy engizý ekendigine basa nazar aýdarǵan. Arqaýlyq medıtsınalyq kómektiń kepildendirilgen kólemin kórsetýde jeke sektordyń úlesin ulǵaıtý esebinen básekelestik orta keńeıetindigine jáne densaýlyq saqtaý qyzmetiniń sapasy artatyndyǵyna asa mán bergen.
«Medıtsınalyq qyzmettiń sapasy boıynsha birlesken komıssııa qurylatyn bolady. Medıtsınalyq mekemelerde basqarýdyń korporatıvtik modelin engizý qarastyrylǵan. Sol sııaqty muqtaj turǵyndarǵa onyń ataýly sıpatyn kúsheıtý arqyly áleýmettik kómek kórsetý júıesin ońtaılandyrý josparlanyp otyr», - dep jazady N.Nazarbaev.
Elbasynyń atap ótýinshe, mundaı kómek tabystary otbasynyń ár múshesine shaqqanda eń tómengi kúnkóris deńgeıinen 50 paıyz tómen otbasylaryna kórsetiletin bolady. Sonymen birge kómek alýshylar jumyspen qamtýǵa yqpal etý jáne áleýmettik beıimdelý baǵdarlamalaryna mindetti túrde qatysatyny týraly áleýmettik kelisimshart bekitedi.
«Áleýmettik kómek kórsetýdiń mundaı túrleri men qaǵıdattary 2018 jyldan bastap engiziledi», - deıdi Memleket basshysy.
Sondaı-aq Memleket basshysynyń «Ult jospary - qazaqstandyq armanǵa bastaıtyn jol» atty maqalasynda el ekonomıkasyn alǵa súıreýge yqpal etetin jarqyn jobalar, jan-jaqty negizdelgen baǵdarlamalar atap kórsetilgen.
«Bizge Jalpyǵa Ortaq Eńbek Qoǵamy ıdeıasyn tabandy túrde ómirge engizý qajet. Qarjylandyrý kólemin arttyra otyryp, Jumyspen qamtýdyń jol kartasy ózekti etile túsedi», - dep jazady Memleket basshysy.
Elbasynyń atap ótýinshe, onyń baǵdarlamalaryna qatysý eńbekke qabiletti halyqqa qysqa merzimdi qaıta daıarlaý kýrstarynan ótýge, óziniń biliktiligin arttyrýǵa, shaǵyn nesıe alýǵa múmkindik beredi. Sonymen birge, Jahandyq daǵdarystyń aǵymdaǵy yqpalyna baılanysty obektıvti qıyndyqtardy eńserýge jaǵdaı jasaıdy.
«2017 jyly «Barsha úshin tegin kásiptik-tehnıkalyq bilim» jańa jobasyn júzege asyrý bastalady. Oǵan qatysý, ásirese, jas qazaqstandyqtarǵa olardyń ómirlerinde kádege asatyn arqaýlyq eńbek daǵdylaryn alýǵa jaǵdaı jasaıdy», - deıdi QR Prezıdenti.
Sondaı-aq maqalada jańǵyrtýlar Qazaqstandy, onyń ekonomıkasyn, memleket pen qoǵamdy ózgertetin tarıhı mindetter keshenin sheshýge dańǵyl jol salatyndyǵy atap ótilgen.
«Biz Táýelsizdiktiń 25-shi jyldyǵyna jańa qazaqstandyq armanmen aıaq bastyq, onyń basty maqsaty júzege asyrylyp jatqan «2050» Strategııasymen bara-bar. HHІ ǵasyrdyń ortasyna qaraı biz Qazaqstannyń álemdegi asa damyǵan 30 memlekettiń qataryna qosylýyna qol jetkizýdi josparlap otyrmyz. Bul 2015 jyldyń sáýirinde ótip, qazaqstandyqtardyń absolıýtti kópshiligi qoldaý kórsetken kezekten tys prezıdenttik saılaý barysynda paıda bolǵan búkilhalyqtyq armanǵa aınaldy. Shyn máninde, osy búkilhalyqtyq senim kepili bizdiń Bolashaǵy Birtutas Ult týyndaýyndaǵy tarıhı akt boldy. Biz ózimizdiń jańa armanymyzǵa qaraı jaqyndaýdy Bes ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam - Ult josparyn jasaýdan bastadyq»,-deıdi Memleket basshysy.
Bul turǵyda Prezıdent osy jańǵyrtýlarǵa sheshýshi ról berilip otyrǵandyǵyn, olar Qazaqstandy, onyń ekonomıkasyn, memleket pen qoǵamdy ózgertetin tarıhı mindetter keshenin sheshýge dańǵyl jol salatynyn atap ótýde. Atap aıtqanda, olar planetadaǵy asa damyǵan memleketterdi biriktiretin Ekonomıkalyq yntymaqtastyq jáne damý uıymynyń standarttaryna sáıkes keletin eldi damytý, ekonomıkalyq ósim men barlyq qazaqstandyqtardyń ómirin jaqsartý úshin jańa laıyqty jaǵdaılar qalyptastyrady.
«Bizdiń Qazaqstanymyz serpindirek, laıyqtyraq, senimdirek jáne dáýlettirek bolady. 2015 jyldyń birneshe aıynyń ishinde ǵana Bes ınstıtýttyq reformanyń bastalýyn zańnamalyq jáne uıymdastyrý turǵysynan qamtamasyz etý boıynsha orasan zor jumys atqaryldy. Bul jumys meniń Jarlyǵym boıynsha qurylǵan Jańǵyrtýlar jónindegi ulttyq komıssııanyń basshylyǵymen júrgizildi. Men birqatar keńes ótkizip, sarapshylarmen, saıasatkerlermen, bıznes jáne qarjy uıymdarynyń basshylarymen áńgimelestim. Halyqaralyq saparlarym men kezdesýlerim sheńberinde men ózimniń áriptesterimmen - ózge elderdiń memleket jáne úkimet basshylarymen talaı ret keńestim. Tutastaı alǵanda, meniń Qazaqstandy tereńdete jańǵyrtý jónindegi oı-nıetime barlyq taraptan jan-jaqty qoldaý kórsetildi»,-dep atap ótti Elbasy.
Atap ótken jón, el ekonomıkasynyń aıqyn sara jolyn kórsetken maqalada bes reformanyń árqaısysy boıynsha is-qımyldyń jol kartasy jasalǵandyǵy jáne bizdiń olardy dáıektilikpen júzege asyratyndyǵymyz aıtylǵan
«Parlament pen Úkimet jumysynyń úılesimdiligin erekshe atap ótkim keledi. Óte qysqa merzimde júzege asyrylǵan zańnamalyq jumystardyń osyndaı qarqyny men sapasy buǵan deıin Qazaqstanda bolyp kórgen emes. Bul - bizdiń parlamenttik modelimizdiń jáne memlekettik bıliktiń ókiletti jáne atqarýshy tarmaqtarynyń ózara is-qımyl júıesiniń joǵary tıimdiliginiń aıǵaǵy. Ult josparyn oryndaý boıynsha praktıkalyq jumystar jańa múmkindikter men álemdik damýdaǵy yqtımal táýekelderdi esepke ala otyryp, ózgermeli jahandyq jaǵdaılarǵa tolyq sáıkes túzilip jatqanyn kórý mańyzdy. Bul týraly meniń 2015 jyldyń 30 qarashasyndaǵy Qazaqstan halqyna Joldaýymda egjeı-tegjeıli baıan etilgen»,-deıdi Memleket basshysy.
Osy oraıda Prezıdent Bes ınstıtýttyq reforma Qazaqstan ekonomıkasy jahandyq ekonomıkalyq qıyndyqtardyń kúshti yqpalyn sezinip otyrǵan qazirgi kezeńde erekshe mańyzdy ekenin qadap aıtty.
«Biz olardy ekonomıkalyq ósimniń senimdi qarqynyn qalpyna keltirý men búkil halyqqa berik áleýmettik kepildikterdi qamtamasyz etýge baǵyttalǵan memlekettiń daǵdarysqa qarsy keń aýqymdy sharalarynyń basty quramdasy retinde qarastyramyz. Qazaqstannyń damýdyń joǵary álemdik standarttaryna qol jetkizýine yqpal etetin jańa qazaqstandyq zańnamalar qazirdiń ózinde jumys isteı bastady. Sondyqtan qazir qazaqstandyqtardyń olar týraly tek bilip qana qoımaı, sondaı-aq, olardyń praktıkalyq ómirde, ekonomıkalyq qyzmette nemese qoǵamdyq qatynastarda beretin jańa múmkindikterin qoldanýlary mańyzdy. Barshanyń boıynda quqyqtyq jańalyqtar negizinde memlekettik basqarý men quqyq tártibiniń júıesi qalaı aýysatyny jaıynda barynsha tolyq túsinik bolýy tıis. Jańa jaǵdaılarda bıznesti qalaı damytýǵa nemese memlekettik emes sektordyń qyzmetin qandaı perspektıvaly baǵyttarda belsendi etýge bolady degen sııaqty»,-dep atap ótilgen N. Nazarbaev maqalasynda.
Elbasynyń paıymynsha, osynyń bári, tutastaı alǵanda, turǵyndardyń báriniń ekonomıkalyq jáne azamattyq belsendilikterin arttyrýǵa qýatty serpin beretin bolady.
«Ult josparyn is júzinde júzege asyrý kezeńi bastaldy. Ol Jańǵyrtý jónindegi ulttyq komıssııanyń baqylaýymen júretin bolady. Barlyq memlekettik organdardan, qoǵamdyq ınstıtýttar men azamattardan is-qımyldyń úılesimdiligi, tabandylyq, kreatıvtilik jáne qajyrlylyq talap etiledi. Bizge úlken joldan ótýge týra keledi, ol boıynsha biz qazir alǵashqy 100 qadamdy jasaýdamyz. Basqa qadamdar da bolady, men oǵan aına-qatesiz senimdimin. Evolıýtsııalylyq jáne tutastaı qamtýshylyq - shırek ǵasyrlyq mereıtoıyna qadam basyp, bizdiń Táýelsizdigimizdiń tarıhyn alǵa bastyryp otyrǵan jańǵyrtý úderisiniń basty qaǵıdaty da osy», - dedi Elbasy.
Prezıdenttiń atap ótýinshe, qazaqstandyqtardyń barlyǵy jańǵyrtýdyń tek qýatty memleket pen Ulttyń toptasqandyǵy jaǵdaıynda ǵana tabysty bolatynyn esten shyǵarmaýǵa tıis.
«Ol tártipke bastaýy tıis. Birinshiden, memlekettegi tártipke. Ekinshiden, barsha úshin de mindetti zańdardyń qaripinde beınelengen bıznestegi barsha úshin móldir jáne mindetti erejelerdi ornatýǵa. Úshinshiden, qoǵamdyq jáne saıası ómirdegi tártip pen kelisimge», - dep atap ótti Memleket Basshysy.
«Biz kóptegen synaqtarǵa abyroıly tótep berdik, shynyqtyq, rýhymyzdy kúsheıttik. Biz jańa Qazaqstandy - Uly Dala Elin qurdyq. Ult josparyn oryndaı otyryp, biz ózimizdiń Ulttyń Órleý Dáýiriniń kókjıekterin keńeıtemiz, ózimiz Táýelsizdik jyldary ishinde qol jetkizgen jáne bizge jahandyq damý bergen barlyq múmkindikterdi paıdalanamyz. Álemde, sóz joq, úshinshi álemnen birinshige qadam basqan elderdiń mysaldary bar. Biz olardyń jarqyn tájirıbelerin zertteımiz jáne eskeremiz», - dep naqtylady N.Nazarbaev.
Prezıdenttiń sózi boıynsha, qazir Qazaqstan ekonomıkanyń, memleket pen qoǵam damýynyń eń tabysty jahandyq modelderin ólshem retinde alýda.
«Búginde álemde óziniń jalpyulttyq armanyn umyt qalýdyń júzjyldyǵynan shyǵa otyryp, álemniń eń uly ulttarymen bir qatarda turý turǵysynda beıneleıtinder kem de kem. Biz Qazaqstannyń osynaý tarıhı taǵdyryna senemiz. Men qazaqstandyqtardy Ult josparyn júzege asyrýǵa jáne reformalardy júrgizýge barynsha belsendi qatysýǵa, olar ashatyn múmkindikterdi paıdalanýǵa shaqyramyn. Biz ózimizdiń qazaqstandyq armanymyzdyń oryndalýyna jáne Qazaqstannyń órkendeýine senimdi túrde qol jetkizetin bolamyz!», - dep túıdi sózin Elbasy.
Sondaı-aq maqalada búgingi tańda memlekettik qyzmetti damytýdyń jańa kezeńi bastaý alǵandyǵy atap kórsetilgen.
Aldaǵy ýaqytta jemqorlyqpen kúrestiń ózi barynsha dáıekti bola túsedi jáne júıeli sıpatqa ıe bolady.
«Bizdiń birinshi reformamyz «Memlekettik qyzmet týraly» jańa Zań negizinde memlekettik apparattyń tıimdiligin arttyrýǵa baǵyttalǵan. Memlekettik qyzmettiń reformasyn biz alǵashqy zańnamalyq akt - Prezıdenttiń «Qazaqstan Respýblıkasyndaǵy memlekettik qyzmet týraly» zań kúshi bar Jarlyǵy qabyldanýynyń 20 jyldyǵy tusynda júzege asyra bastaýymyzdyń nyshandyq máni bar. 1995 jyldyń jeltoqsanynda bul qujat tek Qazaqstan úshin ǵana emes, sondaı-aq, búkil TMD keńistigi úshin ınnovatsııa bolǵanyn atap ótý mańyzdy. Biz barlyq postkeńestik elderdiń ishinde alǵash bolyp memlekettik qyzmetshilerdiń jańa kadrlyq korpýsyn konkýrs jáne merıtokratııa qaǵıdattary arqyly qalyptastyrýǵa kiristik. Qazir qazaqstandyq memlekettik qyzmetti damytýdyń jańa kezeńi bastaý aldy», - deıdi Elbasy.
Bul turǵyda Prezıdent óziniń Jarlyǵymen Memlekettik qyzmet isteri jónindegi mınıstrlik, onyń qurylymynda - Jemqorlyqqa qarsy is-qımyldyń ulttyq bıýrosy qurylǵanyn eske salyp ótti.
«Osylaısha, tek memlekettik qyzmet júıesi ǵana emes, sondaı-aq, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl tanytatyn, ıaǵnı jemqorlyq kórinisteriniń barynsha aldyn alýǵa baǵdarlanǵan júıe de jańǵyrtylyp otyr. Bul jerde jemqorlyqpen kúrestiń ózi barynsha dáıekti bola túsedi jáne júıeli sıpatqa ıe bolady.Mine, jemqorlyqqa qarsy is-qımyl týraly jańa zań osyndaı ustanymdarǵa negizdelse, onyń ózi halyqaralyq standarttarǵa baǵdarlanǵan jáne jańa jyldan bastap kúshine endi»,-dep atap ótken Memleket basshysy.
Al aýmaqtardy damytý baǵdarlamalary EYDU usynymdamalary turǵysynda qaıta pishimdelýi tıis.
«Sapaly josparlaýdy júzege asyrý úshin memlekettik statıstıkanyń anyqtyǵyn qamtamasyz etý qajet. Sondyqtan sapaly statıstıkalyq málimetter berýde respondentter men ákimshilik kózderiniń jaýapkershiligin arttyrý mańyzdy», - dep jazady QR Prezıdenti.
Elbasynyń atap ótýinshe, osy jaılardyń bári normatıvtik-quqyqtyq aktilerge ózgerister men tolyqtyrýlar engizý barysynda eskerilgen.
«Meniń tapsyrmam boıynsha memlekettik organdardyń baǵdarlamalyq qujattaryna revızııa jáne ońtaılandyrý júrgizildi. Budan ári de barlyq deńgeılerdegi baǵdarlamalardy josparlaýda, ázirleýde jáne júzege asyrýda EYDU usynymdamalaryna negizdelgen 5 sheshýshi qaǵıdat - negizdilik, sabaqtastyq, transparenttilik, monıtorıng jáne baqylaýdy naqty saqtaý qajet. Aýmaqtardy damytý baǵdarlamalary da osy turǵyda qaıta pishimdelýi tıis», - deıdi N.Nazarbaev.
Memleket basshysy barlyq jańa memlekettik jáne úkimettik baǵdarlamalardy Premer-Mınıstr basqaratyn konsýltatıvtik-keńes berýshi organ qaraýy kerektigin eskertip ótken.
Aldaǵy ýaqytta Esep komıteti men qarjylyq baqylaý organdaryn reformalaý da josparlanyp otyr.
QR Prezıdentiniń jazýynsha, bıýdjet kodeksine ózgerister men tolyqtyrýlar qabyldandy. Memlekettik organdarǵa túpki nátıjelerge qol jetkizý úshin bıýdjet qarjylaryn shuǵyl túrde qaıta bólý quqy berildi. Qurylym jáne shtat sany boıynsha sheshimder qabyldaýda olardyń ókilettikteri keńeıtildi, ol bilikti mamandar tartý úshin mańyzdy.
«Memlekettik basqarý organdarynyń jumysyna baǵa berýdiń jańa júıesi syrtqy táýelsiz aýdıttiń mindettiligi, jarııalylyǵy jurtshylyqpen keri baılanys, basshylardyń derbes jaýapkershiligi qaǵıdattaryna negizdeledi», - deıdi Memleket basshysy.
Elbasy baǵdarlamalyq qujattardyń oryndalýy men memlekettik organdar qyzmeti baǵasynyń berik ózara baılanysyn qalyptastyrý mańyzdy ekendigin basa atap ótken.
«Memlekettik aýdıt júıesin jetildirý sheńberinde Esep komıteti men qarjylyq baqylaý organdaryn reformalaý josparlanyp otyr. Olar saraptamalyq-taldamalyq quramdastardy kúsheıte otyryp, álemdik aýdıtorlyq kompanııalar modeli boıynsha jumys isteýi tıis. Onyń syrtynda kvazımemlekettik sektor sýbektileriniń jyl saıynǵy aýdıti, ásirese, bıýdjet qarjylaryn paıdalaný bóliginde aýtsorsıngke beriledi», - deıdi N.Nazarbaev.
***
Túıin
Qazaq eli Táýelsizdiktiń 25 jylynda memleket retinde qalyptasý kezeńin artqa tastady. Elbasy qazirgi kezeńdi jáne aldaǵy 25 jyldy jahandyq ortada memlekettiligimizdiń tuǵyrlanýyna, sara respýblıkaǵa aınalyp álemdegi aldyńǵy qatarly memlekettermen teń dárejede el bolýdyń alǵysharttaryn jáne josparlaryn aıqyndap berdi. Sondyqtan Qazaqstannyń 2050 jyldarǵa Strategııasy aalǵa qoılyp, qazirgi jahandyq ekonomıkalyq qıynshylyqtardy eńserýdiń baǵyttamasy - 5 ınstıtýttyq reformany júzege asyrý boıynsha 100 naqty qadam» - Ult josparyn usynyldy. Bul el bolashaǵynyń alar asýy jolyndaǵy temirqazyǵy ispetti basymdyq qujattar.
Qazirgi ýaqytta álemdik ekonomıka, geosaıası sahnada kúrdeli ózgerister men boljanbaǵan qozǵalystar paıda bolǵany anyq. Osyndaı kúrdeli kedergilerdi eńserý, olardyń saldaryna urynbaý jáne barlyǵyn paıdamyzǵa jarata bilý bizdiń basty mindetterimizdiń biri.
Sondyqtan Qazaqstan álemde óziniń jalpyulttyq armanyn iske asyryp, álemniń eń uly ulttarymen bir qatarda turý turǵysynda alǵa umtylady.
Bul serpinniń tetikteri el ishinde iske asyrylýda. Osy sholýda aıtylyp ótken sot salasyn reformalaý, onyń quraldary men basty qujattaryn zaıyrly elderdiń ozyq tájirıbelerine negizdeý, halyqaralyq moıyndalǵan talaptarǵa saı etý, sonymen birge halyqqa qyzmet kórsetetin memlekettik qyzmetti jetildirý, buqaranyń menedjmenti atanǵan atqarýshy organnyń kadrlaryn tańdap alýdyń jetilgen bastamalaryn elimizdiń tájirıbesine engizý, damýshy elderdiń alǵa umtylýyna tusaý salatyn - sybaılas jemqorlyqty aýyzdyqtaý, onyń kórinisterine jol bermeıtin zańnamalyq tetikterdi qarastyrý - kóptegen sharalardyń bir bólikteri dep aıtsaq qatelespeımiz.
Sondyqtan árbir qazaqstandyq Ult josparyn júzege asyrýǵa jáne reformalardy júrgizýge barynsha belsene atsalysýy, olar ashatyn múmkindikterdi paıdalanýy tıis.
Biz ózimizdiń qazaqstandyq armanymyzdyń oryndalýyna jáne Qazaqstannyń órkendeýine senimdi túrde qol jetkizýdi mindetimiz sanasaq - Ulttyń jańa órleý dáýiriniń belesine jetip, bizge jahandyq damý bergen barlyq múmkindikterdi paıdalana alamyz.
