Shoqaı Datqa kesenesi qaıta jańǵyrtyldy
Shoqaı Datqa kesenesi HVІІ-HVІІІ ǵasyrǵa jatatyn arhıtektýralyq eskertkish. Eskertkishke zertteý jumystaryn 1946 jyly «Kazproektrestavratsııa» mamandary men Ortalyq Qazaqstan arheologııa ekspedıtsııasy mamandary júrgizdi. 1982 jyly eskertkish Qazaq KSR-niń respýblıkalyq mańyzy bar tarıh jáne mádenıet eskertkishteri tizimine engizilip, memleket qorǵaýyna alyndy.
Shoqaı Datqa kesenesin baýyry Sháken men uly Tóregeldi saldyrǵan. Keseneniń syrtqy qabyrǵasynyń uzyndyǵy 8 m, eni 7 m. Keseneniń negizgi qabyrǵasy qam kirpishten qalanyp, syrtyna kúıdirilgen kirpishter qaptama retinde qoldanylǵan. Keseneniń syrqy qabyrǵasyna paıdalanylǵan kirpishter qurylys ornynda kúıdirilgen. Kirpishterdi kúıdirý úshin sol aımaqtarda ósetin baıalysh shóbin paıdalanǵan. Baıalysh shóbi kirpishti jaqsy kúıdirýimen qatar, kirpishke erekshe ádemi ıis beredi. Kirpishtiń qurylymy birkelki bolý úshin balshyǵyn arnaıy jylqyǵa taptatyp ıletken degen derek bar. Úlken bir bólmeden turatyn kesene ishinde kúmbezdi belgi tastabyt ornalasqan. Keseneniń qasbetindegi arka úshkil pishinde bolsa, kesenege kirer tustaǵy arka tiktórtburyshty. Kire beris qaqpanyń (arkanyń) búıirlerinde ásemdik úshin tereńdetip salynǵan teksheler bar.
2017 jyly «Qazaqaıtajańartý» respýblıkalyq memlekettik kásiporny júrgizgen qaıta jańǵyrtý jumystarynyń nátıjesinde Shoqaı Datqa kesenesi tolyqtaı qalpyna keltirildi. Keseneniń edenindegi jaramsyz kúıge túsken plıtalar almastyrylyp, kúmbezdiń qaptama jáne ishki bóligindegi kirpishteri ishinara almastyrylyp, kúmbezge gıdrooqshaýlaý jumysy júrgizildi. Shoqaı Datqa kesenesiniń syrtqy qabyrǵasyndaǵy betki qabat (qaptama) kirpishteri tolyǵymen almastyrylyp, ishki qabyrǵany sylaý jumysy tolyǵymen júrgizildi. Sonymen birge, irgetastyń ishi-syrtyndaǵy ylǵaldy rettep turý úshin arnaıy júıe ornatyldy.
Aıta keteıik, Shoqaı Datqa óz zamanynda bedeldi, yqpaldy tulǵa bolǵan. El arasyn tatý ustaý úshin kúsh salyp, qazaq-qyrǵyz arasyndaǵy daý-damaılardy sheshken. Shoqaı Datqanyń qyzmeti men ómiri jaıly táýelsizdik jyldarynan bastap jaryq kórgen birshama eńbekter bar. Atap aıtar bolsaq, J.Mıllıonovtyń qurastyrýymen shyqqan «Shoqaı Datqa» kitaby, aqyn Maraltaı Ybyraevtyń dastany.
