ShIPIN OMAR
Omardyń ákesi Shymbolat Ybyraı Altynsarınge atqosshy bolǵan. Halyqtyń óleń-jyrlaryn, dastandaryn kóp bilgen, dombyra tartyp, án salǵan, qustyń, ańdardyń daýystaryn aınytpaı sala biletin kisi bolǵan eken. Ata-anasynan jastaı aıyrylyp, kóptegen qıyndyqtardy basynan ótkizgen bala Omar tózimdilik pen shydamdylyqtyń, zerektik pen jigerliktiń arqasynda qıyndyqtardy jeńe bilgen. Óse kele óz betinshe arabsha hat tanıdy. Jas jigit ádildikti, bostandyqty ańsap jyr joldaryna qosady.
1909 jyly Omar Shıpın otyz jasynda Amangeldi Imanovpen tanysady. Bul týraly aqyn keıin óziniń bir óleńinde «Otyzda Imanovty izdep taptym» dep eske alady. 1916 jyly patshanyń buratana halyqtardy maıdannyń qara jumysyna alý týraly jarlyǵyna qarsy kóterilgen sarbazdardyń qataryna qosylady. Omardyń aqyndyǵyna, zeıindigine, saýattylyǵyna, rızashylyq bildirgen Amangeldi Imanov ony Qaıdaýyl bolysyndaǵy aýyldardyń birine bala oqytýǵa ornalastyrady.
Aqyn bes jyl boıy muǵalimdik qyzmet atqarǵan. Halyqtyń tarıhyn, danalyq, sheshendik sózderin, óleń-termeler men batyrlyq dastandaryn jatqa biletin. Sol jyldary shyǵarǵan «Arman», «1916 jyly», «Amangeldiniń aıbaty», «Torǵaı soǵysy» tolǵaýlaryn halyqtyń patsha ókimetine qarsy kúresine arnaǵan. Torǵaı dalasyna, odan syrtyq jerlerge de «Sarbaz aqyn» atanyp, 1916 jyly ult-azattyq qozǵalysyna belsene qatysyp, azamattyq jarshysy bolǵan ol 1917 jyly bolǵan saıası oqıǵalarǵa arnap «Patsha taqtan túskende», «Oktıabr nury», «Aqyn úni» sııaqty taǵy basqa jyrlaryn shyǵarǵan.
30-40 jyldary aqyn birneshe ret aqyndar saıysyna qatysyp, zamandy madaqtap, jańa ómirdi nyǵaıtýǵa shaqyrǵan jyrlary merzimdi baspasózden únemi jarııalanyp turǵan.
Omar Shıpın 1934 jyly Qazaq KSR-iniń astanasy Almaty qalasynda ótken Búkilqazaqstandyq birinshi halyq shyǵarmashylyǵy olımpıadasyna qatysqan. Sol kúnderi alǵashqy Qazaqstan Jazýshylarynyń sezi ótip, olımpıadaǵa qatysýshylar sezge qurmetti qonaq bolyp qatysqan.
Aqyn 1942 jyly «Amangeldi batyr» degen dastanyn jeke kitapsha etip bastyrǵan. Zerdesine halyqtyń asyl sózderin darytqan aqyn Amangeldi batyrdyń tulǵasyn bylaı dep jyrlaıdy:
Batyrdyń týǵanna túri bólek,
Shúıdeli bas, formy dóp-dóńgelek,
Súırikteı sýdan shyqqan eki qoly,
Býynnyń saýsaǵynda belgisi joq.
Tutasqan eki qastyń aralyǵy,
Besikteı bulshyq eti, jumyr bilek.
1943 jyldyń jazynda Qostanaı oblysynyń eńbekshileriniń sálemdemelerin aparǵan delegatsııa quramynda Lenıngrad maıdanyna baryp, jaýyngerler aldynda «Maıdan jolynda» jyryn tolǵaǵan. Aqyn zaman tynysyn árqashan jiti qadaǵalap, zamandastarynyń tamyryn sergek basyp, júrek soǵysyn qapysyz tyńdap otyratyn. Kúndelikti saıasatty, alda turǵan sharýashylyq mindetterdi óleńmen túsindirýge kelgende taptyrmaıtyn úgitshilik qyzmet atqaratyn. Aýylda turatyn malshylar men dıqandar tynysyn, olardyń kóńil-kúıin jaqsy biletin aqyn tyńdaýshylary men oqyrmandarynyń júregine týra jol tabatyn. Onyń óleńderiniń bir bóligi - maýsymdyq sharýashylyq jumystardy kezinde tııanaqty bastaýǵa, sapaly tyndyrýǵa shaqyrǵan naqty úgit-óleń, aýyldastaryna ákelik aqyl bop keletin. Otan qorǵaý, beıbitshilik, tyń ıgerý taqyrybyna talantty jyrlarymen ún qosyp, dastandarynda qazaq halqynyń ótkenderindegi kúrdeli taǵdyryn sýrettegen.
Omar Shıpın «Torǵaı atyrabynda», «Ómir órnegi», «Týǵan jer», «Jetkinshek», «Halyq atynan», «Tyń ústindegi tý», «Tyńdamaly shyǵarmalar», «Eki dastan», «Dastandar» kitaptary men «Masaty qyz», «Qoıshy Kúlen», «Jetkinshek», «Sybyzǵy úni», «Álı dastan», «Ybyraı» atty dastandarynyń avtory. Halyq aqyny KSRO Jazýshylar odaǵynyń múshesi, úsh márte Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesiniń depýtaty bolyp saılanǵan.
1961 jyly 8 aqpanda Qazaq KSR Joǵarǵy Keńesi Prezıdıýmynyń jarlyǵymen Omar Shıpınge Halyq aqyny ataǵy berilgen.
«Lenın», «Qurmet belgisi» ordenderimen, kóptegen medaldarmen, Qurmet gramotalarymen marapattalǵan.
Qostanaı qalasynda Omar Shıpın atyndaǵy kóshe bar. Aqynnyń 130 jyldyq mereı toıy Qostanaı qalasynyń 130 jyldyǵy merekesimen qatar kelip keńinen atap ótildi.
Halyq aqyny Omar Shıpınniń kitaptary, dastandary, shyǵarmalary L.N.Tolstoı atyndaǵy Qostanaı oblystyq ǵylymı-ámbebap kitaphanasynyń qorynda saqtaýly.
Derek kózi:
Qazaqstan ulttyq entsıklopedııasy, 9 tom.
