Shetelden ınvestıtsııa tartatyn kompanııalarǵa memleket qandaı qoldaý kórsetip otyr
— Azamat myrza, áýeli Kazakh Invest kompanııasynyń quzyreti týraly aıta ketseńiz...
— Kazakh Invest kompanııasynyń qyzmet aıasy keń negizi. Biraq munda sol qyzmet aıasynda qoldanylatyn tetikterdiń múmkindigi mańyzdy. Biz eshbir jobaǵa birlesken ınvestor retinde qatyspaımyz, qaryz bermeımiz. Qolymyzda bar negizgi aktıv – adamdar. Kompanııadaǵy 100 adamnyń 20-si óńirlerde jumys isteıdi. Investorlarǵa keńes berýden bastap jobany jetekteýge deıin túgel qoldaý kórsetemiz.
Kompanııa quramynda jobalaý departamenti, syrttan ınvestıtsııalar tartyp, olardy súıemeldeýmen aınalysatyn, elshiliktermen jáne ortalyq memlekettik organdarmen jumys isteıtin ınvestıtsııalyq blok bar. Budan basqa, ınvestorlardy servıstik qoldaý bólimshesi men Memleket basshysy deńgeıindegi sharalardy uıymdastyrýmen aınalysatyn hattama blogy bar.
Investorlardy tartqysy keletin jergilikti kompanııalar úshin Kazakh Invest otandyq kompanııalardy ınvestıtsııalyq forýmdarǵa shyǵaryp, kezdesýler uıymdastyrady. Ondaı múmkindik alǵan otandyq kompanııalar salyqtan bosatý, jer ýchaskesin berý sııaqty zattaı granttar alady. Investıtsııalyq kelisimshart jasaýǵa da kómektesemiz.
Foto: soupstock.in
Sonymen qatar, sheteldik ınvestordy tartqysy keletin jergilikti kompanııalar ınvestıtsııalyq tızerler dep atalatyn damý qyzmetin paıdalana alady. Budan bólek Kazakh Invest elshilikter arqyly jáne ulttyq kompanııa uıymdastyrǵan ınvestıtsııalyq forýmdar arqyly ekonomıkalyq dıplomatııa jelisiniń kómegimen otandyq ınvestıtsııalyq jobalardy ilgeriletedi.
Sondaı-aq, biz Úkimet deńgeıindegi ınvestıtsııalyq shtabtyń alańyn belsendi paıdalanamyz. Ol shtabtyń jıyndaryna toqsan saıyn Premer-Mınıstr, aı saıyn birinshi vıtse-premer tóraǵalyq etedi..
— Elimizde sheteldik ınvestorlar kóp pe, jergiliktiler kóp pe?
— Jergilikti ınvestorlardyń úlesi basym. Jalpyulttyq pýldaǵy 873 jobanyń 16% ǵana sheteldik kapıtal esebinen iske asyrylyp jatyr. Onyń ózinde keıbiri birlesken kásiporyndar qurý arqyly jumys istep jatyr. Negizi biz ınvestordy otandyq jáne sheteldik dep bólmeımiz.
Foto: rowlands-hames.co.uk
Jalpy, bizdiń elimizdiń aýmaǵyndaǵy ınvestıtsııalyq qyzmet Qazaqstan Respýblıkasynyń Kásipkerlik kodeksimen jáne ózge de normatıvtik-quqyqtyq aktilerimen retteledi. Barlyq ınvestorlar ınvestıtsııalardy memlekettik qoldaý sharalaryn alýǵa birdeı quqyly. Sondaı-aq, zańnamada ınvestorlarǵa, onyń ishinde sheteldik ınvestorlarǵa erekshe mártebe berý kózdelmegen. Sondyqtan belgili bir ınvestorlarǵa artyqshylyqty kózqaras týraly aıtý múmkin emes.
- Bolashaq ınvestorlardy qalaı irikteısizder?
- Іrikteýdiń birneshe deńgeıi bar. Birinshiden, bizde túrli saladaǵy sheteldik transulttyq kompanııalarda óte úlken tájirıbesi bar qyzmetkerler jumys isteıdi. Sondaı-aq, sheteldik mekemelerdiń bastamalaryn irikteıtin ınvestıtsııalyq blok bar. Kompanııa ınvestordyń jobaǵa qanshalyqty qyzyǵýshylyq tanytyp otyrǵanyn zerdeleıdi. Toqsan saıyn kompanııa ishki ınvestıtsııalyq komıtettiń jıynyn ótkizedi. Onda belgili bir jobanyń qanshalyqty qabiletti ekendigi talqylanady. Іri jáne daıyn jobalar Astana halyqaralyq qarjy ortalyǵynyń quraldary arqyly tekseriledi. Osy jyldar ishinde (2017 jyldan bastap) kompanııa jobalardy irikteý máselesinde aıtarlyqtaı tájirıbe jınady.
- Prezıdent ınvestıtsııalyq kelisim formatynyń múmkindikterine erekshe toqtalyp júr. Osy qural týraly tolyǵyraq aıta alasyz ba?
- 2022 jyldan bastap Kazakh Invest kompanııasy ınvestıtsııalyq kelisim týraly ótinimderdi qabyldaıtyn ulttyq operator bolyp tabylady. Men ókili bolyp esepteletin Investment «Task force» bólimshesi ınvestıtsııalyq kelisimdermen aınalysady. Eki jyldan beri osy quraldy paıdalanyp kelemiz. Biraq kelisimniń bul túri tıimdirek jumys isteýi úshin keıbir zańnamalyq normalardy sáıkestendirý qajet boldy. Naýryz aıynda Investıtsııalar týraly kelisim jasaýdyń reglamenti qabyldandy.
Investıtsııalyq kelisim – Úkimet pen ınvestor arasyndaǵy mindettemelerdi jan-jaqty naqtylaıtyn kelisimniń túri.
Bizdiń komanda jeke ınvestıtsııalarǵa negizdelgen 70 iri ınvestıtsııalyq jobanyń pýlyn qurdy. Biz bul pýldy óte muqııat iriktedik. Jobalardyń jalpy somasy $13 mlrd teńge bolady. Igerý merzimi – 2028 jylǵa deıin.
Investıtsııalyq kelisim aıasynda standarttan tys jeńildikter berilýi múmkin. Bul standartty shart emes. Mysaly ınvestıtsııalyq basymdyqqa ıe kelisimshart salyqtan bosatylady. Jer ýchaskesi zattaı grant retinde beredi jáne shıkizat pen komponentterdi ákelý kezinde kedendik bajdan bosatady. Bul modýldik kelisimshart bolǵandyqtan ony ózgertý múmkin emes. Al ınvestıtsııalyq kelisim modýldik kelisimsharttan bólek. Kelisimge ártúrli jeńildikterdi engizýge bolady. Tek qoldanystaǵy zańnamaǵa qaıshy bolmaýy kerek jáne Úkimet pen ınvestor arasyndaǵy tikeleı kelissózderdiń nátıjesi arqyly aıqyndalýy shart.
Búginge deıin osy formattaǵy eki ınvestıtsııalyq kelisimge qol qoıyldy. Bireýi amerıkalyq kompanııamen, ekinshisi «Svevind» deıtin sýtegi kompanııasymen. Bıyl taǵy kem degende tórt ınvestıtsııalyq kelisimge qol qoıýdy josparlap otyrmyz.
- Osy jasyl sýtegi óndirý jobasyna toqtala ketińizshi...
- Bul – bolashaqtyń jobasy. Jasyl sýtegi naryǵy aldaǵy 10 jylda 100 mlrd dollardan asady deıtin boljamdar bar.
Bizdiń Іnvestment «Task force» bólimshesi qurylǵan kezde, birinshi kezekte biz ózimiz úshin eń úzdik ınvestıtsııalyq jobalardy ǵana emes, Qazaqstanda damymaı jatqan, biraq áleýeti mol salalardy da anyqtadyq. Osyndaı 4 salany iriktep alǵanbyz. Siz surap otyrǵan jasyl sýtegi – sonyń biri.
Bizdiń komanda túrli keısterdi zerttep bastaǵan kezde gazhımııa salasynda jasyl sýtegi óndirisi eskerýsiz qalyp kelgenin kórdi. Bul da tabıǵı gazdan alynatyn ónim. Qazaqstanda jumys istep júrgen «Linde», «Air Liquid» sııaqty tehnıkalyq gaz óndiretin kompanııalardyń mamandarymen aqyldastyq. Qazir jasyl sýtegi jobasy Eýropalyq Odaq naryǵynda da ótimdi ónim bolatynyna kózimiz jetip otyr. German-shvetsııalyq «Svevind» kompanııasynyń keısin kórip, aqyry solarmen ınvestıtsııalyq kelisim jasady.
Biraq jobany iske asyryp bastamaı turyp, múmkindikterdi tolyq zerttep, mamandar daıarlaý kerek. Investıtsııalyq kelisim bul sharýalardy da qamtyǵan. Bul uzaq merzimge baǵyttalǵan joba ekenin túsiný kerek. Eki jaqqa da tıimdi dep aıta alamyz. Bizdiń ekonomıka úshin únemdeý arqyly energııa kóziniń qunyn túsirýge bolatynymen tıimdi. Sonymen birge ınvestıtsııanyń esebinen bul saladaǵy quziretimizdi keńeıtemiz. ıAǵnı ınvestordyń esebinen iri kapıtaldy qajet etetin jobalardy iske asyrýda tájirıbe jınaımyz. Búginde osy ınvestıtsııalyq kelisim aıasynda 2030 jylǵa deıin 2 mln tonna jasyl sýtegi óndirý múmkindigin zerttep jatyrmyz. Onyń besten bir bóligin Eýropaǵa eksporttaý kózdelip otyr. Mundaǵy basty másele tasymal arnasy bolmaq. Osy ınvestıtsııanyń arqasynda jalpy bul salanyń qanshalyqty tabysty ekenin teksere alamyz.
— Jeke ınvestorlar Qazaqstanda qaı salaǵa ınvestıtsııa salýǵa qulyqty?
— Qazir bárinen agroónerkásip kesheni tartymdy bolyp tur. 70 ınvestordyń 25-si osy salany tańdaǵan. Túrkııalyq kompanııalardyń qyzyǵýshylyǵy óte joǵary. Bul ózi qyzyq. Búginge deıin tartylǵan tikeleı ınvestıtsııalardyń 1%-y ǵana aýyl sharýashylyǵyna tıesili. Óıtkeni bizde ınvestorlardyń jerge ıelik etýine baılanysty shekteýler kóp. Olardyń kóbi alatyn ónim sapasyn qadaǵalaýǵa nıetti. Mundaı jaǵdaılarda ınvestorlardy qaıta óńdeýmen baılanysty jobalarǵa baǵyttaımyz. Jergilikti kásipkerlerge de osyndaı ınvestıtsııalar kerek. Biz kelisimshart aıasyndaǵy fermerlikti damytýǵa nıettimiz. Qazaqstandyq sharýalar jańa tuqymdar egip, tehnologııalardy ıgere alady. Jańa daqyldar egip, shıkizattan ónim óńdeıtin zaýyttar salady. Bul bir jaǵynan memlekettik sýbsıdııaǵa táýelsiz jobalardyń qataryn kóbeıtedi. Bul salaǵa keletin ınvestorlar daıyn ónim eksporttaıdy. Salanyń aldyndaǵy basty mindetter osy bolý kerek sııaqty. Bul mindetti Kazakh Invest ózi jalǵyz oryndaı almaıdy. Sol úshin Aýyl sharýashylyǵy mınıstrligimen birge jumys istep jatyrmyz.
Kazakh Invest ulttyq kompanııa bolǵandyqtan ishki naryqta da, syrtqy básekede de ózine senimdi tabysty ulttyq kompanııalardyń kóp bolǵanyna múddeli.
Sheteldik ınvestorlardy da qýatty qazaqstandyq seriktesi bar jobalarǵa tartý ońaı. Bir jaǵynan táýekeli de az.
- Suhbatyńyzǵa rahmet!
