Sháı iship aryqtaýǵa bolady — maman keńesi
ASTANA. KAZINFORM — 21 mamyr — Dúnıejúzilik shaı kúni. Statıstıkalyq derekterge súıensek, álemde ár sekýnd saıyn 15 myń kese shaı ishiledi eken. Qazaq «Shaı ishpesem basym aýyrady» degendi jıi aıtady. Bul sýsynnyń paıdasy qandaı? Zııany bar ma? «Búgin LIVE» stýdııasyna qonaq bolǵan sarapshy mamandar osy suraqtarǵa jaýap berdi.
— Qazirgi ýaqytta shaılarǵa kóbine hımııalyq qospalar, túrli boıaýlar qosady. Árıne, ondaı shaılar zııan. Taza, japyraqty shaılardy ishýge bolady. Tek kóp mólsherde ishpeý kerek. Eger bárin mólsherimen ishse, densaýlyqqa kerisinshe paıdaly, — deıdi óndiris pen saýda jelisiniń basqarýshysy Ánel Shaıahmetova.
Al nýtrıtsıolog maman shaıdyń paıdasy men zııanyna jeke-jeke toqtaldy.
— Shaı qazaq mádenıetiniń bir bólshegi ǵoı. Sol sebepti halyqqa shaı ishpe dep aıta almaısyń. Biraq shaıdyń paıdasy da, zııany da kóp. Paıdasyna toqtalsaq, ol qan qysymyn kóteredi. Qan qysymyn tómendetetin shaılar da bar. Odan bólek ımmýnıtetti kóteretin, júrek qaǵysyn, júıke júıesin retke keltiretin shaılar bar. Shaı ishýdiń naqty normasy bolmaıdy. Ár adamnyń óz normasy bar. Shaıdy tamaqtan soń 30 mınýt ótkennen keıin ishse, paıdalyraq bolady. Shaıdyń ishinde kofeın bolady. Ol keı adamdarda qorytylmaıdy. Adamdar sút qosylǵan shaı ishkende oǵan qant qosyp, desert jep otyryp ishedi. Sol kezde artyq salmaq qosyp alýyńyz múmkin, — deıdi Áıgerim Abyraeva.
Maman shaı iship aryqtaýǵa bolatynyn aıtady. Ol úshin zimbir shaıyn tamaq iship bolǵan soń, 30 mınýttan keıin ishý kerek eken.
— Jasyl shaı qan qysymyn túsiredi. Al zimbir shaıy kerisinshe kóteredi. Odan bólek, zimbir shaıy metabolızmdi jyldamdatady. Solaı aryqtaýǵa bolady. Tek ony tamaqtan keıin ishý kerek. Ash qarynǵa ishseńiz, asqazannyń qyshqylyna zııan keltirýi múmkin. Al tamaqpen birge ishseńiz, tamaqtaǵy túrli dárýmenderdiń sińýin qıyndatyp, tipti keı dárýmenderdi joıyp jiberedi, — deıdi ol.
Durys tamaqtaný boıynsha maman qan qysymyn retteýge karkade japyraqtary taptyrmas em ekenin jetkizdi.
— Karkade shaıy qan qysymyn retteýge kómektesedi. Biraq ony durystap demdeý kerek. Ony ystyq sýda qaınatýdyń qajeti joq. Jaı ǵana qaınaǵan jyly sýǵa salyp, tundyryp qoıasyz. Eger qan qysymyn kóterý kerek bolsa, ony jyly kúıinde ishesiz. Al kerisinshe túsirý kerek bolsa, sýytyp ishý kerek, — deıdi ol.
Shaı salasy boıynsha óndiris pen saýda jelisiniń basqarýshysy tabıǵı, hımııalyq qospasyz shaıdy qalaı ajyratýǵa bolatynyn túsindirdi.
— Durys shaıdy jaı ǵana túrine qarap tańdaı almaımyz. Ony mindetti túrde ystyq sýǵa salyp tekserý kerek. Ony ystyq sýǵa salǵanda óziniń túsi paıda bolady. Qazir keı shaılardy qaınamaǵan salqyn sýǵa salsań da túsi ádemi bolyp shyǵa keledi. Qazaqtar ystyq kúni sút qosylǵan qoıý shaıdy ishkendi jaqsy kóredi. Biraq sol shaılardyń kóbinde boıaý bar. Taza shaı japyraqty, qoqymy az bolýy kerek, — deıdi Ánel Shaıahmetova.
Aıta keteıik, elimizdegi mektepterde tamaqtanýdyń jańa standarty ázirlendi.