«Shahta – bul jaı ǵana jumys emes, bul – taǵdyr»: kenshiler áýletiniń tarıhy
QARAǴANDY. KAZINFORM – Ol 32 jyl jer astynda eńbek etken, «Shahter dańqy» qurmet belgisiniń ıegeri jáne onyń 260 jyldyq jalpy áýlettik eńbek ótili bar. Qarmet kómir departamentiniń daıyndyq jumystary jónindegi tehnıkalyq dırektordyń orynbasary Temirhan Shárikbaevtyń eńbek joly qarapaıym úńgýshiden bastalyp, basshylyqqa deıin jalǵasqan. Búgingi keıipkerimiz shahtadaǵy qyzmettiń erekshelikteri jáne jastardyń bul mamandyqty nelikten tańdaıtynyna toqtaldy.
– Temirhan Mahanuly, bul salada qansha jyldan beri eńbek etip kelesiz?
– Kómir ónerkásibinde 1993 jyldan beri, ıaǵnı 32 jylǵa jýyq ýaqyt boıy jumys istep kelemin. Al qazirgi qyzmetke aýysqanyma úshinshi jyl boldy. Eńbek jolymdy Qaraǵandy taý-ken tehnıkýmyn támamdaǵannan keıin birden Kostenko atyndaǵy shahtada úńgýshi bolyp bastadym. Keıin taý-ken sheberi, kómekshi, orynbasar, ýchaske bastyǵy boldym. Biraz ýaqyt aýysymdy basqardym. Keıin Kómir departamentine aýystym.
Ýaqyt óte kele eńbek qaýipsizdigi salasyna oıystym. 2018 jyldan bastap Eńbekti qorǵaý jáne tehnıkalyq qaýipsizdik basqarmasynda jedel jumystar jónindegi menedjer bolyp istedim. 2023 jyly maǵan uńǵyma boıynsha tehnıkalyq dırektordyń orynbasary qyzmeti usynyldy. Sol ýaqyttan beri Qarmet kómir departamentiniń barlyq 8 shahtasyndaǵy daıyndyq jumystaryna jetekshilik etemin.
– Áýletińizde shahter mamandyǵyn tańdap, taý-ken salasynda eńbek etýdi bastaǵan kim?
– Bizdiń áýletimizde shahterlerdiń eki býyny bar. 1993 jyly shahtaǵa kelgenimde ákemmen bir brıgadada jumys istedim. Ol 18 jasynan bastap jer astyna túsip, Kostenko atyndaǵy shahtada 40 jyldan astam eńbek etti. Ákemniń baýyrlary da kenshi boldy. Bir áýletten shyqqan bes aǵaıyndy ár jyldary ártúrli shahtalarda eńbek etken. Keıin biz de, ıaǵnı men jáne nemere aǵam, osy joldy tańdadyq. Áskerden keıin birden shahtaǵa bardyq. Áýletimizdiń jalpy jer asty eńbek ótilin eseptegende shamamen 260 jyl shyǵady. Balalarymyz ázirge jas, bolashaqta dástúrdi jalǵastyra ma – ony ýaqyt kórsetedi.
– Kenshi áýletiniń ókili bolý siz úshin neni bildiredi – maqtanysh pa, mindet pe, álde jaýapkershilik pe?
– Eń aldymen, men úshin bul – maqtanysh. Árqashan ákemdi úlgi tuttym. Ol «Shahter dańqy» belgisiniń úsh dárejesin alǵan. Men de eńbegimniń baǵalanǵanyn qaladym. Bıyl osy belgini ıelengende, shynymdy aıtsam, qatty qýandym. Bul – shahter úshin eń mártebeli marapattardyń biri.
– Eńbek jolyńyzdy bastaǵan kezdegi sáýleli sátter esińizde me?
– Alǵashqy jumys kúnin naqty esimde saqtamadym, biraq tehnıkýmda oqyp júrgenimde tájirıbeden ótken ýaqytty esimde jaqsy saqtap qalyppyn. Shahtaǵa jumysqa ornalasqanymda, bastapqyda jas ári tájirıbesiz bolsam da, qasymda árqashan mamandyqtyń qyr-syryn úıretetin aǵa býyn júrdi. Bul – men úshin keremet mektep boldy.
– Kenshiler otbasynda qandaı dástúrler saqtalǵan?
– Eń berik dástúrlerdiń biri – «tormozok». Bul sózdi tek Qaraǵandy kenshileri jaqsy biledi. Buryn tiskebasar azyqty gazetterge orasa, qazir konteınerlerge salyp beredi, biraq máni ózgermeıdi. Bul – shahter úshin jaı ǵana as emes, otbasylyq qamqorlyqtyń, jylýlyqtyń belgisi. Áýeli anam ákeme «tormozok» jınap beretin, keıin jubaıym maǵan daıyndaıtyn. Bul árqashan «seni jaqyndaryń úıde kútip otyr» degendi eske salatyn.
– Keıingi jyldary shahter qyzmeti qalaı ózgerdi?
– Aıtarlyqtaı ózgerdi. Eń áýeli adamdar men materıaldardy jetkizý áldeqaıda qaýipsiz bola tústi. Buryn arqan men shyǵyr qoldanylatyn, odan kenshiler jıi jaraqat alatyn. Qazir dızeldi lokomotıvter ári júk, ári adamdardy tasymaldaıdy.
Tehnıka parki de jańardy. Men eńbek jolymdy bastaǵan kezde kombaın az bolatyn, kóp jumys burǵy-jarylys ádisimen atqarylatyn. Qazir shahtalardyń tereńdigi de artty, gaz qaýpi joǵary, sondyqtan bul ádis tıimsiz ári qaýipti. Qarmet belsendi túrde tehnıkany jańartyp jatyr. Jýyrda segiz zamanaýı qyzba ótkish kombaın satyp alyndy. Olar tozǵan mashınalardyń ornyn basady.
Sonymen birge zamanaýı baqylaý júıeleri engizildi. Buryn aqaýlar kesh anyqtalatyn, al qazir gazdyń shamadan tys kóbeıýi bastapqy kezeńde tirkeledi. Sıgnal dıspetcherge, mamandardyń telefondaryna, sondaı-aq Qarmet kómir departamentiniń ortalyq dıspetcherlik-taldaý ortalyǵyna bir ýaqytta túsedi. Bul – qaýipsizdikti arttyrýdaǵy úlken jetistik.
– Qaraǵandydaǵy jas kenshilerge qandaı keńes aıtar edińiz?
– Árqashan aıtyp júretin keńesim: eger kenshi mamandyǵyn támamdasań – ony praktıka júzinde iske asyrý kerek. Áıtpese biraz ýaqytty zaıa ketiresiń. Kez kelgen ata-ana balasyn oqýǵa bergende, oǵan úmit artady.
Qarmet kompanııasy turaqtylyqty, áleýmettik paketti jáne laıyqty eńbekaqyny qamtamasyz ete alady. Munda kásibı turǵyda ósýge múmkindik zor. Jumys isteýge yntasy bar, ózin kórsetkisi keletin adam árqashan suranysqa ıe bolady.
– Suqbattasýǵa ýaqyt bólgenińiz úshin rahmet!