Shabyndyq tapshy: Pavlodarda bir tonna shóptiń shyǵyny 50 myń teńgege jetip tur
PAVLODAR. KAZINFORM - Shabyndyqqa shalǵy túsip, aýyl jurty tórt túliktiń qysqy jem-shóbin qamdaýdyń qamyna kiristi. Bıyl óńir boıynsha 1,7 mıllıon tonnadan astam shóp daıyndaý josparlanǵan. Deıturǵanmen, birqatar aýdanda jazdyń qurǵaq ári ystyq bolýynan shabyndyqtar kúıip ketken.
Bir tonna shóptiń shyǵyny – 50 myń teńge
Ásirese, Baıanaýyl, Aqtoǵaı aýdandary men Ekibastuzdyń aýyldyq aımaqtarynda jaǵdaı máz emes. Munda gektarynan jınalatyn shóp nebary – 4-5 tsentner. Az ǵana jem-shóp úshin dúnıeniń traktor otynyn shyǵyndaǵan sharýalardyń eńbegi esh, teri sor bolyp otyr.
Jalpy oblys boıynsha qazir bir túk shóptiń ortasha baǵasy 800-900 teńgege deıin barady. Jol shyǵynyn esepteýmen ár túk shóp sharýanyń qorasyna jetkende 900-1000 teńgege baǵalanady. Bir býmada nebary 20 kg shóp bar. Sonda bir tonna mal azyǵy úshin aýyl adamdary ortasha eseppen 45-50 myń teńge shyǵyndalyp otyr degen sóz.
Óńirde qys uzaq bolatyny sebepti mal azyǵyn molynan qamtyǵan durys. Osyny negizge alǵan sharýashylyqtar jyl saıyn shópti jospardan asyryp shaýyp júr. Máselen byltyr shóp asta-tók shyǵyp, fermerler bir jarym jylǵa jetetin shóp quryn qurdy. Alaıda bıyl keıbir sharýashylyqtar úshin mal azyǵyn daıyndaý shyǵyndy bolyp tur.
Qyrdaǵy shabyndyqtardy kıik japyryp ketken
Mysal úshin Maı aýdanynyń sharýalary qyrdaǵy shóbin shaýyp alatyn az ǵana jerlerdi bıyl kıik taptap ketkenin aıtady. Aýyl adamdary negizgi qordy Ertis ózeniniń jaıylmalarynan jınaıdy. Biraq keıbir sharýashylyqtar jaıylmadan alys ornalasqan, sondyqtan qyrdyń shóbine táýeldi. Aıtýlarynsha, buǵan deıin bitik shyqqan shabyndyqtardyń basym bóligin kıikter otap tastaǵan. Olardyń qaıta kóterile qoıýy neǵaıbyl. Al keıbir aýyldyq okrýgterde shabyndyq jetpeı jatyr.
Aýdan basshysy Qadyljan Sátıevtiń sózine súıensek, mal ósirýshiler shamamen 100 myń tonnanyń ústinde mal azyǵyn qamtýy kerek.
- Keıbir aýyldyq okrýgterde halyq sany kóp ornalasqanyna oraı, mysal úshin Keńtúbek pen Kóktóbede shabyndyq jerler jetispeı jatqany ras. Olarǵa ózge aýmaqtardan jer qarastyrýǵa tyrysamyz. Keıbir bos jatqan shabyndyqtar bolady, solardy birneshe sharýaǵa teń bólip beremiz. Shabyndyqtardyń kıik taptaý máselesi bizde asa ózekti emes, sebebi shóp shabatyn shalǵyndy aýmaqtardyń barlyǵy derlik jaıylmalarda ornalasqan. Al aqbókender jaıylmaǵa jolamaıdy,-dep sendirdi ákim.
Resmı derekterge súıensek, Pavlodar oblysynyń aýmaǵynda shamamen 30 myń kıik bar. Olardyń deni Maı aýdanynyń aýmaǵynda kezdesedi. Kıikter mal jaıylymdaryn taptap, tórt túlik arasynda túril aýrýlardyń kóbeıýine sebepker.
Maı aýyldyq okrýginiń turǵyny, sharýa qojalyǵynyń basshysy Qaırat Beısekenov kıikterge qatysty másele bar ekenin jetkizdi. Aıtýynsha, qyrdaǵy shabyndyqtardyń birazyn kóterilmeı turyp jaıpap ketken. Al ótken qys pen kóktemde júzdegen kıik kóterem bolyp nemese aýrýdan saı-salada jýsap qalǵan. Ol ýaqytynda jınalmaǵan soń ıistenip, túrli aýrýdyń oshaǵyna aınalady. Ásirese sýattarda áli kúnge jatqan ólekseler bar.
- Sýattan sý ishken birneshe jylqym tyrapaı asyp ólip qaldy. Keıin ol jerde kıiktiń óleksesi jatqanyn bildim. Kóktemde 10 shaqyrym radıýste 30-40 kıiktiń óleksesi jatqanyn kórgenmin. Biraq olardyń barlyǵy jınalǵan joq, saı-salada áli de túz janýarlarynyń ólekseleri jatyr. Jaýapty organdar men veterınarlar osy máseleni eskerse eken deımiz,-deıdi sharýa.
Al aýdan basshylyǵy ıgerýsiz jatqan dalaly jerler shamamen 1,8 mln gektardy quraıtynyn, soǵan oraı nazardan tys qalǵan kıik ólekseleri bolýy múmkin ekenin jasyrmady. Onyń ústine aqbókenniń ólekselerin jınaý, joıý zańdyq turǵydan alǵanda mashaqaty mol jumys kórinedi. Bul sharýalardy aýyl ákimderi úılestiredi. Ákimder veterınarlarmen, ýchaskelik polıtseılermen birge hattamalar toltyrady, kıiktiń neden ólgenin anyqtaý úshin materıaldar alyp zerthanaǵa jiberedi. Tek qorytyndysy shyqqan soń ǵana baryp ony qorymǵa aparyp joıýǵa ruqsat. Mundaı mashaqat kıikten keletin kesapatty ýaqytynda joıyp otyrýǵa úlken kedergi.
Shópti syrttan tasyp jatyr
Ókinishke qaraı, Baıanaýyldaǵy keıbir sharýa qojalyqtary bıyl jetkilikti shóp jınaı almaı otyr. Mamyr-maýsym aılarynda jaýyn-shashynnyń óte az kólemde túsýi, aptap ystyqtyń aılap turyp alýy shabyndyqtardyń kúıip ketýine soqtyrǵan. Taý bókterlerindegi kódeshópti amaldap shaýyp jatqan mal ıeleri gektarynan eń kóbi 4-5 tsentner jınaıtyndaryn aıtyp qynjyldy. Amaly quryǵan sharýalar qazir Aqqýly men Sharbaqty aýdandarynan shópti býmalap tasyp jatqan kórinedi.
Baıanaýyl aýdany kásipkerlik jáne aýyl sharýashylyǵy bóliminiń basshysy Baqytjan Kúljan bıyl jergilikti sharýalar 172 myń tonna shóp úıýdi josparlaǵan. Biraq shaýyp alýǵa shabyndyq jetkiliksiz.
«Byltyrdan qalǵan shóp te bar, biraq bıyl qor jasamasa bolmaıdy. Myna Leker qajy, Aımaýytov aýyldyq okrýgteriniń halqy Sharbaqty, Aqqýly aýdandarynan shóp satyp ákelip jatyr. Bir oramasy 8-9 myń teńge turady. Al teńdep býylǵan bir túgi – 850-900 teńge. Baǵa qymbattaı qoımaǵan, byltyrǵy jyldyń deńgeıinde. Aýdan boıynsha 73 myń iri qara, 110 myń qoı-eshki, 54 myń jylqy bar. Jyldaǵy shabyndyq kólemi – 240 myń gektar. Byltyr shóptiń ónimdiligi gektaryna 11 tsentnerge deıin barǵan edi. Bıyl eki jarym ese tómendep ketti. Buǵan jazdyń ystyq bolýy áser etti», deıdi ol.
Mıllıonnan astam mal qystaqtarǵa kiredi
Óńirlik aýyl sharýashylyǵy basqarmasy basshysynyń orynbasary Álibek Qalenovtiń dereginshe, aldaǵy qysqa 1 mln 770 myń tonna mal azyǵy qamdalýy tıis. Onyń ishinde 1,2 mln tonna shóp shabylýy kerek. Shóp shamamen bir jarym mıllıon gektardan jınalady. Sondaı-aq 86,5 myń tonna pishendeme, 182 myń tonna súrlem, 317 myń tonna saban daıyndalady. Bul kólemder jem-shóptiń tolyqqandy qoryn quryp, mal basynyń saqtalýyna múmkindik berýi tıis. Aımaq boıynsha gektarynan ortasha alǵanda 7,8 tsentner shóp shabylyp jatyr.
Shóptiń shyǵymdylyǵy boıynsha Pavlodar aýdanyndaǵy shabyndyqtar táýir nátıje kórsetip otyr, gektarynan 10,4 tsentnerden aınalýda. Maı (jaıylma jerlerde), Aqqýly aýdandarynda da kórsetkish jaman emes. Taýarly sút fermalaryn ustap otyrǵan sharýashylyqtar qysqy ýaqytqa pishendeme daıyndap jatyr. Buǵan qosa keıbir sharýashylyqtar jyldaǵydaı súrlem ázirleýde. Ony tolyqtaı júgeriden bastyratyny sebepti jazǵy agrotehnıkalyq sharalardyń tolyqtaı aıaqtalýyn kútip otyrǵan jaıy bar.
- Úsh aýdanda shóptiń ónimdiligi óte tómen, Baıanaýylda - 4,5 tsentner, Aqtoǵaıda - 5,3, Ekibastuz qalasynyń aýyldyq aımaǵynda - 6,4 tsentner. Jaıylmalardaǵy sý qaıtty, qazirgi tańda Ertis ózeni boıynda ornalasqan aýyldar toǵaıdaǵy shópti shaýyp jatyr. Búgingi kúni olardan 183,7 myń tonna shóp daıyndaldy, ortasha ónimdilik – gektaryna 19 tsentner,-dep baıandady Álibek Jaıyquly.
Statıstıkalyq derekterdi sóıletsek, oblysta 499,7 myń bas iri qara, 700 myńǵa jýyq qoı-eshki, 305,4 myń jylqy bar. Qystaqtarǵa 450,6 myń bas iri qara, 615 myń qoı-eshki, 273,1 myń bas jylqy kiredi degen jospar tur.
Osynshama maldy qaqaǵan qysta azyqpen qamtý ońaı sharýa emes. Ótken qys jyly bolyp, jeke aýlalar men sharýashylyqtar qystyń biraz bóliginde tórt túligin dalada jaıyp shyqty. Al aldymyzda qandaı qys kele jatqanyn boljap aıtý qıyn.
Buǵan deıin Sátbaev kanalynan jiberilgen sý Pavlodardaǵy shabyndyqtardyń ónimdiligin arttyrǵany týraly jazǵanbyz.