Serik Jumanǵarın tranzıttik júkti kedendik tekserý sanyn azaıtýdy tapsyrdy

ASTANA.KAZINFORM - «Jasyl dálizdi» engizý arqyly Qazaqstannyń tranzıttik áleýetin keshendi damytý – Memleket basshysynyń Qazaqstan halqyna Joldaýynda belgilengen negizgi mindettiń biri. Bul kedendik rásimdi, logıstıkany, ınfraqurylym salýdy, kólik salasyn retteý men ilespe protsesterdi tsıfrlandyrýdy qamtıtyn júıeli sharalar.

Vıtse-premer – Ulttyq ekonomıka mınıstri Serik Jumanǵarınniń tóraǵalyǵymen ótkizilgen keńeste tranzıt salasynyń aǵymdaǵy ahýaly men júk tasymalynyń tıimdiligin odan ári arttyrý qadamy qaraldy. Kólik mınıstrliginiń málimetinshe, Qazaqstan arqyly bes halyqaralyq temirjol dálizi ótedi: THKD (QHR – EO), Ortalyq Azııa (RF – OA), Ońtústik (QHR – OA), Soltústik – Ońtústik (RF – Túrikmenstan – Iran), Soltústik (QHR – RF – EO). Sońǵy bes jylda tranzıt kólemi 2020 jylǵy 21,8 mln tonnadan 2024 jylǵy 27,4 mln tonnaǵa deıin ósti (+20%). Konteınerlik tasymal 0,8 mln JFE-den 1,3 mln JFE-ge deıin (+37%) ulǵaıdy. 2025 jylǵy 10 aıdaǵy tranzıt 24,9 mln tonna (+11,5%). Mınıstrliktiń boljamynsha, jyl qorytyndysy boıynsha 31-33 mln tonna, 2026 jyly 54 mln tonna, 2029 jylǵa qaraı 67 mln tonna, al 2035 jylǵa qaraı tranzıt 100 mln tonnaǵa jetýi múmkin. Kedendik tekserý sanyn azaıtý múmkindigi de talqylandy. Odan ótý úshin vagondardy aǵytý qajet. Al bul quramnyń júrý yrǵaǵyn buzyp, shekarada toqtap qalý ýaqytyn arttyrady.

Óz kezeginde, Qarjy mınıstrligi «Jasyl dáliz» qaǵıdatyn engizýde keshendi jumys júrgizip jatyr. Bular – shekaradan ótýdi jedeldetý, tekserýdi qysqartý jáne protsesterdi elektrondyq formatqa kóshirý.

– «KEDEN» aqparattyq júıesinde ótken jyldan bastap kedendik tranzıt jáne aldyn ala aqparattandyrý modýli iske qosyldy. Júıe qajetti memlekettik baqylaý túrlerin avtomatty túrde anyqtap, «bir tereze» qaǵıdaty boıynsha ózara baılanysty qyzmetterdiń jumysyn qamtamasyz etedi, - dedi Qarjy vıtse-mınıstri Erjan Birjanov.

Elektrondyq kezek júıesi (EKJ) engizildi. Tasymaldaý ashyqtyǵyn jáne protsestiń boljamdylyǵyn qamtamasyz etedi. Engizý bastalǵannan beri 2,7 mln-nan astam brondaý tirkelip, bıýdjetke 20,6 mlrd-tan astam teńge tústi. Qytaı men Ózbekstan shekarasynda sheteldik ruqsat blankilerin (ShRB) avtomatty túrde berý tolyǵymen aıaqtalyp, qazirdiń ózinde iske qosyldy. Bul medıatsııany alyp tastaýǵa, tasymaldaýshylardyń birdeı qol jetkizýine múmkindik berdi. 10 aıda 160 myńnan astam ShRB berildi (túsim – 647 mln teńgeden astam). Avtokólik ótkizý pýnktterinde tirkeýden bastap shyǵarýǵa deıingi avtokólik quralynyń barlyq ótý kezeńin biriktiretin ıntegratsııalanǵan baqylaý júıesi (IBJ) engiziledi. Shekara mańy ınfraqurylymyn damytý sheńberinde QHR-men shekarada úsh kólik-logıstıkalyq ortalyq, QHR-men jáne Ózbekstanmen shekarada iri kólemdi kólikke arnalǵan ýaqytsha saqtaý qoımasy iske qosyldy. Alataý KLO men «Atameken» pýnktinde ÝSQ iske qosý josparlanyp otyr. Qabyldanǵan sharalar nátıjesinde avtopýnktterdiń ótkizý qabileti 2024 jyly 2023 jylǵy deńgeıge qaraǵanda 2,5 ese ósti. AKQ ótý ýaqyty 30 mınýtqa deıin qysqardy. «QTJ UK» AQ-men birlesip Qytaı – Qazaqstan – Ortalyq Azııa baǵyty boıynsha tranzıttik deklaratsııalardy avtomatty túrde berý júzege asyryldy. 10 aıda 109,2 myń deklaratsııa resimdelip, bir konteınerlik poıyzdy resimdeý ýaqyty 3 saǵattan 30 mınýtqa deıin qysqardy. Qytaı-Eýropa baǵytyna da qoldaný jumysy júrgizilip jatyr.

Qarjy mınıstrligi «Jiksiz tranzıt» (OA, Kavkaz, Túrikmenstan elderi) kópjaqty kelisimi jobasyn ázirledi. Ózbekstanda ony 2026 jylǵy naýryzǵa deıin aıaqtaý, keleshekte QHR jobasyna qosylý josparlanyp otyr. Qaǵaz júkqujattan elektrondyq júkqujatqa kóshý úshin «e-Freight» AJ-men «BABJ» AJ ıntegratsııasy júrgizilip jatyr. Jıynda sondaı-aq ótkizý pýnktterin jańǵyrtý, shekara mańyndaǵy temirjol stansalaryn rekonstrýktsııalaý jáne vagondardy parkpen qamtamasyz etý qaraldy. Búginde respýblıkada 145,7 myń júk vagony paıdalanylýda (2015 jylǵa qaraı+12%). Fıtıngtik platforma sany 2,4 esege 12,7 myń birlikke ósti. Park jyl saıyn jańartylyp otyrady.

Avıatsııaǵa kelsek, el áýejaılary 2024 jylǵy qorytyndy boıynsha, 29,7 mln jolaýshyǵa qyzmet kórsetip, 171 myń tonna júk artqan. Eń kóp júretin baǵyttar – Azııa (negizinen QHR) – Eýropa/AQSh. Bul otandyq avıatsııalyq habtardy (Astana, Almaty, Shymkent, Qaraǵandy, Aqtaý, Aqtóbe) damytý úshin aıtarlyqtaı áleýet týǵyzady.

Keńesti qorytyndylaı kele, Serik Jumanǵarın konteınerlik poıyzdarǵa olardyń tutastyǵyn saqtaı otyryp, olarǵa kıligýdi azaıtý qajettigin atap ótti.

– Bizdiń mindetimiz – tranzıttik áleýetti saqtaý jáne damytý. Biz jol salamyz, ótkizý pýnktterin jańartamyz. Barlyq býyn kelisilgen túrde jumys isteýi kerek, — dep atap ótti ol.

Jıyn qorytyndysy boıynsha vıtse-premer jyl sońyna deıin Qazaqstan arqyly temir jolmen úshinshi elderge ótetin tranzıttik júkterdi kedendik tekserý sanyn azaıtý múmkindigin pysyqtaýdy tapsyrdy.

Aıta keteıik, Qytaıdan Qazaqstan arqyly ótetin temirjol tranzıti 11%-ǵa artty.